Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1971, Blaðsíða 31

„Vér áHir erum ímyndanir
fólksins
og höfum ávalt lifað hér I
landi,
og ljóð af munni fólksins öll
við erum.
Vér sýnum oss og komum hér í
kvöld
að minna á lands vors sál og
landsins óð.
Ef harpan þagnar, dísir allar
deyja.
1 bæ er dauft, ef hugsjón öll
er horfin
og matarstritið guðar á hvern
glugga,
þá fer, sem áður fegurst
skáldljóð sungu,
„fólkið deyr, ef hverfa ljóð af
tungu.“
Mér er það í bams-
minni, þegar ég sá allt skraut
og iðandi líf í Nýjársnóttinni
og heyrði frú Stefaníu flytja
þetta ávarp í glæsileik sínum
og með sinni glaðbjörtu rödd
og hreinu og tignu tungutaki.
Jens B. Waage var áifakóng-
urinn, í skrautlegri, kaidrana-
legri stórmennsku, Friðfinnur
var Svartur, og Guðrún Ind-
riðadóttir var Guðrún, og
Stefán Runólfsson var með, —
þetta mun hafa verið árið 1907.
Ungum og einföldum dreng
datt þaö varla í hug, að þessar
skartriku og skáldlegu verur,
sem liðu í ljósum ljóma um æv-
intýraheim sviðsins, væri sumt
sama fólkið, sem einnig gekk
út og inn heima í Þingholts-
stræti og ræddi þar reykvízk-
ari mál en þau, sem virt-
ust tíðkast í álfheimum. Þessir
álfheimar höfðu nú ofan á allt
annað eignast stóran silkifána,
í fyrstu vafinn og hulinn á
hárri stöng, sem er sproti Ás-
laugar, og hún breiddi úr hon-
um, — hinum hvítbláa fána stúd-
entafélagsins. Þetta var fal'legt
og hátíðlegt, og önnur saga, —
fallegt og skrautlegt eins og
flest í Nýjársnóttinni.
Hún er raunsæ leiksaga í
aðra röndina, lifandi og
skemmtileg saga úr þjóðlegu
sveitalífi hversdags og hátíða,
með ýmsum leikbrögðum um
sendibréf og drauma, ljósa-
igang og spilamennsku og mat.
Jón Guðmundsson ritstjóri
hafði sagt í gamansamri ræðu
í veizlu heima hjá sér, á þrett-
ándanum 1872, að eitt mætti þó
lesa út úr Nýjársnóttinni, að
höfundinum þætti gott hangi-
ket. Uppi yfir öllum hversdags
leik jarðlifsins eru hulduheim-
ar, þar sem einnig er strið milli
ljóss og myrburs, milli frelsis
og ánauðar, milli góðs og ills.
Nýjársnóttin er leikur um fall
harðstjórnarinnar og sigur
frelsisins.
Hvað sem líður áhrifum þjóð
sagna á efnivið leiksins og
áhrifum erlends leikforms
á sumt í gerð hans, er Nýjárs-
nóttin fyrir löngu orðin sjálf-
stætt og viðurkennt íslenzkt
leikhúsverk í sínum eigin rétti,
með persónulegum höfundar
einkennum. Það á ennþá við,
sem Eiríkur Briem sagði um
Nýjársnóttina fyrir hundr-
að árum, að þar er hið þjóð-
lega gert fagurt og hið fagra
þjóðlegt.
Sunnudagsregn
í Egedesminde
Framhald af bls. 21
álpast út í eyjuna þegar þeir
hafa elcki fengið fisk í þrjá
daga.
Þeir eru lika hættulegir
börnum og ég get ekki skrif
að sögurnar sem ég heyrði,
um limlest börn og þegar þeir
átu likið af Norðmanniniun, þó
að búið væri að brjóta úr þeim
vígtennurnar með steini. Um
það getur enginn skrifað af
viti.
Við gengiun upp götuna fram
lijá búðinni og vatnið streymdi
eftir skurðinum ofan við veg-
inn. Það þvoði blóðið af kajök
uniim, af ltundasleðiinum og af
selskinnununi, sem voru spýtt
á gaflana á litlu húsununi. Og
blóðið úr lundaniim, sem þeir
skutu í nótt, biandaðist vatn-
inu og snjónum og þú fannst
vorið leggja að vitum þér,
blandað volgiim blóðilmi.
Ungar stúlkur stóðu fyrir
franian lágt blátt hús. Þetta
var langt blátt hús með flötu
þaki. Hér var selt hár af ung-
um stúlkum frá Norður-
Evrópu. Eskimóahárið, tinnu-
svarta hárið, með bláu slikj-
unni, dugar ekki lengur í
Diskó. Nú vilja ungu stúlkurn
ar í Diskó ganga með rautt,
gult, eða brúnt hár og þær
gengu inn og komu út aftnr
með nýja liárið sitt og skuplu
yfir til að verjast regninu, og
svo trítluðu þær heim í kam-
ikkunum sínum til að skoða sig
í spegli. í kvöld átti að vigja
nýja hótelið og þá varð mað-
ur að koma með nýtt hár. Ann
að dugði ekki og við héldum
áfram göngunni og töluðum um
kvikmyndina miklu, sem átti að
afhjtipa lífið og grimmdina. Af
hjúpa alla þjáninguna, sagði
liann og við settumst inn á
diskótekið í Diskó og fengum
pylsu og kók, sem ung Eski-
móastúlka afgreiddi okkur
með. Hún hafði annaðhvort
keypt hárið af lienni Snæfriði
íslandssól, eða komizt yfir par-
rukkið af forseta landsréttar-
ins og gullivitt hárið bylgjað-
ist og flóði yfir nettar herðarn
ar. Pylsu og kók og það stóð
gufitmökkur af votu hárinu og
votum klæðum okkar í hitan-
um frá kosangasofninum.
Pylsu og kók og við settumst
við gluggann til að tala meira
um kvikmyndina miklu, sem
verður aldrei tekin, því að þús
und krónur eru miklir pening-
ar, og svo kemur fremstillings-
apparat, og sjóðari og klippari
og hver veit hvað . . . og þján-
ingin verður ekki afhjúpuð um
sinn . ..
Spádómur
erkiengilsins
Framhald af bls. 13
um skilningi. Er þvi tvennt til:
Annaðhvort er hér talað í lík-
ingum og því alveg gagnstætt
þvi sem var um hin fyrri atrið-
in, eða spádómarnir um „há-
sæti Davíðs“, „ætt Jakobs" og
„í’íkið, sem enginn endir mun á
verða“, eiga eftir að rætast.
KONUNGSRÍKI KRISTS
Merkiiegt má það vera þegar
sendiboði Guðs sagði svo
greinilega fyrir um það, sem
rakið hefur verið hér að fram-
an og rætzt hefur allt í bók-
staflegum skilningi, ef hann
allt í einu fier að tala á lik-
ingamáli, sem Maríu hlýtur að
vera óskiljanlegt, í þessum
þætti spádómsins.
Ef betur er að gætt, er það
ekki á þessum eina stað, sem
gert er ráð fyrir þvi að Krist-
ur komi aftur til jarðarinnar og
stofnsetji nýtt Ísraelsríki.
Hann segir það meira að segja
sjálfur í öllum guðspjöllunum
og á því fyrirheiti hefst Post-
ulasagan.
1 frumkristni var þessu al-
mennt trúað og langt fram eft-
ir öldum trúðu menn þvi að
svo mundi verða. Sjálfur segir
Kristiir að svo muni verga, en
ekki fyrr en á tíirmm stórfelld-
ustu liörnmnga, sem yfir mann
heim munu ganga. „Þá muntt
allar kynkvislir jarðarinnar
kveina, og þær munu sjá
manns-soninn komandi á skýj-
um himins með mætti og mik-
illi dýrð.“ — „Þannig mun
verða koma mannssonarins."
Og í Postulasögunni segir Lúk-
as frá því er lærisveinar Jesú
voru með honum i síðasta sinn,
að þeir hafi spurt hann þess-
arar spurningar: „Herra, ætlar
þú á þessum tíma að endur-
reisa ríkið handa ísrael?" Allt
þetta og ótal margt fleira, sem
tilfæra mætti bendir ótvirætt
til þess, að Kristur og læri-
sveinar hans hafi gert ráð fyr
ir að hann kæmi aftur og
stofnaði „ríkið handa Israel",
sem erkiengillinn sagði að eng-
inn endir mundi á verða.
Nú virðist svo sem kirkju-
deildir nútimans hafi afskrif-
að þessa skoðun frumkristninn
ar og Biblíunnar. Þegar „há-
sæti Davíðs" var hvergi til og
„ætt Jakobs“ týnd, nema smá
hópar ofsóttra Gyðinga, hófst
sú villukenning i kirkjunni að
kirkjan væri það riki Krists, er
koma skyldi á jörðinni, og þvi
bæri að skilja öll ummæli Heil
agrar ritningar um þessa hlutl
sem táknræn.
Riki Krists væri ekki af þess
um heimi heldur aðeins hinum
megin í tilverunni, þ.e. í himna
ríki. Kirkjan væri hið jarðn-
eska ríki Krists og þegar tal-
að væri í Biblíunni um ísrael
eða „ætt Jakobs" væri átt við
„andlegan lsrael“ en það væru
þeir sem tilheyrðu kirkjunni.
Konungdómur Krists er „and-
legur konungdómur" yfir þeim
sem á hann trúa ogtilheyra
kirkjunni. AUt tal um „þúsund
ára ríkið“ er af sama toga
spunnið, Kristur kemur aldrei
til að stofna það.
Það verður að viðurkenna að
kirkjunni, — og þá fyrst og
fremst hinni rómversk-kat-
ólsku kirkju — var hér nolck-
ur vorkunn. „Hásæti Davíðs
konungs" var ekki til og „ætt
Jakobs" var týnd að mestu.
Hér lá þvi beint við að not-
færa sér þessa vöntun til þess
að reisa á eina mestu villu-
kenningu sögunnar, sem sé þá,
að stofna harSsvirað þrælaríki
á þessum fölsku forsendum. Á
grundvelli þessarar fölsunar
taldi katólska kirkjan — og
siðar einnig aðrar kirkjudeild-
ir — sig ríki Guðs á jörðunni
og hagaði sér samkvæmt þvi.
Hún ofsótti og útrýmdi öllum
söfnuðum og kenningum, sem
brutu í bága við heimsvalda-
stefnu hennar, eins og hún var
á hverjum tíma. Guð hafði út
skúfað Israelsþjóðinni og páf-
inn í Róm hafði tekið við emb-
ætti Péturs postula og var
staðgengill Krists á jörðunni.
Kirkjan varð jarðneskt stór-
veldi, sem lagði þunga skatta
og margvíslegar kvaðir á
þegna sína, eins og aðrir jarðn
eskir þjóðhöfðingjar, og um
flest ákafllega svipuð hinum
miklu einræðisrikjum nútim-
ans.
Til þess að rótfesta þá skoð-
un að kirkjan væri ríki Krists
á jörðunni var nauðsynlegt að
útrýma eða falsa öll hugtök um
„lsrael“ og „ætt Jakobs" og
allt annað sem sýndi að fyrir-
heit Bibliunnar ættu við
ákveðna þjóð eða þjóðabrot.
Og til þess að' tryggja þessa
skoðun enn betur lét katólska
kirkjan eyðileggja allt það sem
hún náði til af fornum bók-
menntum, þ.ám. rúnabókmennt
ir fyrri alda og bókmenntir
þjóðanna við austanvert Mið-
jarðarhaf svo og allt annað
sem til náðist og hún taldi skað
legt heimsyfirráðastefnu sinni.
Hún „lokaði" Biblíunni fyrir
állri alþýðu manna þar til
Lúther og aðrir siðbótarmenn
fengu hana þýdda á lifandi
þjóðtungur.
Þetta er ekki sagt í ásökunar
skyni, það eru aðeins sann-
sögulegar staðreyndir, og sú
æðri stjórn sem öll tilvera lýt-
ur, hefur verið hér að verki,
því að ennþá var „tíminn ekki
fullnaður".
ÞÁ MUN SPÁDÓMURINN
BYRJA AÐ RÆTAST
Á síðustu áratugum hefur sú
skoðun verið að ryðja sér
meira og meira til rúms utan
flestra kirkjudeilda og vísinda
stofnana, að Israelsþjóðin, þ.e.
hinar ellefu týndu ættkvislir,
væru enn til sem þjóð eða
þjóðahópur undir öðrum nöfn-
um og mundu við „lok tima-
bilsins" stíga fram úr myrkri
þekkingarleysisins og segja til
sin með þeim hætti, að ekki
yrði um villzt.
Þetta mundi þó ekki gerast
fyrr en ástandið á jörðunni
væri orðið slikt, að gjöreyðing
vofði yfir mannkyninu og trúi
in á Guð Israels, þ.e.a.s. Jesúm
Krist, væri svo til horfin með
öllu af jörðunni, eins og Krist-
ur gaf i skyn að verða mundis
„Mun þá mannssonurinn finna
trúna á jörðunni er hann kem
ur?“ (L. 18.8.).
Nú nálgast sú stund óðum að
mannkynið glati sjálfu sér með
voðalegra hætti en nokkurn ór-
ar fyrir, jafnvel enn stórkost-
iegri en þegar Nóaflóð gjör-
eyddi þeirri „hámenningu",
sem þá var á jörðunni.
Kristur boðaði að koma sín
yrði með skjótum hætti en þó
augljós öllum. „Þvi að eins og
eldingin gengur út frá austri
og sést allt til vesturs, þannig
mun verða koma mannsonar-
ins.“
Lúkas, sem segir söguna um
boðun Maríu og tilefni varð
þessara hugleiðinga segir — I
Postulasögunni — einnig frá
þvi hvernig endurkoma Krists
verður. (Post. 1.10—12)
Þegar þessir atburðir hafa
gerzt, mun síðari hluti hins
mikla spádóms Gabriels erki-
engils byrja að rætast. Þá mun
Jesú setjast í „hásæti Davíðs
föður síns“ sem þegar hefur að
nokkru leyti verið reist í Jerús
allem, og ríkja yfir „ætt Jak-
obs“ sem nú er byrjuð að safn-
ast saman í Landinu helga, og
á því ríki mun enginn endir
verða.
Vér skulum hafa það í huga
að fyrri hluti spádómsins var í
2000 ár að rætast, og hinn síð
ari mun einnig taka eitt til tvö
þúsund ár.
Vér, sem nú lifum getum
ekki verið i neinum vafa um
hvert stefnir. Framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna
sagði 1969, að ef Sameinuðu
þjóðiiniim ekki tækist að leysa
vandræði mannkynsins innan
tiu ára mundu þau reynast
óleysanleg. Þetta sjá menn nú,
en lausn fæst aldrei eftir þeim
leiðum.
Fyrir áratugum var því lýst
yfir, að þessir örlagaþrungnu
atburðir mundu gerast á þeim
áratug sem nú er hafinn
1970—1980, og sérstaklega á ár
unum 1972 til 1979. Átökin
verða um Jerúsaiem og Land-
ið helga. Þar verða lokaátök-
in að þvi er virðist á árinu
1978. En það er önnur saga,
sem ekki verður sögð hér, en
þá hefst síðari þátturinn í hin-
um mikla spádómi Gabriels
erkiengils.
Jónas Guðmundsson.
Óöur jólanna
Framhald af bls. 21
ens, Tolstoi eða Victor Hngo, grískar fornbókmenntir eða
kínverskar, Gamla eða Nýja testamentið, finnum við alls
staðar nndirstöðu-siðalögmál, seni tengt er sjálfu eðli
mannsins og hinnm föstu dráttuin mannlegra samfélaga.
Forystumenn þjóða geta, undir álirifum reiði, metnaðar-
girni eða ótta, gieymt þessu eilífa siðalögmáli. Engu að
síður helzt það meitlað í hjörtn og hugi mannanna. Jólm
eru sá tími ársins, er lýst sk>Tldi yfir þvi.
Jafnvel á styrjaldartinnim hef ég séð andstæðingana
gera með sér óundirbúið vopnalilé á jólanótt. Við skuluni
gera jólin að vopnaliléi andans, eða sem enn betra væri,
degi hins virka friðar, helgaðan leit að lausn vandamála
og endnrnýjun vináttu. Friðar á jörðu meðal velviidar-
manna. Þeir eru fleiri en við ætlum. „Þessi,“ sagði Alain,
„er óður jólanna. Þetta er fagnaðarerindið.“
20. desember 1971
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 31