Lesbók Morgunblaðsins - 22.12.1970, Side 30

r
hve lengi, án þeirrar vissu að
eitthvað sé til
ofar sérhverjum stað, hverri
reynslu og hugsun
sem teflír þessum f jöllum fram,
þessu hafi
fjarlægð og nálægð, öllu — lífi
og dauða
leikur þvi fram fyrir augum
mér öruggri hendi ?
1 vissu þess, að hér spyrji
skáldið þeirrar spurjpingar,
sem máli skiptir, hafa þessi
dæmi um trú í íslenskum bók-
menntum, verið nefnd.
Hannes Pétursson hefur í
þessu ljóði orðað þann vanda,
sem hvert skáld verður að taka
afstöðu til — um ieið hefur
hann sannað mikilvægi trúar
íyrir manninn.
Hlið
við
hlið
Framh. af bls. 25
varð niðamyrkur í herberg-
inu. Það er hættulegur og erf-
iður leikur fyrir hóp manna að
berjast í myrkri. Þú veizt ekki
hver er með þér og hver á móti
þér. Menn börðust fremur með
blótsyrðum en höggum, og
Drekinn öskraði: ,,Hvar er
Dawson? Hvar er þessi —
þjónn?“
Síðan bölvaði hann og sýndi
með þvi heimsku sína, að koma
upp um verustað sinn. Einhver
auli kveikti á eidspýtu, og
varð það til þess eins að sýna
á honum kjammann, enda var
það hagnýtt til fullnustu.
Hann fór niður og út. Við vor-
um nú tveir á móti tveimur, og
annar þeirra hafði glóðarauga,
sem mundi endast honum marg-
ar vikur. Drekinn var blindur
af bræði. Hann öskraði:
„Allir út i hol.“
Hann brölti þangað, sló
um sig með handleggjunum og
manaði okkur á móti sér. Við
fórum allir á eftir honum. Mað-
urinn með glóðaraugað hafði
fengið sig fullkeyptan, og ég
sat hinum megin í holinu einnig
aðeins áhorfandi, þvi að
skyndilega virtist vera orðið
um það gagnkvæmt samkomu-
lag, að þetta væri einkamál
Drekans og Chasseloups. Þá
langaði báða til að berjast. Ég
hefði getað hrópað upp, að
þetta væri allt saman mistök,
miss'kilningur, að Chasseloup
væri ekki maðurinn, sem hefði
verið i þingum við konu hins,
en hefði ég gert það, þá fannst
mér, að Chasseloup mundi
aldrei hafa fyrirgefið mér.
Hann var þegar farinn úr jakk
anum og Drekinn einnig. Og
þeir börðust. Viðureign af
þessu tagi, miili slíkra beljaka,
stendur sjaldan iengi. Hún fer
svo mikið eftir þvl, hver nær
fyrsta góða högginu. Og í
þessu dæmi stóð slagurinn
ekki fullar þrjár mínútur. Það
var viðbjóðslegt. Ég veit ekki,
hvort Drekinn var mikill box-
ari. Vissulega sýndist hann þó
hafa fengið einhverja nasasjón
af þeim leik, en h»rm kom
aldrei höggi á. Eftir stutta bar-
smíð fékk hann bylmings-
högg á nefið, og blóðið
streymdi ofan á skyrtuna hans.
Þá sló hann um sig æðisiega,
en fékk í sama svip þrjú ægi-
leg högg í röð, eitt á hökuna,
annað á kjálkann og loks
hörkudrag rétt ofan við hjart-
að, og það gerði út af við hann.
Við hrósuðum algerum sigri á
vígvellinum, þvi að maðurinn
með glóðaraugað var nú eini
óvinurinn með meðvitund í
íbúðinni, og hann gat ekki bar-
izt meira þann daginn.
„Nú, hvar er svo þessi
þjónn?" sagði Chasseloup.
„Ó, komdu i guðs bænum!"
hrópaði ég og sá fyrir mér enn
meiri blóðsúthellingar. „Láttu
þjóninn eiga sig. Við skulum
fara.“
„Ég fer ekki fet, fyrr en ég
er búinn að fá það, sem ég kom
„Hvað var það?“
„Sjússinn maður."
Maðurinn með glóðaraugað,
sem virtist helzt vera «jnhvers
konar leiguglæpon, glotti af
veikum mætti.
„Allt í lagi, landsstjóri, ég
get bjargað því fyrir þig.“
Hann fór inn í borðstofu og
kom aftur með flöskugrind og
nokkur glös. Chasseloup
blandaði sér tvöfaldan viský,
nákvæmlega mældan, og ekki
dropa umfram. Þvi næst fór
hann í jakkann og greiddi sér
fyrir framan spegilinn. Andlit
hans var óskrámað. „Það er
eitthvað ótrúlega fráhrindandi
við þig,“ hugsaði ég.
Þegar við fórum út úr íbúð-
inni, var Drekinn kominn að
hálfu til meðvitundar og taut-
aði eitthvað um lögreglu, bj'ss-
ur og hefnd. Vi,ð fórum niður i
lyftunni. Rétt í því að við geng
um út úr forstofunni, kom
dæmigerður heimsborgaraslæp-
ingi upp tröppurnar. Hann
stakk við. Chasseloup tók of-
an.
„Hr. Lindt, er það ekki?“
Ungi maðurinn gekk af stað,
og Chasseloup brosti mjög
elskulega.
„Hennar göfgi bíður eítir
yður í reyksalnum," sagði
hann.
„Þakka yður kærlega fyrir
herra, þakka yður fyrir."
Manntetrið roðnaði og flýtti
sér áfram.
„En, guð minn góður!" hróp-
aði ég, þegar við vorum komn-
ir út á götu. „Þetta er ekki vel
heiðarlegt. Þeir hálídrepa
hann."
„Hann um það,“ sagði
Chasseloup. „Auk þess er hon-
um það rétt mátulogt, fyrr að
fífla annarra manna konur."
Þegar ég rifja þetta upp nú,
finnst mér það eiginlega óhugs
andi, en frá þeirri stundu er
við fórum af Mínervu-tónleik-
unum, og þar tdl við komum aft
ur, leið nokkru skemmri stund
en heill klukkutími. Og þegar
við komum aftur, var ekki að
sjá, að nokkur skapaður hlut-
ur hefði gerzt. Allir virtust
ósköp rólegir, og enginn þó
eins og Coiin St.Clair Chasse-
loup, þar sem hann hékk leti-
lega í setsófa fyrir enda salar-
ins.
Það vildi svo til, að þeir
voru rétt að enda við eitthvert
nýtízkuverkið, og svo var hlé.
Konur okkar beggja Komu m
okkar, og við kynntum þær.
Kona Chasseloups var töfr-
andi. Hún sagði: „Þið eruð Ijót
ir strákar, hvar hafið þið
verið?"
Án þess að bíða eftir svari,
bætti hún við himinlifandi:
„Gleðifréttir fyrir þig, Colin.
Paul Tingleton er lasinn og
getur ekki stjórnað kvintettin-
um sínum. Og ég hef fengið
Östler til þess að enda tónleik-
ana á Badhfúgunni, sem þú
heldur svo mikið upp á.“
Fólkið, það eru undarlegir
fiskar. Nokkrum mínútum
seinna vorum við að
drekka gos og kaffi og farin
að tala um ekki ómerkara hjart-
ans mál en blæbrigði laglin-
unnar, en fyrir aðeins fjórð-
ungi stundar . . . Síðan geng-
um við aftur inn i hljómleika-
salinn, Chasseloup og kona
hans, kona mín og ég, og sá
mikli östler byrjaði að spila
Bach.
Og undarlegast af þessu
öllu saman var — Chasseloup!
Fyrir aðeins fáum mínútum
hafði ég séð andJit hans log-
andi af heift og grimmd, en nú
glúpnaði hann og varð blíður
og hrærður. Hann hallaði sér
áfram opnum vörum, og konan
hans sat við hliðina á honum,
og andlit hennar lét í ljós ná-
kvæmlega sömu tilfinningar.
Og þá sá ég, að hönd hans
laumaðist í kjöltu hennar, og
hún greip hana með báðum sin-
um höndum og þrýsti hana af
ástríðu. Og þarna sátu þau,
hlið við hlið, alsæl, eins og
krakkar, sem hlusta bergnum-
in á álfasögu.
Gísli Jónsson þýddi.
Gísli
Brynjólfsson
Framh. af bls. 26
Lengi að þreyja’ í þessum skugga
þykir mörgum hart,
samt er á mínum sálarglugga
sæmilega bjart.
9. Jón yngri f. 1815 — d. 1889. Hans
verður síðar getið.
10. Gísli yngri f. 1816 — d. 1877.
Hann giftist Þórunni Sigurðardóttur
frá Steig í Mýrdal. Hún var þá búandi
ekkja á Fljótsdal i Fljótshlíð. Þau
fluttust síðar austur að Ytri-Ásum, það
an að Býjarskerjum á Miðnesi, áttu 6
böm. Eitt þeirra var Þórunn grasa-
læknir, kona Filippusar í Kálfafeils-
koti í Fljótshverfi. Þeirra sonur var
Stefán, sem á sínum tíma lagði til mikið
efni í Lesbók með viðburðarikum frá-
sögnum, sem Árni Óla skráði.
11. Ragnhildur f. 1820. Hún varð
kona Isleifs Guðmundssonar. Þau
bjuggu á Suður-Götum i Mýrdal, síðar
I Hlíð í Selvogi. Þau áttu 11 böm, sem
bjuggu víða um Suðurland og Suður-
nes. Meðal þeirra var hinn kunni for-
maður og athafnamaður Guðmundur á
Háeyri á Eyrarbakka.
Til hans kvað Gestur (G. Björnsson)
Háeyrardrápu og er þetta upphaf að:
Guðmundur heitir — garpurinn frægi
úti á gamla — Eyrarbakka.
Eí hans er kuggur — kyrr i lægi
þorir enginn — við Unnir makka.
12. Signrður f. 1822 — d. 1856. Hann
bjó á Ljótarstöðum í Skaftártungu.
Kona hans var Anna Árnadóttir frá
Hrífunesi. Þau eignuðust 6 börn. Meðal
þeirra voru Árnar tveir, sá eidri var
aiþekktur umferðamaður á Austurlandi
undir nafninu Árni romm eða Ámi allra
frændi. Hann varð úti á Fjarðarheiði.
Um hann orti Guðmundur læknir
Scheving:
Auminginn hann Árni romm
úti varð og deyði
af ergi og víni orðinn domm
uppi á Fjarðarheiði.
13. Oddur f. 1823 — d. 1828.
14. Þorlákur f. 1824 — d. 1868. Hann
var fyrir búi hjá móður sinni í Hlíð, en
þegar Gísli bróðir hans í Gröf dó, fór
hann þangað og kvæntist Kristinu
ekkju hans. Þau eignuðust eina dóttur,
Ragnhildi konu Bjarna Einarssonar á
Heiði. Þorláki i Gröf er svo lýst, að
hann hafi verið í meðallagi hár, þrek-
inn, fölleitur með alskegg, skemmtileg-
ur í viðmóti og barngóður, hæglátur en
þéttur fyrir og lét ógjarnan hlut sinn.
Þorlákur i Gröf varð úti ásamt þrem
mönnum öðrum á Fjallabaksvegi árið
1868. Það var harmsögulegur atburður,
sem lengi lifði i minni Skaftfellinga.
Yfir minningu Þorláks i Gröf hefur því
ávallt hvílt skuggi átakanlegra örlaga,
allt frá því hann hvarf með félögum
sínum í hríðarkólguna á Mælifellssandi
fyrir rúmri öld.
Eins og fyrr segir hélt Ragnhildur i
Hiíð áfram búskap lengi eftir lát manns
síns, Jóns hreppstjóra. Bjó hún með
sonum sínum, unz þeir kvæntust og
hófu sjálfstæðan búskap, fyrst með
Eiríki, síðan með Sigurði, — þar næst
Þorláki og loks Jóni yngra, sem þá var
einn bræðranna eftir i heimili hennar.
Þá réðst vinnukona að Hlíð, tvitug
stúlka neðan úr Meðallandi. Það var
Guðriður Árnadóttir, húsmanns í Rofa-
bæ Hjörleifssonar „læknis". Þau Jón
felldu hugi saman. Skyldi maður nú
ætla, að þau staðfestust í Hlíð og tækju
þar við búi móður sinnar. En því fór
fjarri. Það átti ekki fyrir Jóni að liggja
að leiða Guðríði frá Rofabæ sem brúði
sína fyrir altarið í Ásakirkju og setjast
siðan að búi á þessu fríða höfuðbóli
Skaftártungunnar. Og óneitanlega
freistast maður til að halda, að Ragn-
hildi hafi ekki þótt þessi húsmanns-
dóttir úr lágsveitinni, syni sínum sam-
boðið konuefni, eða kært sig um að hún
erfði sæti sitt á Hlíðarheimiiinu.
Svo mikið er víst, að frá Hlið flutt-
ist Jón með Guðriði vorið 1854 og fékk
húsmennsku á rýrðarjörð í þröngbýli
„þorpsins" austur á Síðu þar sem hét í
Mosakoti. Þá var Jón tæplega fertugur
en Guðríður 22ja ára. Þau gengu ekki
í hjónaband en bjuggu saman ógift
meðan Jón lifði og eignuðust 7 börn.
Þrjú ár voru þau Jón og Guðríður
í Mosakot.i en síðan í húsimennsku á
Fossi. Þar byggði Jón sér bæ við stein
þann hinn mikla í Fosstúninu, sem getið
er i upphafi þessarar greinar. Bjuggu
þau Guðriður þar meðan Jón lifði og
hún síðan eftir hans dag, unz hún and-
aðist 14. febr. 1904. Erfitt munu þau
hafa átt uppdráttar, efnalaus í hálf-
gerðri húsmennsku alla tíð. Ofan á
annað bættist það, að Jón fór fljótt að
tapa sjón unz hann varð alblindur hin
siðari ár ævi sinnar. Var hann ýmist
kallaður Jón blindi eða Jón í Stein-
inum.
Kristín á Heiði hefur sagt þeim, er
þetta ritar, að eitt sinn eftir að Jón fór
að tapa sjóninni hafi Gísli læknir
Hjálmarsson verið á ferð á Síðunni.
Hann skoðaði Jón og sagði siðan:
„Þennan mann mætti lækna með meðul-
um.“ En Jón í Steininum hafði engin
ráð á að leita sér lækninga eða greiða
lyf og þess vegna hvarf hann sífellt
dýpra inn í myrkur blindunnar án þess
að fá að gert.
Af börnum þeirra Guðriðar komust
2 til fullorðins ára: Ásgrímur, fluttist
út á Eyrarbakka, giftist og átti böm
og Jóhanna (Steins-Jóa) var i vistum
eða dvöl á ýmsum bæjum á Síðu fram á
elliár. —
Hin börnin — fimm — misstu þau
öll á unga aldri: Þorlákur dó 5 ára,
Ragnhildur viku gömul, Málfríður 7 ára
og tvær systur, Guðlaug 4ra ára og
Jóhanna 6 ára dóu báðar í desember
1859, sú eidri úr „sárasótt", sú yngri
úr „andarteppu". Á sjálfan jóladaginn
voru þær graflagðar í Prestsbakka-
kirkjugarði. Þá hafa verið döpur jól
undir Steininum á Fossi.
En þrátt fyrir raunir sínar virðist
Jón hafa haldið glaðlyndi sinu og
reynt að bæta sér upp dætramissinn
með því að hæna að sér önnur börn og
víkja þeim góðu. 1 bernsku sinni var
Sigríður Lárusdóttir i Mörtungu um
tíma á Fossi. Þeim Jóni gamla í Stein-
inum varð vel til vina og vildi hann
hafa litlu stúlkuna sem oftast nálægt
sér. Um það var kveðin þessi vísa:
Úti’ fyrir Steini arkar Jón
ógnarhljóð upp setur,
kallar hátt með kátum róm:
Komdu Siggu-tetur.
Nú er iangt liðið síðan búið var
„undir Steini," og nú látast engin iitil
böm úr sárasótt og andarteppu, sem
betur fer. Híbýli og heilsugæsla í vel-
ferðarþjóðféiaginu er búið að gera ailt
slíkt að fáránlegri fjarstæðu i hugum
okkar og blindi Jón og börnin hans
iitlu í Steininum eru fulltrúar horfinn-
ar aldar.
Ævi þeirra er örlítill partur af ís-
landssögu, sem á sínum tíma gerðist hér
í þessari sumarfögru sveit „undir föld-
um fríðra hlíða."
G. Br.
30 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 22. desember 1970