Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1970, Blaðsíða 14

Sögusviðið er í upphafi nær
myrkt eða réttara dimmblátt
með aragrúa örlítilla ljósdíla,
sem greinast dreift um myrkr-
ið.
Ljósdílarnir eru flestir rauð-
ir en sumir gulir, aðrir bláir
eða hvítleitir. Innan um og ut-
an yfir marga dilana má greina
að vefst eins konar mistur eða
gegnsæ hula, misþykk og er í
öllum regnbogans litum.
Ljósdílarnir eru misstórir
eða misskærir, með margvís-
legri lögun, flestir eins og stór
ir punktar í bók, margir tveir
eða þrír saman, aðrir aflangir
og sporöskjulaga.
1 þessari ferð okkar skulum
við ekki dvelja um of, við skul
um ákveða að athuga einn þess
ara dila nánar og reyna að
nálgast hann betur. Við veljum
einn sem virðist örlítill og raun
ar engu athyglisverðari en
flestir hinna. Hann er það held
ur ekki frá þessu sjónarhorni
okkar.
Við nálgumst hann með
hraða, sem verður ekki skilinn
né mældur; díllinn virðist þenj
ast út, líkrt og tóm blaðra, sem
blásin er upp. Staðreyndin er
þessi, hvernig sem hún er til
komin.
Díllinn, sem áður var varla
greinanlegur frá öllum hinum,
er nú orðinn um 22,5 cm að
þvermáli. Hann er hvítur,
hnattlaga og lýsandi. Við skul-
um skyggnast umhverfis þenn-
an hlut, er hann hér einn síns
liðs eða hefur hann samfylgd i
þessum óendanlega, þögla
veruleika?
Ef við beitum mikilli skarp-
skyggni, getur verið að við
komum auga á tvær þústir
nokkuð frá hlutnum. Þessar
þústir eru dimmar, virðast líf-
lausar og ekki ýkja merkileg-
ar. Við greinum aðrar tvær
nokkru minni og fjær hinum
lýsandi hlut. Ef við athugum
vettvanginn enn nánar, getur
verið að við sjáum fáeina ör-
litla díla til viðbótar, eins og
dökk svifandi rykkorn.
Þessar litlu agnir eru varla
athygii verðar samanborið við
ógrynni hinna lýsandi belgja,
en samt sem áður veldur ein-
hver tilviljun því, að við fáum
áhuga fyrir nánari kynningu
við einn þessara dimmu leir-
dropa. Sá er reyndar ekki
nema um 2 mm enn og í tæp-
lega 24 (23,7) metra fjarlægð,
frá hinum lýsandi belg, mælt
með mælikvarðanum sem við
notuðum áðan.
Berum magnara á þetta ryk-
korn og reynum að nálgast það.
Litur þess er margbreytileg-
ur en mest ber á hvitri slæðu
frá þessum sjónarhóli, einnig
eru blátt og brúnt áberandi lit
ir. Brúnu flekkirnir og þeir
bláu eru nokkuð aðskildir en
þeir hvítu vefjast um þá, ekki
ósvipað og gagnsæju hulurnar
áður um Ijósdeplana. Brúnu
reitirnir eru svokallað land,
þeir bláu kallast höf, leirdrop-
inn nefnist jörð. Þetta er
pláneta byggð lifandi verum,
er nefnast dýr á málum einnar
tegundarinnar. Sú tegund hef-
ur náð miklum þróunarlegum
yfirráðum yfir öðrum tegund-
um og plánetu þessari; stjórn-
ar þar flestu og notfærir sér
til hins ýtrasta forskot sitt,
sjálfri sér til framdráttar. Teg-
undin er maður.
Tegund þessi gengur upp-
rétt, meirihlutinn klæðist ein-
hverjum fötum en sumir engum
eða fáum. Hluti, nánar þriðji-
parturinn, hefur meira en nóg
líkama sínum til framdráttar
en flestir hinna, um tveir
þriðju af 3,6 milljörðum hafa
lítið nær ekkert til fæðis dag
frá degi. Þúsundir deyja dag-
lega úr hungri. Ýmsum belli-
brögðum beitir tegund þessi
sér til aðstoðar í lífsbarátt-
unni, sér til dægrastyttingar og
sér til þæginda. Með tækni
sinni býr hún og til tól, sem
flýta fyrir dauða alls þess sem
lifir og til þess að þau séu ekki
látin ónotuð né liggi undir
skemmdum láta þeir, sem búa
til tólin, þá hafa þau, er
stunda það að stytta líf náung-
ans. Reyna að auki að telja
þeim trú um að slíkt sé hin
mesta nauðsyn.
Heildarútgjöld tegundarinn-
innar til morðtólabúnaðar eru
1800 milljónir króna á klukku-
stund. Þau hafa aukist um 50%
síðan 1962. Ef hætt væri við að
framleiða eina einustu
sprengjuflugvél, mætti verja
andvirðinu í árslaun 250.000
kennara. Helmingur barna inn
Mannkynið stynur undan byrðinni miklu. Auk þess þarí' smá-
vegis í pottimi — maður verður að liía.
Birgir Bjarnason
Til umhugsunar
á, jólunum
an 14 ára aldurs i svokölluð-
um vanþróunarríkjum fá
berklaveiki. Yfir 700 milljónir
manna eru ólæsir og óskrifandi
og f jölgar stöðugt.
1 hinum svokallaða menntaða
heimi hefur einstaka manni orð
ið ljóst hve gífurlegt óréttlæti
rikir á þessu rykkorni. Þeir
hafa leitazt við að bæta á vog-
arskál þriðja heimsins og reynt
að vekja samvizku samborgara
sinna. Fjársafnanir ganga með-
al riku þjóðanna, sem vita sum-
ar hverjar ekki hvað gera skal
við offramleiðslu á mat og
gripa því stundum til þess ráðs
að eyðileggja hana. Riku þjóð-
irnar kreista þó út úr sér í lán
um rúmlega %% af brúttóþjóð-
arframleiðslu, en tveir þriðju
hlutar af því fjármagni, sem
flutt er til fátæku rikjanna,
rennur þó aftur til baka í
formi vaxta og afborgana.
Þetta er baráýta, En við
hvern eða hvað er barizt?
Það er barizt við vatnsskort
og úrelta landbúnaðar- og
framleiðsluheetti vanþróuðu
landanna, sem ætti þó að vera
auðvelt að bæta með heil-
brigðri hugsun og skilningi á
báða bóga. Það er barizt við
gróðafíkn iðnvæddu ríkjanna,
og tilbúna blekkin'/u þ.e. sjálfs
elsku og heimsku. Við heimska
tækifærismennsku leiðtoga
liinna nýfrjálsu manna, og það
er barizt við þjóðernisstefnur.
1 stuttu máli, það er barizt við
fávísi og öfugsnúna leit að
verðmætum.
Tegundin heíur fundið út
með snilli sinni, að með áfram-
haldandi óbreyttri fjölgun
verði hún, eftir rétt rúmlega
hundrað ár orðin 16 milljarð-
ar, þ.e. 16 með níu núllum fyr-
ir aftan, og 125 árum síðar, ár-
ið 2200, mun hún telja um 32
milljarða manna. Og ef við telj
um 8% yfirborðs jarðarinnar
sæmiiega og vel byggilegt,
verða um 785 menn á hvern
ferkílómetra. Auk þess mun
þessi fjöldi dreifast mörgum
sinnum misjafnar en sá fjöldi
sem nú er á jörðinni. Meðan
núverandi brambolt á sér stað
hjá tegundinni er ekki hægt að
koma öllum þessum fjölda fyr-
ir. Það er heldur enginn að
segja að þetta verði svona.
Tækniþróunin léttir sífellt und
ir með manninum og gerir að-
stæðurnar viðráðanlegri og
e.t.v. mun maðurinn verða mað
ur til að taka fjölgun sína í
eigin hendur. En þróun offjölg
unar er þegar hafin, þess
vegna verður fjöldinn að fá
vitneskju um hana strax og
reyna að efla með sér sam-
ábyrgð.
Það fer að þrengja svo að
manninum að hann getur ekki
öllu lengur notað dráps-tæki til
að segja „öðrum“ hvernig
,,þeir" eigi að vera og haga sér.
Þessi aðferð er ekki ein-
ungis óhagkvæm frá sjónarmiði
heildarinnar, heldur og frá
bæjardyrum einstaklinganna,
þeirra sem hafa drápstækin og
hinna sem þeim er beint að.
Tækin eru orðin þannig sum
hver, að sé þeim beitt á annað
borð granda þau í flestum til-
fellum framkvæmandanum og
þolandanum.
Eftir að hafa úr fjarlægð virt
fyrir okkur háttarlag þessarar
tegundar, mannsins, í nokkurn
tíma, má virðast svo, sem ekki
sé mikið gefið fyrir hugsana-
hátt hans; að ekki ríki hjá hon-
um neinar samúðar eða siðferð-
is hugsanir heldur aðeins hugs-
unin um baráttuna fyrir lífi og
tilveru. En við skulum forðast
fordóma og athuga málið af eig
in raun. Við skulum skygnast
inn í huga einstaka manns og
ekki takmarka okkur við tíma í
þeim athugunum.
Hinn fyrsti er matvælasér-
fræðingur og hefur skrifað
svo;
,,Við verðum að líta á heim-
inn sem eina heild og byggja
smám saman upp traust þjóða
í milli. Við höfum ekki ráð á
þvi að leyfa stéttabaráttu . . .
Jörðin á ekki eftir nein ný
ónumin lönd. Við erum í rauri
réttri komin að yztu mörkum.
Það sem er eftir, er smáræði
fyrir heim sem vex um milljarð
á áratug . . . Vígbúnaðarkapp-
hlaupið milli Ameríku og Rúss-
iands verður að stöðva, mann-
kynið hefur ekki efni á slíkum
kostnaði ... I hverju er hjálp-
in þá fólgin? Fyrst af öllu verð
ur að fara fram gagnger end-
urskoðun á þvi sem mannkyn-
ið sækist eftir."
Þetta segir maður sem telst
hafa vit á málinu en rödd hans
hverfur meðal milljarðanna og
veldur ekki neinni breytingu
að þvi er séð verður. Þannig
hafa aðrir staðið uppi á hinum
andlega kassa á hinu siðferði-
lega Lækjartorgi mannlifsins
og hrópað. En vegfarendur
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
22. desemiber 1970