Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Blaðsíða 12

Með öxina að vopni. Niis Aas að vinnu
við mynd sem fór á Biennalinn íFeneyj-
um 1972.
IV
Nú er hann einn á Ekely með verkfærum
sínum og viðfangsefnum. Og unir hag sínum
vel. „Hér hef ég allt sem ég þarf“, segir
hann og bætir við: „Það kemur fyrir að ég
sé ekki mjög glaðbeittur og þá flý ég á
náðir vinnunnar, sökkvi mér niður í hana“.
Nils Aas hefur ekki neina heimilishjálp
síðan konan fór. Hann eldar í sig sjálfur.
Eldar einfaldan mat, fisk þrisvar eða fjórum
sinnum í viku. Allt er hreint og fágað hjá
honum; Nils er regiusámur í eðli sínu og
þrifinn. A veggjunum eru myndir eftir vini
hans úr listinni, Franz Widerberg og fleiri.
Samkvæmi þolir hann ekki - „fer að líða
illa ef fleiri en fimm eru saman komnir",
segir hann. Á hinn bóginn er hann ekki
mannafæla og labbar sundum á staðar-
krána, þar sem hann hittir og ræðir við
venjulegt fólk.
Dagarnir eru hver öðrum líkir á Ekely.
Nils Aas fer á fætur klukkan sjö og les
blöðin. Fær sér svo stuttan göngutúr. Um
kl. 8 er hann kominn að verki og vinnur í
fyrstu lotunni til hádegis. Þá fær hann sér
bita og hvílir sig í rúman hálftíma. Síðan
er haidið áfram á verkstæðinu til kl 7. Þá
þarf einsetumaðurinn að elda sér kvöldmat.
I sjónvarpinu horfir hann helzt á íþróttirnar
- gamli íþróttaandinn er enn við lýði frá því
hann var ungur í Strömmen og var svo létt-
ur, að hann gat stokkið hæð sína í hástökki
með frumstæðri aðferð.
Stundum getur hann ekki á sér setið og
tekur smá skorpu á verkstæðinu, en labbar
svo út undir bert loft fyrir háttinn um mið-
nætti. En það kemur líka fyrir, að hann
sjái eitthvað, sem grípur hann sterkt. Hann
minnist þess til dæmis, að eitt sinn var
hann á konsert hjá þeim heimsfræga píanó-
snillingi Arthur Rubinstein. En það hefur
líklega farið framhjá honum, hvað Rubin-
Fugl, stálskúiptúr í Ósló.
stein var að spila. Um þessa upplifun hefur
hann sagt:
„Þegar fór að líða á konsertinn iðaði ég
í sætinu. Gat varla beðið eftir því að kom-
ast heim. Píanósnillingurinn stóð mér ljóslif-
andi fyrir hugskotssjónum. Ég hellti mér í
leirinn, þegar heim kom og lauk myndinni
á skammri stund. Á slíkum stundum fyllist
maður af adrenalíni og gleði. Það er eins
og að vera á öðru tilverustigi. Allt gengur
upp. Engin mistök, eða svo finnst manni
sjálfum. En upplifanir af þessu tagi heyra
til undantekningum. “
Um helgar vinnur hann jafnvel meira en
aðra daga. Það er ekkert samkvæmislif.
Og ekki dropi af áfengi til í húsinu. Nils
hefur aldrei haft þann hátt á að fá sér einn
fyrir matinn.
y
Aðspurður um eigin velgengni og viður-
kenningu í listinni, segir Nils Aas, að slíkt
hafi lítil áhrif á sig. „Maður veit það nokk-
urnveginn sjálfur, hvers virði það er, sem
maður hefur gert. Og að maður hefði
kannski getað gert betur. Kannski hef ég
sloppið of létt frá því sumu. Það getur skeð
hjá mönnum sem eru flinkir í höndunum.
Seinna leggst það á mann eins og mara.
Ég vinn hratt, vil sjá árangurinn fljótt.
Nudda það kannski ekki nægilega lengi.
Sumt finnst mér ég hafa gert með vinstri
Norska skáldið Joban Borgen.
hendinni. En annað sé ég að er ílagi: Kóngs-
myndin til dæmis, Ibsen, minnismerkið í
Sandeljord, altaristaflan á Kongsberg,
skúlptúrinn utanvið ráðhúsið í Steinkjer,
lágmynd skorin í tré í fundarsal í Stras-
bourg. Og eitt og annað smálegt.
Einhver persónuleg markmið hef ég ekki.
Aðeins hef ég metnað fyrir það sem ég vinn.
og gagnrýni les ég aldrei, enda á ég bágt
með að skilja hana. Ég vil heldur ekki að
neinn geti haldið, að hann geti sagt mér
fyrir verku n og sjálfur hef ég séð, að
hræðslan við að ná ekki máli getur lamað
fólk. Þá er álit annarra á þér farið að skipta
öllu máli.
Maður veit það bézt sjálfur, hvenær eitt-
hvað hefur heppnast. Á hinn bóginn er mér
ekki umhugað að sjá aftur það sem ég hef
gert og sent frá mér. Gjarnan tek ég á mig
krók framhjá minnismnerkjum eða portett-
um af fólki, sem ég hef gert. Þessi verk
koma mér ekki meira við. Að klára verkefn-
in er það sem máli skiptir. En þegar ég
hitti venjulegt fólk, sem segist hafa hrifizt
af verkum mínum, þá gleðst ég. Þá viður-
kenningu met ég mest. “
Nils Aas þarf ekki að hafa áhyggjur af
fjármálum, ekki síðan hann komst á heiðurs-
launin. Það er út af fyrir sig gott, en skipt-
ir ekki öllu máli. Honum fínnst nóg að hafa
að borða, svo og að eiga verkfæri, aðstöðu
til að vinna og efni til að vinna úr. Að öðru
leyti dugar að eiga nokkrar góðar bækur á
náttborðinu og sólþurrkuð sængurföt í rú-
mið. Sé þetta fyrir hendi, þá er lífið gott,
segir Nils Aas.
Stundum þegar vorar, gengur hann út
með ströndinni, þar sem bátamenn eru að
taka fram bátana sína og gera þá klára.
Þetta eru fínir og dýrir sportbátar. Lengi
hefur hann dreymt um einn slíkan. Kannski
er upphafið á þeim draumi þegar hann sat
í spónahrúgunni hjá föður sínum og tálgaði
út báta. Nú hefði hann efni á einum, rétt
er það. En hann ætlar að halda áfram að
að eiga drauminn um hann. Stundum er
það jafn gott og raunveruleikinn.
Gísii Sigurðsson tók saman.
Séð yfír Flórens frá nágrenni kirkjugarðsins.
Eggert á Ítalíu
Eftirmáli
Afyrra ári ritaði ég grein í Lesbók Stefáns-
sonar stórsöngvara í borginni Schio á
Ítalíu, en þaðan var hans ekta kvinna
Lelia, komin af miklu athafnafólki í ulla-
riðnaðinum. Eggert undi sínum hag vel
í Schioborg, sem er rétt norðan við Vic-
enza nálægt Feneyjum. En hugur Egg-
erts stóð ávallt til Flórens, því sú borg
var ávallt háborg alls hins fegursta í
huga hans. Það var því engin tilviljun
að hann skyldi óska eftir því að fá að
hvíla þar, fyrst örlögin að lokum höguðu
því þannig að hann skyldi bera beinin
erlendis.
Margir hafa haft samband við mig
eftir að ég tók saman greinina um Eg-
gert og dvöi hans í Schio og óskað eftir
ítarlegri frásögnum um þennan merkis-
mann og hið stormasama líf hans á við-
kvæmu tímabili íslandssögunnar. Það
er ekki mitt að fara ítarlega út í ein-
staka atburði varðandi Eggert, þvi verið
er að vinna að bók um hann, sem koma
mun út á aldarafmæli hans á næsta ári.
En vegna fjölmargra fyrirspurna, tel ég
rétt að á þessum vettvangi birta rökrétt
framhald greinar minnar í formi mynda
frá greftrunarstað Eggerts í kirkjugarð-
inum Cimiterio
evangelico agli allori
í Flórensborg. Minn
ágæti vinur Dottore
Meneguzzo, sem
fylgdi mér á sínum
tíma á heimaslóðir
Eggerts Stefáns-
sonar í Schio, gerði
sér lítið fyrir og ók
um 500 kílómetra
leið frá Vicenzaborg
til Flórens til þess
að vitja leiðis Eg-
gerts Stefánssonar
og mynda það og
hið fagra umhverfi
þess. Að eigin frum-
kvæði og með djúpri
virðingu fyrir þeirri
ást, sern Eggert
hafði á Ítalíu og ís-
landi, iagði Dottore
Meneguzzo blóm-
sveig á leiði Eggerts
heitins. Tel ég þetta
vera mikinn virðing-
arvott fyrir okkur
Islendinga og vil ég
með þessum orðum
koma á framfæri
þakklæti til manna
og kvenna, sem á
þennan hátt staldra
við og virða söguna
og það sem vel er
gert í þágu fram-
gangs hennar og
Gröf Eggerts Stefánssonar. Fyrir utan fæðingar- varðveizlu.
og dánardag, stendur á marmarahellunni yfír leið-
inu: Föðurlandsvinur - söngvari - rithöfúndur. FRIÐRIK Á. BREKKAW