Vísir - 26.05.1977, Blaðsíða 10

10
VtSIR
' t'tgefandi:ReykJaprent hf
Kramkvæmdastjóri: I)avlö Gu&mundsson
Kitsljórar :Porsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guömundsson. Fréttastjóri erlendra frétta : Guömundur Pétursson. Um-
sjón meö helgarblaöi: Arni Þórarinsson. Biaöamenn: Edda Andrésdóttir, Einar K. Guöfinnsson,
Ellas Snæland Jónsson, Finnbogi Hermannsson, Guöjón Arngrlmsson, Kjartan L Pálsson, óli
Tynes, Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guövinsson. Iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
Akureyrarritstjórn: Anders Hansen. Utlitsteiknun: Jón óskar Hafsteinsson og Magnús ólafsson.
I-jósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Sölustjóri: Páll Stefánsson. Auglýsingastjóri: Porsteinn F'r. Sigurösson. Dreifingarstjóri: Siguröur
R. Pétursson.
Auglýsingar: Siöumúla 8. Simar 822M, 8M11. Askriftargjald kr. 13M á mánuöi innanlands.
Afgreiöala: Hverfisgötu 44. Slmi 8M11. Verö I Uasasötu kr. 74 eintaklö.
Ritstjórn: Siöumáia 14. Slmi 8M11, 7 Hnur. Prentun: Blaöaprent bl.
Á að semja um verðbólgu
eða bœtt lífskjör?
Flest bendir nú til þess, aö launþegar og vinnuveit-
endur semji áöur en yfir lýkur í kristalsölum Loft-
leiðahótelsins um launahækkanir í krónum talið tals-
vert umfram það, sem aukning þjóðartekna leyfir.
Við blasir því nýtt veröbólgutímabil, ef eftirleikurinn
verður sá sami og áður.
Ef launþegar og vinnuveitendur yrðu látnir bera
ábyrgð á kjarasamningunum er líklegast, að þeir
myndu leiða til einhvers atvinnuleysis. Reynslan sýnir
hins vegar að ríkisstjórnir freista þess jafnan að
koma í veg fyrir, að óraunhæfir kjarasamningar hafi
i för með sér stöðvun atvinnufyrirtækjanna. Gengis-
felling hefur verið algengasta meðalið í þessu falli.
Vísir birti fyrr í þessari viku útreikninga, er gerðir
hafa verið og sýna áætlaða kaupmáttaraukningu
samkvæmt tillögu sáttanefndar, en aðilar nota hana
nú sem umræðugrundvöll. Tillaga sáttanefndar gerir
ráð fyrir 73% hækkun lægstu launa á samningstíman-
um. Mánaðarlaun, sem nema eitt hundrað þúsund
krónum myndu hins vegar hækka um 58%.
Útreikningar sýna, að framfærsluvísitala myndi á
þessu tímabili hækka um að minnsta kosti 50%. Þann-
ig myndi 73% krónutöiuhækkun kaupgjalds aðeins
auka kaupmátt um 21%. Þá má búast við, að 58%
krónutöluhækkun á hærri launataxta færi viðkomandi
launþegum aðeins 12% aukningu kaupmáttar.
Inn í þetta dæmi eru ekki tekin áhrif gengisfellingar
eða gengissigs. En augljóst er, að gengisbreytingar
munu enn rýra raungildi þeirra krónutöluhækkunar,
sem fyrirsjáanlegt er að samið verður um. Fram-
vinda mála hefur þvi verið með þeim hætti að litlar
likur eru til að árangur náist i viðureigninni við verð-
bolguna.
Þvert á móti má reikna með, að verðbólgan taki að
aukastá nýjan leik, þegar samningamennirnir hverfa
úr kristalsölunum á Loftleiðahótelinu. Og þá geta
menn enn einu sinni kyr jað sönginn um að þetta megi
ekki endurtaka sig. Ríkisstjórnin fellir gengið eða læt-
ur það siga til þess að koma í veg fyrir atvinnuleysi.
Engum dettur í hug að aðilar vinnumarkaðarins verði
látnir bera ábyrgð á undirskrifuðum samningum.
Rikisstjórnin setti fyrir skömmu fram tilboð um
opinberar ráðstafanir i þvi skyni að auka kaupmátt
um 2 til 3%. Fyrirheit þetta er eðlilega skilyrt og mið-
ast við að ekki verði samið um meiri kauphækkanir en
svari til 6 til 7% kaupmáttaraukningar i heild. Hug-
. myndir ríkisstjórnarinnar um aðgerðir á einstökum
sviðum eru að vísu óljósar eins og þær voru kynntar
fyrir skömmu.
Á hinn bóginn er Ijóst, að þrihliða samvinna laun-
þega, atvinnurekenda og ríkisvalds er eina færa leiðin
útúrógöngunum. Kjarni málsinser sá, að kjarabætur
mega ekki i einu vetfangi verða meiri en aukning þjóð
artekna segir til um. I því skyni að stemma stigu við
óðaverðbólgunni er því nauðsynlegt að hluti kjarabót-
anna komi fram í formi skattaiækkana.
Með þessu móti er unnt að koma fram raunhæfum
kjárabótum. Krónutöluhækkun um 73%, sem aðeins
leiðir af sér 21% kaupmáttaraukningu og kallar auk
þessá gengisfellingu, þjónarekki miklum tilgangi, ef
menn vilja raunverulega bæta kjör fólksins. Við þurf-
um að fara inn á nýjar brautir.
Reynsla undanfarinna ára sýnir, svo að ekki verður
um villst, að verðbólgusamningar ganga þvert á hags-
muni bæði launþega og atvinnufyrirtækja. Það er enn
tími til að ná skynsamlegu þríhliðasamkomulagi, hafi
menn á annað borð áhuga á að draga úr verðbólgunni.
Fimmtudagur
26. mai 1977
VISIR
r"B ......................—^—ii
tslensk hrollvekja? Þriller? Eöa kannski sálfræöiieg stúdia á borg-
arbúum? Fantasia um nútimalif á tslandi? Eöa bara kvikmynd um
sakieysislegt sumarfri?
Menn geta bollalagt um slika stimpla eftir aö kvikmyndin
Blóðrautt sólarlag hefur veriö frumsýnd f sjónvarpinu á mánu-
daginn — annan i hvitasunnu. Um margt hefur gerð þessarar kvik-
myndar verið frábrugöin þvi sem venjulegt telst I dagskrárvinnslu
sjónvarpsins. Bæði hefur til hennar veriö variö meiri tima en gert
hefur verið áður — nema ef vera skyldi viö Lénharö fógeta —, og
jafnframt eru vinnubrögð viö mótun myndarinnar sérstæð.
Blóðrautt sólarlag á að baki alllanga sögu, — allt frá því er
lirafn Gunnlaugsson, höfundur og leikstjóri, vinnur fyrstu gerð
handrits við nám i Sviþjóð fyrir allmörgum árum, og úr verður aö
islenska sjónvarpið ákveður kvikmyndunina og upptökur hefjast
vorið 1976 inágrenni Reykjavíkur og sfðar um sumarið á Djúpuvík á
Ströndum —, og þar til endanleg útgáfa myndarinnar birtist á
skjánum á mánudagskvöldið. í vetur hafa þeir Hrafn og Egill Eð-
varðsson, upptökustjóri verið að velta fyrir sér hinum ýmsu mögu-
leikum sem samsetning myndarinnar býður upp á og gert nokkrar
útgáfur sem siðan hafa verið prufusýndar og reyndar i þröngum
hópi áhorfenda. Ut úr bollaleggingunum og tilraunagerðunum
kemur siðan Blóðrautt sólarlag eins og áhorfendur fá að sjá það á
mánudag. Tónlist við myndina er eftir Gunnar Þórðarson, en kvik-
myndari var Sigurliði Guðmundsson og Björn Björnsson sá um leik-
myndina. Sjónvarpsstöðvarnar á Norðurlöndum hafa allar fest
kaup á myndinni.
í aðalhlutverkunum eru Helgi Skúlason og Róbert Arnfinnsson.
Þeirleika tvo bisrassmenn úr borginni, Helga og Arnór, sem skalla
sér út á land með byssur og viski á einangrað yfirgefið síldarpláss.
Tilgangurinn er óljós. En y firskinið er alla vega hið einlifa takmark
hins stressaða velferðarborgara, — að „slappa af”. h’erðin endar á
annan veg. Og þau endalok má trúlega túlka á ýmsan hátt.
1 stuttu spjalli sagöi Hrafn Gunnlaugsson, að þetta efni sé sótt i
endurminningu, —sögu sem honum var sögð er hann var strákur i
sveit á Breiðafjarðareyjum og festist ákaflega stfft í huga hans.
„Löngu siðar varð svoatburður f mínu persónulega lifi til þess að ég
sá möguleikana við útfærslu þessarar sögu. Þetta er islensk
nútimasaga, — mýta um islenska nútimamanninn sem leitar til
lands sins til að slappa af, en þolir svo ekki einangrunina og flytur
með sérborgina og stress nútimans út i óbyggðirnar”.
Það gefur auga leið að mjög mæðir á aðalleikurunum tveim i
Blóðrauðu sólarlagi, Helga Skúlasyni ot Róbert Arnfinnssyni. öll
myndin snýst i raunum þá, — samskipti og samspil þeirra i milli, —
tveggja inanna i einangrun. Blaðamaður Visis ræddi nú i vikunni
við þá Róbert og Helga um þátttöku þeirra i kvikmyndagerðinni og
reynslu þeirra af henni.
Löng fæðing
Hvernig bar þetta verkefni að
frá ykkar sjónarhóli?
Róbert: „Þetta bar nú að á
heldur venjulegan hátt. Hrafn
sýndi okkur frumdrög eða
sýnopsis að handritinu og spurði
hvort við vildum vera með. Og
mér leist vel á hugmyndina. Það
hefur verið virkilega gaman að
vinna að þessu”.
Helgi: „Siðan hittumst við og
fórum að spjalla saman og sam-
ræma ideurnar. Þannig var
haldið áfram að vinna úr þessu
um veturinn 1975-76 og það er
eiginlega ekki fyrr en rétt áðui
en> við förum af stað með sjálfar
upptökurnar um vorið i fyrra að
þetta endanlega handrit liggur
fyrir. Siðan hafa þeir Hrafn og
Egill notað allan veturinn til að
færa til ýmsa þætti innan mynd-
arinnar og gert tilraunir, og
þegar þú talar við okkur núna þá
vitum við ekki hverhin endanlega
útkoma er, þvi við höfum enn ekki
séð hana. — En þessar upptökur
fóru fram hér i nágrenni
Reykjavikur, við Geitháls, og
siðan vorum við i þrjár vikur tæp-
ar á Djúpuvik, það var ævintýra-
legt upplifelsi”.
Sumarfri Róberts
Róbert: „Upphaflega ætlaði
Hrafn að taka þetta upp á öörum
stað. En það barst i tal að ég og
konan mín vorum einu sinni fyrir
mörgum árum í sumarfrii á
Ströndum. Og fyrir hálfgerða til-
viljun lentum við i dumbungs-
veðri á Djúpuvik. Mér var það
einkar minnisstætt hvað þetta
fyrrverandi sildarpláss var sér-
kennilegur og hálfdraugalegur
staður. Það varð úr að þeir flugu
norðurá Strandir, Egillog Hrafn,
og urðu hrifnir af umhverfinu
sem miðli fyrir þessa sögu.
Helgi: „Þeir voru með kvik-
myndatökumann með sér og
filmuðu bæinn i bak og fyrir, og út
frá þvi kviknuðu enn fleiri hug-
myndir varðandi útfærslu sög-
unnar. Þorpið, auöir verksmiðju-
salir þess og húsarústir fóru
þannig að spinnast meir og meir
inn i handritið. Svo var það i byrj-
un ágúst að Hrafn.Egill og tækni-
lið fóru aftur á staðinn og voru
þar i um það bil viku áður en við
Róbert og Rúrik Haraldsson, sem
fer með hlutverk „ferjumanns-
ins”, komum. Þeir voru þvi búnir
að undirbúa tökuna afar vel, —
búnir að fara i gegnum allt hand-
ritiö og ákveöa endanlega skotin
og höfðu m.a.s. merkt við ein-
staka tökustaði i þorpinu með
rauðum hringjum!”
Snyrtilegur
undirbúningur
Róbert: „Þeir unnu þarna
reyndar aðdáunarvert starf. öll
þessi undirbúningsvinna var
alveg óvenju falleg og snyrtileg,
og var vel fylgt eftir við
upptökurnar. Þetta flýtti starfinu
gifurlega. Það var búið að ganga
svo klárlega frá öllum hlutum að
aldrei komu upp árekstrar, —
ekkert snakk um hvernig og hvar
ætti að gera þetta eða hitt. Við
vorum þarna um 15 manns i þrjár
vikur og vitaskuld er það skilyrði
fyrir velheppnuðu starfi að sam-
vinnan gangi sem snurðulausast.
Og það verð ég að segja, að þetta
var sérlega ánægjulegt samstarf.
Við fengum að hreiðra um okkur
á einni hæð i einu af þeim fáu
húsum sem enn er búið i á Djúpu-
vik. Þar sváfum við á dýnum á
gólfinu, enunnum svobaki brotnu
frá þvi klukkan hálf sjö á morgn-
ana og eiginlega svo lengi sem
dagur entist, — venjulega fram til
átta og stundum lengur á kvöld-
in.”
Vandi kvikmyndarinnar
Voru ekki sum atriði vanda-
samari i upptöku en önnur?
Helgi: „Jú, vitaskuld voru þau
það, — bæði leiklega og tæknilega
miserfið. Ég held það borgi sig
ekki að nefna dæmi þar um til að
ljóstra nú ekki neinu upp og eyði-
leggja ekki spennuna. En
munurinn á þessari vinnu og leik-
húsvinnu er geysilega mikill.
Þetta byggir miklu meira á
impróviseringum og þvi sem
maður býr til sjálfur á staðnum
og stundinni. Leiktextinn er jú til,
en þetta er ekki fyrirfram geir-
negltog skipulagteins og þaulæft
leikhússtarf. Þetta reynir mun
meira á leikarana. Miðillinn er
svo nálægur. Hann er svo
ágengur, — þetta auga sem er
alveg oni manni —, að hvert
augnablik verður að vera trú-
verðugt.”
Róbert: „Svo kemur lika til, að
atriðin eru ekki tekin upp i at-
burðaröð. Maður verður að hafa
einhvers staðar i bakþankanum
öll þau atriði sem koma eiga á
undan og eftir þeirri senu sem
verið er að filma i það og það
skiptið.”
Helgi: „Já, þetta er lika
skritin tilfinning, sem þvf fylgir,
að taka upp eittatriði, kannski 5-
10 sinnum, og svo er það út úr
heiminum. Búið og gert. öfugt við
þá hægfara gerjun sem á sér stað
þegar maður er að vinna híut-
verk i leikhúsinu, bæði á æfing-
um og svo eftir að sýningar eru
byrjaðar.”
Róbert: „En þó að ákveðið
atriði sé þannig afgreitt i eitt
skipti fyrir öll, þá verður maður
að láta það lifa með sér einhvers
staðar, — bara vegna þess að það
hangir saman við öll hin atriöin
sem á eftir og undan koma i kvik-
myndinni.”
Hið streitulausa lif
Helgi: „Eftir reynsluna af
kvikmyndun Blóðrauðs sólarlags
held ég að gerð kvikmynda og
sjónvarpsmynda hérlendis miði
aldrei irétta átt nema leikararnir
fari eitthvað út, — út undir bert
loft, en ekki beint úr leiktjöldum i
leikhúsinu inn i leiktjöld i sjón-
varpssal.”
Róbert: „Og talandi um leik-
tjöld. Leiktjöld geta bæði unnið