Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Blaðsíða 40

Lesbók Morgunblaðsins - 19.12.1989, Blaðsíða 40
Aðeins grátur hafsins í kjölfarinu Bréf Haralds Thorsteinssonar til Guðmundar Finnbogasonar 1913-1914 handfarangur væri gegnumlýstur. Þeir voru auðmjúklega beðnir að geyma matarpokana en það tóku þeir ekki í mál. Matarpakkar og drykkjarföng fyrir 13 manns er fyrirferð- armeira en svo að hægt sé með góðu móti að fela og því sáu allir það sem þeir áttu ekki að sjá, að við höfðum haldið að hr. og frú Bush væru að bjóða okkur í útiborð- hald, „picnic". í garðinum var saman kominn mikill fjöldi fólks, allir þátttakendur VSA og hafði veri komið fyrir sætum gegnt upphækkuð- um palli, þar sem fram fóru ræðuhöld og skemmtiatriði. Ávörp fluttu Jean Kennedy Smith upphafsmaður VSA og George Bush forseti Bandaríkjanna. Blindur 14 ára drengur frá Thailandi söng á mörgum tungumálum. Kenny Rogers sá frægi kántrýsöngvari söng, sýnd voru dansatriði og ótal blöðrum var sleppt í loft upp. Tignar- leg sjón það. Síðan var fólki vísað inn í risa- stórt tjald þar sem boðið var upp á sítrónu- safa sem kom sér vel í hitanum. Um kvöldið var svo hátíðin formlega sett. Þar voru mættir allir þátttakendur VSA. Hver hópur stillti sér upp við skilti með nafni heimalands síns og var ljósmyndaður þar ásamt sendiherra þjóðar sinnar. Fatlað- ir piltar spiluðu á gítara og sungu. Ted Kennedy yngri flutti ávarp. Hann er sjálfur fatlaður eftir veikindi í bernsku og ötull starfsmaður í málefnum fatlaðra í USA. Bomar voru fram veitingar og fólk gekk um og heilsaði hvert upp á annað. Þarna hitti Sigríður leikstjóri fólk sem hún þekkti vel í gegnum bréfaskriftir vegna undirbún- ings ferðarinnar, en hafði aldrei séð. Þar urðu fagnaðarfundir. Næstu 2 daga voru svo hátíðahöldin sjálf, en þau fóru fram í Kennedy Center sem er afar stór 2ja hæða bygging og í hveiju skoti á báðum hæðum var alltaf eitthvað um að vera. Meðal þess sem við sáum voru hópar þroskaheftra sem dönsuðu ýmist ball- ett eða þjóðdansa, hópur blindra bama dans- aði ballett, blind ungmenni fluttu atriði úr söngleikjum, lamaðir í hjólastólum léku á hljómborð, heill hópur hjólastólafólks, sem myndar rokkhljómsveit, flutti kröftuga tón- list og lömuð stúlka „dansaði" í rafknúnum hjólastólnum sínum. Við sáum líka handa- lausa teikna og mála ýmist með munni eða tám, og jafvel leika á gítar með tánum. Sýningin okkar fór fram að morgni 17. júní fyrir fullum sal. Flutt voru leikatriðin „Sólin og vindurinn" og „Síðasta blómið" eftir James Thurber við tónlist Eyþórs Arn- alds. Leikendur fundu fyrir sviðsskrekk, en léku svo aldrei betur en þegar á hólminn var komið og það á ensku. Stúlka stóð til hliðar á sviðinu og túlkaði með táknmáli það sem fram fór. I lok sýningar voru leik- endur og leikstjóri hyllt með því að áhorfend- ur risu úr sætum. Um kvöldið fórum við svo á matsölustað og fengum okkur stór- steik. Síðasta dag okkar I Washington var afmælisdagur Birgittu. Eins og allir vita eru afmælisdagar merkir dagar, og þessi ekki síst því hann hófst í Washington og endaði í New York. Flugvél af sömu stærð og fyrr flutti okkur á milli, en veðrið var betra og bjartur dagur, svo vantraust á farkostinn var ekki eins áberandi. Þá daga sem við vorum í New York notuð- um við til að ganga um og skoða fjölbreyti- legt mannlífið. Og þá var komið að heimleið. Að verða vitni að öðru eins og listahátíð VSA 1989 upplifir hver maður aðeins einu sinni á lífsleiðinni, ef þá nokkum tíma. Andrúmsloftið í Kennedy Center var alveg sérstakt, ánægja og sköpunargleði skein af hveiju andliti. Að sjá allt þetta fatlaða fólk og hveiju það hefur áorkað kom mér til að skilja að hægt er að yfirstíga margskonar hindranir þó að í upphafi virðist það ómögu- legt. Þegar þroskahefta dóttir mín fæddist fyrir rúmum 23 árum hvarflaði áreiðanlega ekki að mér, að einmitt vegna fötlunar henn- ar ætti ég eftir að sjá hvers mannlegur máttur er megnugur og að í raun er allt hægt ef menn eiga aðeins til nóg af þolin- mæði og trú. Að vera þátttakandi í leikferð sem þess- ari styrkir Perlufélaga og eykur áræði þeirra og kjark í lífinu. Fyrir hönd leikhópsins Perlunnar vil ég þakka öllum þeim fjölmögu einstaklingum og félagasamtökum sem studdu okkur á einn eða annan hátt og gerðu þessa ferð mögulega, og sendum við þeim okkar bestu jóla- og nýársóskir. Svo hefur verið sagt að menn kunni ekki lengur að skrifa sendibréf. Þá er átt við bréf sem eru annað og meira en hversdagsleg erindi eða skilaboð, heldur skáldlegar hugleiðingar um lífíð og tilveruna eins og óteljandi bréf séra Matthíasar Jochumssonar voru. En fleiri kunnu að skrifa skemmtileg bréf þótt minna kunnir væru. Hér eru nokkur slík bréf dregin fram í dagsljósið. Haraldur, sonur Steingríms Thorsteinssonar skálds, sem síðar kallaði sig Harald Hamar, var við nám í Kaupmannahöfn og skrifaði bréfín til vinar síns, Guðmundar Finnbogasonar. Sonur hans, Finnbogi Guðmundsson landsbókavörður, hefur komið bréfunum á framfæri við Lesbók og hann ritar formála með þeim. Bréfin fimm frá Haraldi eru öll skrifuð í Kaupmanna- höfn, hið fýrsta í septem- ber 1913 og síðasta í apríl 1914. Fyrsta bréfið er ársett ranglega 1919, á að vera 1913, svo sem efni bréfsins vottar. Það er og í svörtum sorgarramma eins og næsta bréf á eftir, dagsett 13. október 1913. Bæði bréfin eru tengd hinni fersku endur- minningu um föðurinn Steingrím Thor- steinsson, er látizt hafði 21. ágúst 1913. Haraldur lauk stúdentsprófi sumarið 1913 og var á leið til Kaupmannahafnar til fagurfræðináms, er honum barst dánar- fregnin. Hann lýsir í bréfinu skilnaði þeirra feðga, en Steingrímur hafði fylgt honum á skipsfjöl og kvatt hann fögrum orðum. I næsta bréfi, rúmum mánuði síðar, er hann enn með hugann við föður sinn, er birzt hefur honum í draumi. Skrif um Steingrím látinn verða honum efni í hugleið- ingu um föður sinn og samanburð á honum og Matthíasi Jochumssyni, en snýst síðan í nokkra lýsingu á þeim frændum Steingrími og Einari Benediktssyni, er honum þykir svipa saman um margt. Þegar frá líður, kemst Haraldur til sjálfs sín, og í bréfunum þremur frá fyrri hluta árs 1914 kynnumst við þessum unga menntamanni, sem finnst lífið bjart og fag- urt, erfiðleikarnir „líka skemmtilegir, ef þeir bara ekki ríða mann í hel“. Seinasta bréfið, skrifað 28. apríl 1914, er merkileg heimild um íslenzk skáld og listamenn í Kaupmannahöfn á þeim tíma, jafnframt því sem það sýnir, hveijum hæfi- leikum hinn ungi fagurfræðingur var búinn. En vegna heilsubrests fékk hann ekki notið þeirra sem skyldi. Haraldur dvaldist lengst- um á Englandi fram til 1929, en sneri þá heim og hafði hægt um sig, allt til dauða- dags, 23. nóvember 1957. Khöfn 4/9 1913 Marstrandsgade 23 St. Elskulegi Guðm. Finnbogason. Það er tunglskin úti og heiður himinn. Trén speglast í vötnunum og svanirnir synda á silfurgáruðum bárum. Ég sit hér einn við gluggann, og hugurinn berst heim yfir haf- ið, að gröfinni hans pabba. Ég græt þar dálitla stund, en af því það er svo stutt skrepp ég inn til þín og hita mér um leið. Mér hefir verið kalt á leiðinni. Enginn ylur og engin sól. Andlát pabba kom svo óvænt og á svo óhentugum tíma. Einmitt þegar lífið byijaði að brosa við mér, þá kom hann, dauðinn, og kreisti hjarta mitt með köldum hnúum. Ég grét, grét án afláts og átti bágt með að hætta. Fyrstu nóttina gat ég ekki sofið. Ekkert hljóð nema andvörp þeirra, er sváfu. Ég fór á fætur og gekk upp á þilfarið, til þess að vita, hvort ég fyndi þar nokkra hvíld. Sjórinn var dauður, og þung ský syntu yfir. Tunglið speglaði sig við austurbrúnina, og stjörnurnar lýstu eins og dánar vonir. Dauðaþögn! Aðeins grátur hafsins í kjölfarinu. Ég horfði upp í himin- inn og fann eins og yl streyma um mig all- an. Ég horfði inn í guðdómsauga náttúrunn- ar og fann þar tign og fegurð, mildi og mátt valdsins. Stór tár komu fram í augun, og ég fann þennan frið, sem gefur manni gleðina í sorginni. Síðan er ég glaður eins og áður, en ber harm minn í hljóði og byggi mér í endurminningunni um pabba þann heim, að aðrir eignast ekki slíkan. En sárt er það, að ég skuli aldrei eiga að sjá hann framar. Allt er í eyði og tómi heima. Hann var svo góður, og hann var svo mikill. En hvað ég man vel, þegar ég var lítill og hann var að leika við mig. Hvernig hann bar mig á háhesti, á bakinu og í bóndabeygju. Hvern- ig hann byggði leikhús úr bókunum sínum. Hvernig hann gerði herskip úr hnífunum sínum og fleytti þeim um borðið, sem var hafíð. Eða þegar hann las fyrir mig ævin- týri. Hvílík fegurð og dýrð. Enginn hefir elskað mig heitar, enginn hefir verið mér eins góður og enginn hefir fyrirgefið mér allt eins og hann. Mér þótti ekki eins vænt um neinn, og nú er hann dáinn. Þú hlýtur að finna, hvað þetta hefir verið sárt. Ég skildi reyndar svo fallega við hann, og er mér mikil huggun að því. Ég hef aldrei séð hann gráta fyrr en að ég fór. En hann elsk- aði mig líka. Hann kom með út í Botníu, og þá talaði hann svo fallega. Það seinasta sem hann sagði var þetta. „Nú gengur sól- in undir og þá fer ég að hátta. Vertu nú blessaður og sæll og hamingjan fylgi þér.“ Og svo kyssti hann mig eins og hann einn gat kysst. Enn finn ég ylinn í augunum. Hann var mikill og hafi hann nokkru sinni verið smár, þá er það lífskjörunum að kenna. Skólinn drap hann. Geturðu hugsað þér þvílíkt drep fyrir andans mann í 40 ár. Þvílíka tryggð og trúmennsku. Hugsaðu þér nú, ef við hefðum fengið Faust fyrir þessa 40 ára skólavist. Allt sitt bezta vinnur hann áður en hann kemur að skólanum. En þá var hann líka mestur. Hvaða lyriker eigum við eins fjölhæfan. Frelsisljóð, ástaljóð, nátt- úruljóð, heimsádeilur, og svo þessi lyriski flokkur, sem heyrir ekki undir neinn af hin- um, Svanirnir, Við hafið, Ég reið um sumar- aftan einn. Við eigum ekki betri lyrik. — En nú er ég kominn út fyrir öll takmörk. Aðalefni bréfsins er ókomið enn. Ég ætla nefnilega að biðja þig að gjöra svo vel og fara til mömmu og sækja öll handrit og bréf pabba. Fara síðan með þau á safnið með þeim skilyrðum, að enginn fái aðgang að þeim næstu 50 ár. Þau eru undir skápn- um hægra megin við rauða púltið, í rauða púltinu, öllum hólfum, í skápnum hægra megin við rauða púltið, í gula púltinu og upp á háalofti. Sömuleiðis áttu að taka orðabækur Eiríks Jónssonar og Konráðs. Margt af þessu mætti gefa út, en það er bezt að geyma það þangað til ég kem heim. Sjáirðu eitthvert fallegt kvæði, máttu nátt- úrlega birta það í Skírni. Ég hef beðið þig um þetta, af því ég veit, að pabbi mat eng- an yngri andans mann eins og þig, af því ég veit, að þér er það kært, og af því ég held, að enginn maður heima hafi óbrigðula samvizku sem þú. Ég treysti þér! Farðu strax! Þinn einl. vinur Har.Th. Fyrirgefðu fráganginn, ég þarf að skrifa svo mörgum. Steingrímur Thorsteinsson skáld, faðir Haralds.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.