Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 2

[
„Undarleg örlög, sem
hér skal ekki farið út
í að rekja, hafa hagað
því svo, að komandi
kynslóðir munu undr-
ast hversu lítinn opin-
beran sóma íslenzku
þjóðinni hugkvæmd-
ist að sýna þessu höf-
uðskáldi í íifanda lífi.“
Svo segiir Si'gurður Nordai í
útfarargreiini uim 'Eiiniar Dene-
diiktssoni og þetta eru orð að
söaieu, eiins og vœaita máttti úr
þeárri átt. Það á miargiur eftir
að -undrast stórlega. Ævi og ör
'lög Eiinars Bened iíktssomar
'miunu er 'túnar líða, verða skáld
um og rithöfundum yrldsefni
og lærðium mönmum efni í
þykka tín ingsdioðranta.
Hér verður fjallað ILítiMega
um Herdisarvikjurárin, síð'asta
ævikafUainn. Myndin, sem ég og
j'a'fnaldrar imínir (hafuim Mið
við 'af þessum lökaSþætö i aevi
Einars, er sú, sem Steinigri.mrur
J. Þorsteinsson taegður lupp í
lok ævásögiulþáttarins í Ljóð og
Ijaust mái, II. bindi.
Þar segir svo, eftir að höf-
'undiur hefur sagt Ærá komu
iþeirna Einars og HMn'ar til Her
dísarvikur 10. júlí 1932-. „Reist
var síðan títið hús, einiyft og
hentuigt og vamns't verkáð svo
vdl, að Einar og Hlin igátu flutt
í það 8. 'septemíber. Þarna er
m.a. alGstár stofa með glugiga
mót suðri, þar sem hafið iblas-
ir við og öðnuim imót ves'tri, en
bákaskápar með vegigjum fram,
skrifborð Einars, últvarpstæki,
hægindastóM og legubekkur,
hvort tveggja s'kdnnklætt. Var
þetta aðalaðseburisherbergi
Eimars og var eftiriætissaeti
hans flágur en' djúpur hjæginda-
istóli í suðvestiuriromi stofunin-
ar.“ . . . og síðar segir . . .:
„•í 'Herdísawík var 'Einari
igjamt að 'grípa bók úr Skáp,
ffletta upp í Ihennd, að því er
vintist af ihandahófi oig tesa
nokfcrar iinur, en ekki lan'gt
trmál I samfeliliu, og Jiagðd síðan
bókina 'frá sér afbur. Hiann tíðk
aði mjög að iganga um gólf í
stofu simni, stóð oft við suður-
igluggann og horfði til hafs,
einkum iþegar .taim var, en
Qöngum sat hamm í homsrtóil sín
'irni. Fynri árin fór hamm, iðu-
lega :í .göngur um iandareiign-
dna, en þar eru hvammar og
gjótur og kjarri vaxið
hraun undir hámi og snar-
'brattri fjallshlíð í morðri en
framiundian útsærinn, sem Eim-
ar hafði ort m»: „Tii iþín er
min heimiþrá, eyðimönk ógna og
dýrðar".
Síðan koma inokkrar tiivitn-
anir i bréf HUnar Johnson, þar
sem 'Einar er al'ltaf að verða
'frisíkari og (friiskari, iglaðari og
'glaðari og pirófessorinini (klyfck
ir út með þessuim hugljúfu orð-
uim: „Hann lifði imrjög kyrrlátu
lífi í Herdisarvik, var fáskipt-
iirm <rg" -NmrMl; en pvl IJÚÍÖÍ'l
og hýrari, sem Ifleiri ár færð-
ust yfir.“
Huggulegna giat það nú ekki
verið og iiití.1 áistæða fyrir mig
eða aðra síðbomna aðdáendur
skáldsins til að fara að igera
sér rellu út af isíðustu æviár-
um þess, .mieðan enginn varð til
að hróffla við þessari elsku.legu
mynd. Ég hefði gjarnan viljað
eiga þessa mynd í íriði áf eft-
iriætisskáidi rniniu sitjandi
þama í öllum huggulegheiitum
síðustu árin, en Iþað átti nú
ekfci fyrir imér að liggja.
Það var einn bjiartan sum-
ardag fyrir f jórum ánum að ég
kam 'fyrst til Herdísarvikur og
staidraði þar við stumdairfco'm.
Þegar ég hafði gert mér fylli-
lega Qjósa stiaðhætti, eins og
þeir myndiu hafa verið áður en
vegur, sími og rafmagn kom —
og virt Æyrir mér húsakjmnin
og umlhverfið, fylltist ég mik-
illi og sárri redði — hafði
sikáldið mitt verið kviksett?
Hið „kem'tuigsa hiús“, er timbur-
kofi á að igizfca 50 íermetrar
að fliatarmáii, ,,aðalaðsetursher-
bergið" er stofukytra, og um
ammað aðsetursherbergi er
ekki að ræða, þvi að hin her-
bergin tvö og eldhúsboran eru
mánasit skápar, rétt pláss fyrir
.irúmstæði i hvoru herbergj-
anna. Kofiinn stendiur á ber-
angri í þúÆnaikarga og Iþar sést
hvortó blóm né hrísla
ektó eimiu sinni lækjarsytra og
„'kjarrivaxma hraunið" er ill-
gengiur 'hraumíláki, þakinn
hraunmosa yfir 'lifshættuilegium
gjótum. Kotið er inni í miðju
þessu stóra hrauni, og það var
mjög erfið og forsótt gön'gu'leið
tál nœstu bæja áður en vegur-
inn var lagðuir, sem ekki var
fyrr en lörngiu eftir 'daga Ein-
ars. Mlendandi er af sjó nema
í blíðuveðri þvi óft er jþung
undirallda vdð suðurströndin'a.
Herdásarvík var á dögum Ein-
ars eitt afskekktasita kot
á lamdimu, enda jáitar Jónas
Jónsson frá Hriflu það fuliuim
fetum, og þekkti hiann þó vel
til ýmiissa atfskeik'ktra kota.
Nú er margt, sem við þyrft-
ium að spyrja saimtíimamenn
Einiars að, og þá vita-
stoulld fyrst og fremst, af
hverju var farið með þjóðskáld
ið, því að það var Eimar óum-
dedlamlega eftir að Matthias dó,
heiQsuveilt og við aldur, út í
iþessa eyðimörk, þar sem eng-
iin ieið var að ná til iæknis
nema á löngum 'tímia og með
ærna enfiöi, enda kiom eniginn
læknir til Eimars, þegar hann
'lá toanallegiuna, og yfiriedtt
hlaut að verða rnjög erfitt að
ná i hjálp, hvað sem
upp á kom. I annan stað, hvern
ig gat 'samtó'miamönnium Einars
dottið í huig, að maður eiins og
■hann, imyndi haldast andlega
heilll við þá þrúgandi einvenu
sem hoinum var Ibúin þarna.
Bn það er rétt að
hálda áfram sögunni af iþeirri
ógæfu m'inni að rekast þama
suðureftir. Það leiddi náttúr-
lega aLsjálfu. sér að það tófcu
að ’rirjast u,pp sviipmyndir úr
lífi Einars mieðan éig stjáMaði
þarna í krimgum kofiann. Glæsi
lif hans, þegar hann leigði heii
ar hallir í útlönd'um og hélt
'konu'niglegar veiriiur, rifjuðust
ósjálfrátt upp við að ihorfia á
kofaræisknið, og myrkfælni
hians við að horfa á svartam
tolettinn ofan vdð bæinn og síð-
ast en ekfci sízt varð mér það
hugstætt hversu einveran hlýt
ur að hafa verið yifirþynmamdi
fyrir iþennan mann, sem einn
vina hans lýsti svo fynin mér:
— Einar Beneditotsson (þurftd
fólk 5 ikringum sig til að hlusta
á sig og tfeila 'geði við, jaÆn
nauðsyniega og hann þiunfti
súrefind tíi að anda að sér.“
Það er svo altounina, að stoáld-
ið var síðustu árin fiarið að itala
við stokka oig steina;
þanniig lék einveran það að lok
'Uim.
Það 'undiariega fyrinbarri
og að því er mér fiinnst frá-
sagmairverða, er það, að hug-
leiðimgar mínar nimuðust og
stuðiuðust næstum ósjálfirátt.
Sundiurlaiusir þankar mínir og
svipmyndir röðuðust sarnan í
kvæðistoúmámg. Og iþó að iþað sé
vafailaust ekki gott kvæði — ég
er ekki skáld, þó ég 'hafii hnoð-
að samam um dagana edmu og
öðru til að ffleygja — iþá segir
kvæðið aflit. sem ég vildi sagt
hafa. Ég hefði etotó get-
að greiint ölfliu ýbar'legar frá
huigsunum mímum í óbuindnu
máli. Og þetta korn sam sé fyn-
irhafinaniaiust. Ég stanzaðd
ekki við eúfiiðusbu nímorð, held
ur taiutaði þetta viðstöðulaiust
fyrir imunni' mér meðan ég röflfi
hrling ef-tir hning umhverfiis kof
ann. Ég hef engu bneytt síðan
þetta var !í 'kvæðinu, neima
tveimur hendingum og erindið
um imyfkfæiniina orti ég síðar
einida er það sýnu verst ort. Það
hefiur elkki hvanfiiað að mér að
samræma braganhættina, eða
færa kvæðið tl heillegri og
samræmdari heifldar. Svona
varð það til og svona sfcal það
vena.
í hrauniniu imiðju kúrir kot,
klettavegguir á nörðurvegitnm,
leiðum af hafi llakan taot,
landið grjóturð öliiu megdin,
lætour engiinn né bflómabörð,
báiastortoa alflt sviðið auða.
Fangelsi étókert fiinnst á jörð,
faflflið betur að geyma til
dauða.
Á Iþessu rýrðar kangakoti,
konungur fljóðs tál heijar igekk.
Hann, sem fyrnum í fögnu sloti
með fmægum mönmum sat á
toekk.