Alþýðublaðið - 07.12.1995, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
HELGIN 7. -10. DESEMBER 1995
MÞYDUBUDI9
21032. tölublað
Hverfisgötu 8 -10 Reykjavík Sími 562 5566
Útgefandi Alprent
Ritstjóri Hrafn Jökulsson
Umbrot Gagarín hf.
Prentun ísafoldarprentsmiðjan hf.
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing
Sími 562 5566
Fax 562 9244
Áskriftarverö kr. 1.500 m/vsk á mánuði.
Verö í lausasölu kr. 150 m/vsk
Málsókn óskast
I gær kvað siðanefnd Blaðamannafélags Islands upp þann úrskurð
að Hrafn Jökulsson ritstjóri Alþýðublaðsins hefði brotið ákvæði 3.
greinar siðareglna Blaðamannafélags Islands. Málavextir em þessir:
Hinn 29. september síðastliðinn var haft eftir Einari S. Jónssyni for-
manni félagsins Norrænt mannkyn að Guðni Ágústsson, alþingis-
maður Framsóknarflokksins, væri einn af meðlimum félagsins. Jafn-
framt var þeim skoðunum Einars lýst, að nýbúa og flóttamenn ætti að
reka úr landi, banna fóstureyðingar og útiloka ættleiðingar bama sem
ekki eru af hinu svokallaða norræna kyni.
Guðni Ágústsson alþingismaður kom sjónarmiðum sínum aldrei á
framfæri við Alþýðublaðið. Hann kaus að kæra til siðanefndar, á þeim
forsendum að hann hefði aldrei verið félagi í Norrænu mannkyni.
Siðanefndin hafnaði flestum ákæruatriðum þingmannsins, en að öðm
leyti voru vinnubrögð nefndarinnar með slíkum eindæmum að full
ástieða er fyrir blaðamenn og aðra sem láta sig ritfrelsi einhverju
varða að kynna sér málið. Utgangspunktur nefndarinnar var nefnilega
sá að sannleikur málsins væri aukaatriði. Það er að segja: Engu skipti
hvort Guðni Ágústsson hafí eða hafi ekki verið í félaginu Norrænt
mannkyn. Nefndarmenn fengu skriflega yfirlýsingu frá Magnúsi Þor-
steinssyni fyirum formanni félagsins þarsem sagði orðrétt: „Eg hef
það ekki skriflegt hvenær Guðni Ágústsson alþingismaður gekk í fé-
lagið Norrænt mannkyn en það hefur líklega verið árið 1985. Alltaf
síðan sendi ég honum fundarboð þegar fundir vom haldnir og gerði
hann engar athugasemdir við það.“ Þá var og lögð fram skrifleg stað-
festing Einars S. Jónssonar, núverandi formanns, á því að Guðni Ág-
ústsson hafi verið á félagsskrá þegar Einar tók við formennsku árið
1991.
Yfirlýsingar Magnúsar og Einars stangast algerlega á við þær full-
yrðingar Guðna Ágústssonar, sem hann lagði til gmndvallar kæm
sinni, að hann hafi aldrei verið félagi í Norrænu mannkyni. En siða-
nefnd Blaðamannafélags íslands afgreiddi Magnús og Einar sem
ómerkinga- lygara. Ekki nóg með það: I makalausum „rökstuðningi"
áfellisdómsins yfir ritstjóra Alþýðublaðsins segir skýrt og skorinort
að verkefni siðanefndarmanna sé ekki að leita sannleikans í málinu!
Orðrétt segir: „I þessu tiltekna máli er það því augljóslega ekki hlut-
verk nefndarinnar að meta sannleiksgildi frétta eða frásagna nema að
svo miklu leyti sem það er nauðsynlegt eða hjálplegt til að meta
vinnubrögð þeirra blaðamanna sem kæran beinist að.“
Þetta þýðir á mannamáli: Engu skiptir hvort frétt Alþýðublaðsins
var sannleikur frá upphafi til enda - siðanefndin kýs að dæma blaðið
fyrir þau vinnubrögð sem em notuð til að segja sannleikann. Það er
full ástæða til að upplýsa lesendur um, hvaða mannvitsbrekkur felldu
þennan dóm yfir málfrelsinu: Þorsteinn Gylfason, Hjörtur Gíslason,
Mörður Ámason, Stefán P. Eggertsson og Róbert H. Haraldsson.
Þetta em boðberar hinnar nýstárlegu heimspekikenningar um að
sannleikurinn skipti ekki máli. Einhvemtíma hefðu þótt tíðindi að
sumir úr þessum hópi gerðust húskarlar og málaliðar Guðna Ágústs-
sonar. En auðvitað fer vel á því að menn sem verða svo átakanlega
viðskila við sannleiksástina skuli ráða sig í andlega vist á Brúnastöð-
um.
Siðanefnd Blaðamannafélags Islands er í vaxandi mæli notuð sem
einskonar prófdómstóll. I seinni tíð em þess næstum engin dæmi að
menn fari í opinbert mál við blaðamenn nema leita fyrst til siðanefnd-
ar Blaðamannafélags íslands. Siðanefndarmenn gegna þessvegna
ókeypis ráðgjafarstarfi fyrir málshöfðendur. Það ömurlegt og aumk-
unarvert hlutskipti. Blaðamannafélag íslands - stéttarfélag blaða-
manna - greiðir með þessum hætti götu þeirra sem lögsækja félags-
mennina.
Alþýðublaðið skorar á Guðna Ágústsson frá Brúnastöðum að fara í
opinbert mál vegna frétta blaðsins. Hvert einasta orð í fréttum blaðs-
ins stendur óhaggað - og blaðinu er ljúft að upplýsa þingmanninn um
að enginn hörgull verður á vitnum, komi til málaferla.
í 76 ára sögu em þess örfá dæmi að Alþýðublaðið hafí verið dæmt
fyrir skrif sín. Þó er eitt mál minnisveH: Þegar Alþýðublaðið var á
ijórða áratugnum dæmt í fjársektir fyrir skrif Þórbergs Þórðarsonar
um Adolf Hitler. Guðna Ágústssyni er hérmeð boðið í þann félags-
skap. ■
Fulltruinn er trúr
þeim fullu
Mikill meirihluti þeirra sem drekka sér til vansa
gera það vegna þessa félagslega samkomulags um
misbrúkun áfengis. Áfengisvarnarráð auglýsir
beint og óbeint slíka drykkju. Jón K. Guðbergsson
fulltrúi er trúr þeim fullu. Áfengisvarnarráð er til
varnar áfengisbölinu.
í þætti sem Gísli bóndi í Skógar-
gerði ritaði um föður sinn, Helga
Indriðason - og er að finna í Skóg-
argerðisbók sem kom út á þessu ári
- segir meðal annars frá því að
Helgi bóndi hafi átt brennivíns-
flösku sem hann notaði til að
dreypa svolíúð á gesti sína. Þegar
tekið var að hýma yfir köllunum
og kviðlingar famir að fjúka tók
bóndi flöskuna og setti hana aftur á
sinn stað. Meira var ekki að hafa.
Aldrei. jafnvel þótt helsta skáld
aldarinnar, sjálfur Páll frændi hans
Ólafsson, sæti með glasið tómt og
léti á sér skilja að hann myndi ekki
fúlsa við meiru var tappinn kom-
inn í flöskuna.
Vikupiltar
Guðmundur
skrifar
Helgi Indriðason stundaði nefni-
lega það sem Jón K. Guðbergsson
fulltrúi hjá Áfengisvamarráði
sagði um daginn í útvarpinu að
mannkyninu hefði ekki tekist að
venja sig á í gjörvallri sögu sinni:
hófdrykkju. Sú dyggð hefur að
vísu verið misjafnlega rækt hjá
okkur afkomendum Helga enda
lentum við mörg í „kaupstöðum
með kátlegt prjál“ eins og Gísli í
Skógargerði orti um. Og höfum
mótast af samfélagi þar sem templ-
arar og ofdrykkjmenn hafa ráðið
öllu viðhorfí til áfengis, þetta van-
heilaga bandalag þeirra sem líta á
áfengi sem óþverra.
En hófdrykkja er til. Hún hefur
meira að segja verið úl hér á landi
um aldir. Og hún er stunduð af
stórkostlegum meirihluta þeirra
manna í veröldinni sem á annað
borð neyta áfengis. Hófdrykkja er
nefnilega hinn eðlilegi og almenni
máti við neyslu áfengis, hún er
normið, það sem venjulegt fólk
gerir. Raunar ætti að vera óþarfi að
fara með svo almælt tíðindi í opin-
berri umræðu í virtu og víðlesnu
blaði og jafngildir því að fara að
rökræða við Snorra Óskarsson um
kenningar Darwins eða Einar S.
Jónsson um kynþætti - alltaf eru til
kynlegir kvistir með kátlegar skoð-
anir. Fólki finnst kannski að ég sé
hér íbygginn að finna upp hjólið og
það væri svo sem satt og rétt ef
ekki væri fyrir þá sök að sjálf opin-
ber áfengisstefna íslenskra stjóm-
valda hvílir á kenningum fulltrú-
ans Jóns, þeirri bjargföstu sannfær-
ingu að hófdrykkja sé ekki úl;
áfengi sé ekki matvara heldur eit-
urlyf sem hefta verði sem allra
mest aðgang að.
Jón K. Guðbergsson kærði í
fyrra Bókabúð Máls og menningar
fyrir að vekja athygli á vínhandbók
Einars Thoroddsen með vínflösk-
um í búðarglugga. Nýlega hefur
hann svo sent fyrirspum til yfir-
valda um það hvort grein í Morg-
unblaðinu um nýja Beaujolaisinn
standist lög sem banna áfengisaug-
lýsingar, og fer þá heldur að sneyð-
ast um ritfrelsið þegar virtur mat-
og víngormur eins og Steingrímur
Sigurgeirsson má ekki lengur rita
um hugðarefni sín fyrir aðra
áhugamenn um gómsæti.
Nú er Jón K. Guðbergsson aug-
ljóslega ofstækismaður á borð við
þá kynlegu kvisti sem að framan
vom nefndir, en vandinn er bara sá
að hann virðist hafa einhvem arfa-
vitlausan lagabókstaf að hanga í,
sem sé þann sem kveður á um
bann við því sem kallað er óbeinar
auglýsingar. Hvað er óbein auglýs-
ing? Yrði hægt að kæra mig ef ég í
næstu skáldsögu minni (það er að
segja ef hún kemur nokkum tím-
ann út) myndi láta persónu lyfta
glasi með últekinni víntegund?
Væri það ekki óbein auglýsing?
Eða að minnast á áfengi með vel-
þóknun? Er þessi pistill ekki kol-
ólöglegur?
Jón K. Guðbergsson er nefni-
lega ekki bara sérvitringur heldur
áhrifamaður sem sennilega hefur
haft sitt að segja um setningu nýrra
áfengislaga. Hann er fulltrúi hjá
svonefndu Áfengisvamarráði sem
virðist hafa svipaðan sess og Nátt-
úruvemdarráð eða Umferðarráð
eða Ferðamálaráð. Og þegar hann
talar hlýtur almenningur að vænta
þess að þar kveðji sér hljóðs tals-
maður stjómvalda í áfengismálum.
I því ljósi er athyglisvert að þessi
fulltrúi virðist telja það sitt aðal-
hlutverk að amast við hófdrykkju,
sem hann telur raunar ekki úl.
Hann reynir af veikum mætti að
vefengja niðurstöður vísinda-
manna um heilsusamleg áhrif hóf-
drykkjunnar og berst gegn því vak-
inn og sofinn að fólk láti sér tvo
þijú glös nægja. Annaðhvort
drekki maður ekki neitt - eða verði
útúrfullur. Ég minnist þess hins
vegar ekki að hafa séð þennan full-
trúa - sem er á launum hjá okkur
skattborgumm við að tjá sig um
áfengisbölið - hafa nokkm sinni
vikið að landadrykkju unglinga,
jafnvel þótt þar sé kominn vökvi
sem sannanlega er stórhættulegur
bæði heilsu og viti þeirra sem
neyta hans. Það er eðlilegt. Jón K.
Guðbergsson á miklu auðveldara
með að skilja fólk sem hvolfir í sig
slíkri ólyfjan en hina sem bergja
kurteislega á afurðum þeirra vín-
berja sem Guð lét vaxa því hann „-
vildi gleðja mannkynið".
Ofdrykkja er af tvennum toga.
Annars vegar er um að ræða fólk
sem hefur ekki stjórn á drykkju
sinni af einhverjum sökum sem
munu vera flókið samspil erfða-
fræði-, sálfræði-, og félagslegra
þátta. Slíku fólki ber að hjálpa til
að halda sig frá þessari vöm. Hins
vegar takmörkum við ekki aðgang
að sykri vegna þeirra sykursjúku
og við bönnum ekki beinar eða
óbeinar auglýsingar á sætindum
þótt til sé átsjúkt fólk. Hin tegund-
in af ofdrykkju er verri og forkast-
anlegri - það er sú ofdrykkja sem
vakin er af bandalagi rónanna og
templaranna, það menningarlega
samkomulag sem ríkir í samfélag-
inu, og ber því ófagurt vitni, um að
eðlilegt og sjálfsagt sé að þúsundir
unglinga kútveltist viti sínu fjær af
landadrykkju um miðbæinn allar
helgar; um að blindfullur maður
eigi heima einhvers staðar annars
stað er í rúminu; um að áfengi sé
eiturlyf og ólyfjan sem maður ann-
aðhvort noti til að firra sig viti eða
láti eiga sig ella. Öll stefna stjóm-
valda í áfengismálum virðist mið-
ast við þá sem umgangast áfengi á
óeðlilegan hátt, hún miðast við
minnihlutann en bitnar á fjöldan-
um öllum; þeir normölu þurfa að
lúta reglum þeirra abnormölu.
Mikill meirihluti þeirra sem
drekka sér til vansa gera það vegna
þessa félagslega samkomulags um
misbrúkun áfengis. Áfengisvam-
arráð auglýsir beint og óbeint slíka
drykkju. Jón K. Guðbergsson full-
trúi er trúr þeim fullu. Áfengis-
vamarráð er til vamar áfengisböl-
inu. ■
a FÐE a 1 7 desember
Atburdir dagsins
1879 Jón Sigurðsson forseti lést í Kaup-
mannahöfn, 68 ára. 1933 Ríkisútvarpið
útvarpaði miðilsfundi í fyrsta sinn. Þar
tjáðu ýmsar verur sig í gegnum Láru Ág-
ústsdóttur. 1936 Sfld féll úr lofti í Bjam-
eyjum á Breiðafirði, sennilega af völdum
skýstróks. 1941 Japanir gera árás á flota-
stöð Bandarikjamanna f Pearl Harbor á
Hawaii. Fimm herskipum og 14 öðmm
skipum sökkt eða löskuð, 200 flugvélar
eyðilagðar og 2400 menn drepnir. 1988
100 þúsund farast í ægilegum jarðskjálft-
um í Armeníu. 1991 Serba hefja
sprengjuárásir á Dubrovnik, eina fegurstu
og sögufrægustu borg Evrópu.
Afmælisbörn dagsins
Gian Lorenzo Bernini 1598, ítalskur
myndhöggvari og arkitekt. Pietro Masc-
agni 1863, ftalskt tónskáld, samdi meðal
annars Cavalleria Ruslicana. Ellen
Burstyn 1932, bandarísk kvikmynda-
leikkona; hlaut Óskarsverðlaun fyrir leik
í myndinni Alice Doesn 't Live Here Any-
more.
Annálsbrot dagsins
Það inikla vatnsfall sem kallast Sog, og
rennur úr Þingvallavatni, þornaði upp og
mátú taka og vora teknir silungar úr því á
þurru. Vatnsfjarðarannáll yngri 1632.
Kross dagsins
Áður vom ræningjar festir á krossa; nú
em krossar festir á ræningja.
Magnús Kjartansson ritstjóri Þjóðviljans
1959, í tilefni þess að Vilhjálmur Þór forstjóri
SÍS hafði fengið heiðursmerki.
Málsháttur dagsins
Ótrúr er óttalaus þræll.
Sál dagsins
Núorðið er vandfundin sú miðaldra sál
hérlendis, sem ekki kemst fyrir í vana-
legri peningabuddu.
Þorgeir Þorgeirson.
Orð dagsins
Ekki er hollt aö lutfa ból
heföar ttpp á jökultindi,
afþvíþar er ekkert skjól
uppifyrirfrosti, snjó né vindi.
Bjarni Thorarensen.
Skák dagsins
Heimsmeistaraeinvígi Anands og Ka-
sparovs endaði með ósköpum hjá Ind-
verjanum handsnögga. Eftir að hafa unn-
ið glæstan sigur í 9. skákinni - eftir átta
jafntefli - sá hann aldrei til sólar. Við lít-
um á lok 11. skákar; Kasparov hefur svart
og á leik.
Svartur leikur og vinmtr.
1. ... Hxc2! Anand gafst upp: 2. Hxc2
Hb3+ 3. Ka2 He3+ og hvítur er tveimur
peðum undir.