Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1971, Blaðsíða 19

sitöð aMraðu.r maður I graum
fötum. Hann var beinn í baiki,
'þrekinin en þó ekki um of. Hár
ið stáJtgrátt og freimur mikið, en
v>el klippt, og eins yfirskeggið
og farenslt mér hann likjast
Benediikt Svieinssym lands-
bókaverði, en þó voru þeir
ekki sikylidir. Maðiurinin var atl
iur hinn höfðinigieigasti. Hér
var þá komiinn Einair Benedikts
son. Kristín hvarf til hans og
heiLsaði bróður siiniuim blíðlega.
— Komdu blessuð Kriistín
mín.
Rödd sfcáldsiins var l'ág og
þýð. Hanin var sjiáanlega afar
gliaður við að hiiitta systur sína.
Hún kynnti mig fyrir honum,
og sagði á mér deiili.
—Já, ég man vel eftir hon-
om Guðmiuindi Hjaitasynii, sagði
Einar uim leið og hann bauð
okkur í bæinn m*eð hofmann-
iegu fasi. Við kom'um inn í ali-
stóra stofu. Þar voru itveir
miklir bókaskápar troðnir bók-
uim í forntegu bandi, fleist allar
útlendar, að því að gat séð.
Tveir s'tórir hægindastólar og
sóffi klæddir skinni voru í
sitofuninii, o,g stórt gólfteppi,
auðsjáantega gömiuiii gersemi.
Borð var á miðjiu gólfi og fá-
einiar teiikniingar á veggjum.
Allt var þarna mjög vel um
genigiið og þrifateigt.
Einar vísaði okkiur til sætis
en gekk sjáifur um gólif. Mynd
in sem tekin var af honum í
Kaupmannahöfn og er i Ijóða
bókinni Hrönnum líktist honum
miikið, nema aiuigun. Þau stungu
uindarliega í stúf við þennan
stórhöfðinglega persónuleika. í
þeim vair einhver meinleysis-
svipur, nærri því eins og í þarni,
gjörólíkur þeim lýsingum, sem
margir hafa gefið á augnaráði
skáldsinis.
Kristin haliaði sér i hæginda
stólinuim, auðsjáanlega dauð-
þreytt, þó að hún kvartaði
aldrei 'Uindain þreytu í allri
ferðinrui. Hún spurði bróður
sinn um hieilsu hans, og svaraði
Einar öllu, sem hún spurði um
með því að segja já, já.
Nú fór að liæðast að mér sá
grunur, að ekki væri allt með
feUdiu uim hiffiisiufair sikáldsins.
Enga heila setningu gat hann
sagt og var ekfci annað að sjá
en að hann þjáðist í þessu
ástandi.
Hann horfði ráðaiaus á
K.ristiniU', reyndi að sta'ma eitt-
hvað, en úr því varð ekkert
saimhieingi. 1 fyrstiunni hafði
hann orðið hjartantega glaður
við að sjá sysitur siína, og þá
gat hann haft sitjórn á máifari
sínu sit'Utta stunid. En það stóð
ekki Iienigi. Hann gefck uim gólf,
sýniiega í vaindræðuim og virt-
ist óróteigur. Yfir honum var
eitthvert uimkomuleysi, eins og
hjá bairni sem lent hefur I
kMpu.
Þetita fékik mjög á mig, og
fór ég að vatna músiuim. Kristín
sá það og sagði á sinn kald-
ranalega máta, en þó ekki óvin
gjarnleigia.
— Jæja, þarna hafið þér þá
fen.gið að sjá þjóðsikáldið.
Minntist ég þá hins tvíræða
augnaráðs sem hún sendi mér
þega.r fierðin haifði verið afiáð-
in..
Einar hafði gengið fram og
aftiur um stofiuna og sýnileiga
igleymt okkur. Alilit í ein-u lítiur
hanm á mig, snýr sér að
Kristíniu og segir:
— Er þetta karlmaður?
— Ja, miikið er þér gengið
Einar Benedifctsison, að þekkja
mú ekki ieniguir unga stúliku
frá karlmanni, svaraði Kristín
og igliotti við. Siðan spui’ði hún
hvar HMn væri. Einiar benti í
aiusturátt, þangað sem við höfð
um séð fólfcið við heyvinnuna.
Við þuirfbuim efcki lengi að
bíða. Umigangiur heyrðist
framimi í dyrunuim. Stofuhurð-
inni var hrundið upp á gátt, og
inm geystisit kona, klædd vinnu
fötum og mieð stráhatt á höfði.
Augun voru brún og augnaráð
ið hvasist. Það þurfti engan
miannþekkjara ttl að sjá, að
þesis-i kona taidi okku.r
Kristínu enga aufúsu gesti.
Kristin stöð á fætur og
hei'l'saði Hllín Johnson, því að
þetta var hún. Hlín tók kveðju
Kri.-úínar fremur fálega. Við
mér teit hún varla.
Kriistín baðst nú giisitingar
fyrii' okkur, því að hún kvaðst
ekki treysta sér heim aftiur
saima dag. Hlín tók þessu ekki
viet, sagði ekfcert igistihús vera
hjiá sér, og að hún kærði sig
efcki um neina gesti. Ég varð
dauiðsfcelkuð, og sársá eftir að
hafa verið að teygja Kristínu
með mér, ga'mla og þreytta, út
í þetta feigðarfian.
Einar sikilidi það sem fram
fór. Hanm tvísté miMá þeirra
Hlínar og Kristínar oig virt.ist
vilja láta eitthvað í Ijós. Loks-
ins ista'ðnæmdist hann hjá
Kristínu. Hún var setzt í hæg-
inidastóllinn og reykti viindil.
Það var auðiséð að Kristin lét
sér viðmót Hlinar í tettu rúmi
Higigja. Hún var hér komin til
þesis að finna bróðuir sinn og
hans var þetta hús og þessi
jörð, hvað sem hver siagði.
Hliin þaut fram í eldh'ú'S og
lokaði á eftir sér, ekki mjög
hJíjóð'lega. Ég álipliðiist í öngum
miínum fraim í igamgimn oig ætíiiaði
að hiuga að h©stuniuim. Kom þá
HMn út úr e'lidhiúsiniu og kall-
aði miig inn til sín. Fór hún n.ú
að rekja úr mér garnirniair
hvernig á ferðuim Kristínar
sitæði.
Sagði ég henni þá hrein-
skilnislega eins og var, að
Kristín hefði farið þessa ferð
fyrir mina þrábeiðni, og að ég
hefði þráð þá stund heitast
uim mína daga, að mér auðnað-
ist að sitamda frammi fyrir þjóð
skáldiniu, en hann þætti mér
mjestu.r maður er uppi væri.
Þegar Hlin heyrði þessi um-
tnæS þá gjö.rbreytti hún við
móti sínu á svo skammxi stund,
að mér stórbrá. Hún sýndi svo
miikla alúð og varð svo Ijóm-
andi skemmtileg, að a-ðra eins
höfðiingispersónu hef ég sjald-
an fyrir hi'tt.
Kom nú í Jjós, að viðtökur
henmar í fyrstu stöfuðu af ótta.
Hún hélt sem sé, að Kristín
væri komin þeirra erinda að
hafa Einar á brott með sér. Ég
sá þá í anda hiina hljóðu og
hógværu heimferð, þar sem
Kristin riði á undan á þeim
brúna. Eimar Benediiktsson sæti
færleikinn skjótta, en stúlku-
kjökrið röl'ti á eftir.
Hlín ,tók nú tiJi búverka
siinna, og hafði hún ærið að
starfa, alein við að hirða hús-
dn og sjá uim Eina.r, sem þurfti
miiklia þjónustu. Þar fyrir u.tan
hafði hún kýr í fjósi, hest,
kindui’ og þurfti að heyja fyr-
ir þeim og sjá uim aiia aðdradri.
Sonur HMmar, Jón Eldon, var
hjá hienm.i þarna, 16 ára gamail,
að .mig minniir.
Hlin var xnifci'l búfcona. Hún
Herdísarvík 1930, skömniu áður en Einar Benediktsson i'luttist
þangað. í fyrstu fluttu þau Einar og Hlín í þennan bæ og bjuggu
í svonefndri gestastofu, sem var nijög lítil en þiljuð með viði.
Tii vinstri: Sigrurveig' ttuðmundsdóttir. höfundur greinarinnar. Að
ofan: ibúðarhús Einars Benediktssonar í Herdísarvík.
hirti rekavið á fjörum og not-
aði til eldsneytiis. Var það
efckert simáræðiis verk, þa.r sem
aMan viðinn þurfti að höggva
með handöxi. Hldn hafði því-
líkt lag á skepnum, að hún
þurfti atdrei að sækja gripi
sína, heldur fór hún út á hlað
og kallaði. Komu þá bæði hesit
ur og kýr lalilandi til hennar
samstundis. Tjöm er í túninu í
Herdisarvík, og þar veiddi
Hlín siliunig. Hún hafði bæði
hænsni og gæsir og virtist fjár
aifli benn'ar standa mörgum fót
uim. Um þet'ta leyti trúi ég að
HMn hafi verið mi'lli fiimm.tugs
og sextuigs. Hún var ákafiega
snör í hreyfiniguim, hröð á fæti
og fulil af Mfisorku, se.m kom
manni til að finnast hún miklu
yngri en aldurin.n sagði til um.
Þegar komið var að mjöltum,
kalll'aði Hlin á mig með sér út
í fjós. Rús'tir þess sjást enn o.g
bera vott um títið og lágreist
hreysi. En —■
Reis til hæðar rík og virð.
Rétt liún baiiA mcð valdí.
l»ar var bæði höli off hirð,
livar sem Auður dvaldi.
Meðan Hlín mjólkaði, tal-
aði hún í sífeli.u um Einar, ævi
hans og kvæði. Hún talaði i
lágum, þýðum hljóðum, allt
öðru vísi helidiur en fyrsc þeigar
við komum til hennar. Hér var
kona að tala um hima miklu ást
Hún rakti feril ýmissa kvæða
Einairs og sagði að hann hefði
ort til sín visurnair:
SiRiir dýra súðiu min
sveipuð himinsb.jarmu
yfir heimsins liöf til fifit
lirundin bjartra arma.
Þegar Einar var að vrkja
mansöng i Alþinigi'Shá'tiðarljóð-
in, þá sagði hann við HMn:
— Þetta ert þú. Það var lýs-
ingin á Auði djúpúðigu.
Ég spurði hama, hvort Einar
hefði ort kvæðið Snjáku til
Valgerðair.
JVIörsu llef <*s' fríðu fljóði
fasnað, sem mitt hjarta kætti,
en aidrei slíkri ég áður mætti
ástars.vðju af lioldi og blóði.
Hlín hélt nú ekki. — En það
er önnur lýsing sem hún á.
Ein-u sinni fór Einar með þetta
erindi úr Ævintýri Hirðingj-
ans:
Á henni var silki os ffull sem slys
os' sierperlur djásnanna steinar.
Húu átti ei fögnuð, en sáska os
gys,
hún sat ekki hryssvt, hennar sors
var sem fis
sem líður um leið og húii kvelnar,
jiví sinnaii var staðlaus sem
svífandi blað
sandhólmans visnuðu ereinar.
„Þetta er Va’ligerðiur,“ sagði
HMn að Ein'ar hefði sagt. Þá
spurði ég Htín uim Ijóðið Úr
bréf i:
Minn síðasta þanka sendi ég |icr,
svaiminn minn lijartasóði
Mis' sakar ei neitt hve svo sem fer,
Jiví sálin mín lireyska vátryssð er;
mér er unnaif af einu fijóði.
Þetta kvæði sagði Hlin, að
Einar hefði ort til frændkonu
sinnar Ólafíu Jóhannsdót'tiua’,
þeirrar miiklu G'uðs'manneskju
og mannvinar. Þessa skoðun
höfðu fleiri e.n Hlín. Bæði
Kris ín Benediktisdóttir og
margir af aldamótakynsiióðinni
töldu þennan vera uppruna
kvæðisins.
HMn var á þessum dögum
einna víðförluist íslenzkiia
kvenna. Sjálf hafði hún ferð-
azt um hnöttinn endilangan,
allt t'i'l Argentínu, og síðan far
ið með Einari víða um Evrópu
og suður til Afrífcu. Hún gatJ
því talað um ftest milli himms
og jarðar og persóniutöfrar
hennar voru fágætir, þegar
hún vildi það við hafa. Hún
fór með kvæðið Skug.ga fyrir
mig, og upp úr því barst taltfl
að Róm, og Hlín sagðist alltaf
hafa dáð Tíberíus keisara, sem
dró siig út úr ys heknsborgar-
innar og ríkti sem örn á tindi
við hið dim.mlei.ta haf, á eynni
Caprí. Mér var ekkert uim TI-
beriuis keisara og fannst sem
Hlín hlæði á hann oflofi og
sagði:
— En hann endaði nú þar
eins og hálfvitlaius karl.
Þá leit HMn á mig hvössum
sjómum og rómurinn harðnað1:
— En hann var þó eimu sinni
keisari Rómverja.
Mér varð orðfall, og fannst
nú allt í einu sem eimhver liik-
ing fælist milili Tíberiusar
keisara og Einars Benedikts-
sonar, og að Hlin þætti svo
vera.
Hún talaði mairgt um við-
ræðusniild Einars, speki hans
og hugmyndaflug, ofar leið-
um fjöldans. Þá hefur hún ver
ið að lýsa Einari eins og hann
áður var — en ég hélt að hún
æt.ti við dagimn í dag og sagði:
— En ég skil ekkert af þvi
sem hann segir.
— O það ar bara latína. Hann
talar svo oft á latínu, sagði
Hlín.
— Já, en ég er vön að hlusba
á iatneskar messur, og ekki lífc
Framhald á bls. 29
20. desember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 19