Vísir - 17.01.1976, Blaðsíða 9

9
VTSIR Laugardagur 17.
janúar 1976.
Það eru vist fáir is-
lendmgarnir, sem ekki
kannast við Eirík
Kristófersson, fyrrver-
andi skipherra. Orðstir
sá sem hann gat sér i
fyrsta þorskastriðinu
lifir lengi. Enda gengu
sögur af viðskiptum
hans við breska veiði-
þjófa og herskipamenn
fjöllunum hærra.
Eirikur er vel ern og fylgist
gaumgæfilega með þvi sem nú
er að gerast i landhelgismálinu,
engu siður en hann gerði meöan
hann sjálfur stóð i eldlinunni.
Maður sem stendur i hans
sporum hefur þvi eðlilega frá
miklu að segja um landhelgis-
baráttuna fyrr og siðar.
Það er þvi forvitnilegt að
sækja hann heim og spyrja um
viðhorf hans til viðburða liðandi
stundar jafnframt þvi, sem
hann segir frá þeim timum er
hann sjálfur háði hildi við breta.
Baráttan er
öðruvisi nú
„Baráttan er að sumu leyti
harðari nú en þegar ég var á
varðskipunum. I fyrsta þorska-
striðinu beittu bretar togurun-
um meira til ásiglinga en þeir
gera núna.”
Þetta segir Eirikur þegar
hann er spurður að þvi hvort
honum finnist þorskastriöið
vera haröara nú en á árunum
1958 til 1960.
„Þeim var illa við þetta tog-
urunum, héldu að við myndum
erfa þetta við þá siðar meir.
Þeir sögðu okkur það iðulega,
skipstjórarnir, að þeir gerðu
þetta ófúsir en þeim væri skipað
að gera þetta.
Herskipin hófu lika ihlutun
sina fyrr en þau gerðu nuna.
Strax á fyrsta degi útfærslunnar
ösluðu þau inn i iandhelgina.
Um jól voru búin að vera tutt-
ugu skip á miðunum.”
Oft voru byss-
urnar mannaðar
Mönnuðu herskipin byssurnar
oft?
„Byssurnar voru mjög oft
mannaðar. Að visu skutu þeir
aldrei en i flest skiptin hótuðu
þeir að skjóta á okkur. Það var
haft eftir bretum að islendingar
væru svo heimskir að þeir
kynnu ekki að hræðast byssur.
Eitt sinn sigldi eitt stærsta
herskipið framhjá með allar
byssur mannaðar. Menn voru
með gasgrimur og þeir gættu
þess að beina byssunum alltaf
þannig að við sæjum beint i
byssuhlaupiö.
Einn yfirmannanna kaliaði, —
ef þið skjótiö þá skjótum við á
móti. Og ég sagði til þess að
ergja þá: „Farið varlega með
byssuhólkana þið gætuð meitt
ykkur á þeim.”
Það var eins og kjálkarnir á
þeim sigju niður af undrun, en
enginn sagði orö”.
Ekki lengur hægt
að lita upp til
breta
Eru breskir herskipamenn
góðir sjómenn?
„Ég býst við þvi. Sumir eru að
visu litt vanir en aðrir þjálfaðri.
Hér áður og fyrr voru bretar
taldir góðir sjómenn og maður
leit upp til þeirra. Nú er það
ekki hægt lengur.
Einungis fyrir þá sök að nú
reyna þeir að ljúga upp hlutun-
um. Þeir standa að ásiglingum
en reyna að þræta fyrir það. Það
er vert að minna á islenska
málsháttinn. Sá er drengur er
við gengur.
Það virðist þvt sem svo að hin
rómaða breska sjéntilmennska
sé að hverfa. Kannski aö svo
verði að vera.”
Er það hugsanlegt að
árekstrarnir verði fremur af
slysni en ásetningi?
„Það er til i þvi að þeir verði
af slysni. En það sem maður sér
af myndum bendir til að þetta sé
ásetningur breta.
Það er augljóst mál að við
viljum ekki láta skemma okkar
skip, þar sem við eigum svo fá.
Bretar geta hins vegar alltaf
skipt um skip, þeirra floti er svo
stór.”
Þá voru ekki til
neinar klippur
t fyrsta þorskastriðinu voru
ekki til neinar viraklippur,
hvaða vopnum beittuð þiö
mest?
„Við þóttumst ætla um borð i
togarana og taka þá. Og reynd-
ar náðum við nokkrum togur-
um. Fyrsta togaranum sem viö
„Það gerðist sunnudaginn áður en þorskastrfðið hófst árið 1958, að
prestur einn i Grimsby baö þess I kirkju sinni aö mig myndi ekkert
illt henda í þorskastriðinu”:
náðum, tókum viö rétt hjá
tveimur herskipum.
Reyndar tók okkur fimm
sólarhringa að ná honum. Við
þurftum nefnilega að fá leyfi frá
London!
Þanrug var, að Anderson, sem
var yfirmaður herskipanna á
miöunum, hafði lofað okkur þvi
að þau skip sem við tækjum
fyrir innan fjögurra milna
mættum við taka án afskipta
herskipanna.
Nú stóð svo á að Anderson var
i London og það þurfti að fá
staðfesthjáhonumhvortégfæri
með rétt mál.
Þegar i hann náðist var hann
sá maður að standa við það sem
hann hafði lofað.”
Ekki hægt að kalla
þetta varðskip
Stæröarmunurinn milli
bresku herskipanna og islensku
varðskipanna hefur ekki verið
siðri en þá.
„A nútima visu er ekki hægt
að kalla neitt varðskipanna þvi
nafni nema Þór. Þetta voru allt
litlar fleytur nema hann og
Ægir, sem var úreltur og ferðlit-
ill.
Búnaðurinn var langt frá þvi,
að vera neitt sambærilegur
miöað viö það sem gerist nú og
gengur á varðskipunum.
Stærðarmunurinn á varðskip-
unum og bresku herskipunum
var meiri en nú. Það sést á þvi
að Öðinn var 72 tonn, Sæbjörg
70, Maria Júlia 130, Ægir gamli
var 500 tonn og loks Þór sem enn
er i notkun, 700 tonn.
Ég var á Þór á meðan á átök-
unum stóö, eða til þess dags aö
nýi óðinn kom til landsins. Þá
var striðinu að miklu leyti lok-
ið.”
Meiningin var að
selja sig dýrt
Voruö þið aldrei hræddir um
lif og limi meðan á átökunum
stóð?
„Við vorum aldrei beint
hræddir. Einu sinni var það
samt ásetningur bretanna að
sökkva okkur. Þá réðustá okkur
13 togarar, og gátu króað okkur
af.
Enginn vildi byrja fyrstur.
„Þaö virðist þvi sem svo aö hin rómaða breska sjentilmennska sé að hverfa. ■
vera.”
■ Kannski að svo þurfi að
Þeir beindu stefninu að okkur.
Ég lét hins vegar menn mina
bera kúlur að byssunni.
Meiningin var að selja sig eins
dýrt og hægt væri.
Sfðan kallaði ég til þeirra að
sá sem fyrstur reyndi ásiglingu
fengi skot i brúna.
Herskipin voru, er hér var
komið sögu, langt frá. En þegar
þetta gerðist, kölluðu togararnir
á herskipin og sögðu að þau
mættu sjá um framhaldið, og
fóru siðan.
Grimsby prestur
bað fyrir mér
„Það geröist sunnudeginum
áður en þorskastriðiö hófst árið
1958 að prestur einn i Grimsby
bað þess i kirkju sinni að mig
myndi ekkert illt henda i
þorskastriðinu.
Astæðan var sú, að kvenfélag
yfirmanna á breska togara-
flotanum óskaði eftir þessu. A
þeim tima var mönnum það i
fersku minni er við á Þór björg-
uðum áhöfninni á togaranum
Northern Crown sem sökk
norö-vestur af Eldey 11. október
það ár.
Ég gæti trúað að þetta þætti
ótrúlegt núna i Englandi."
Þetta sagði Eirikur Kristó-
fersson þegar við spurðum hann
hvernig sambúðin hefði verið
viö hinn almenna breta og
breska sjómenn.
„Þó að islendingar og bretar
elduðu grátt silfur saman, voru
aðra stundina engin illindi. Jólin
1958 fékk ég jólakort frá 19 her-
skipum af þeim tuttugu sem
voru búin að vera á lslandsmið-
um frá upphafi þorskastriðsins.
Einnig fékk ég jólakort og
bref frá ýmsum togaraskip-
stjórum, öll vingjarnleg.
Og eftir aö þorskastriðinu
lauk var sent varðskip eftir mér
og breski flotinn bauð mér til
Bretlands. Með þessu hafa þeir
viljaö sýna að allar væringar
væru búnar.
Sigrum bretana
í taugastriði
En hvernig list þér á fram-
hald i landhelgisdeilunni?
„Það er fyrst hægt að fara að
tala um samninga ef togararnir
fara út fyrir fimmtiu milurnar
og herskipin út fyrir tvö hundr-
uð, það er mín skoðun.
Ég hef alltaf talið að við ætt-
um að leggja áherslu á tauga-
striðið, þeir þola það bretarnir
verr en margt annað.
Við stöndum þeim jafnfætis i
þeimefnum, þó okkur takist það
ekki á öðrum sviðum.”
— EKG
„Ekki hœgt að
líta upp til
breta lengur"
— segir Eiríkur Kristófersson fyrrverandi skipherra