Vísir - 05.12.1977, Blaðsíða 10

10
Mánudagur 5. desember 1977.
VISIR
Hafísinri/ sem lengi
hefur verið nefndur
„landsins forni f jandi", á
kannski eftir að verða
verðmæt auðlind!
Það hljómar að visu
undarlega, en staðreynd-
in er sú, að farið er að
ræða í fullri alvöru um
flutning á ísjökum til
þeirra heitu svæða jarð-
arinnar, þar sem mikill
skortur er á vatni.
Þegar John Isacs hjá
Scrippshaf rannsóknar-
stofnuninni lagði upp úr
1940 fram hugmyndina
um að sækja haf ísjaka til
auðna Suðurskautslands-
ins og vinna úr þeim
ferskt vatn til jarðrækt-
ar, lögðu fáir við eyrun.
En eftir ráðstefnu, sem
haldin var í síðasta mán-
uði lowaháskóla, eru ís-
jakar skyndilega í
brenhidepli. Þetta var
fyrsta alþjóðlega ráð-
stefnan um nýtingu haf-
íss, og sóttu hana um 2000
vísindamenn, ráðunautar
og fulltrúar einkafyrir-
tækja frá um átján lönd-
um.
Umræðurnar snérustu
um tæknibrautir, fjár-
mögnun, umhverfis-
vandamál og laga-
flækjur, sem yfirstíga
þyrfti til þess að finna,
lognast út af á milli. Þegar
skrælnandi þurrkar hafa gengið
yfir Kaliforniu, vakna umræður
hjá Bandarikjamönnum um að
hrinda hugmyndinni i fram-
kvæmd, og svipað endurtekur
sig hjá Astraliumönnum. Ráða-
menn Saudi Arabiu, sem eru aö
drukkna i oliupeningaflóðinu, en
skrælna af þurrki og vatnsleysi,
hafa velt þessari hugmynd
vandlega fyrir sér undanfarin
ár.
Framtak Faisals prins hefur
nú leitt þessar umræður inn á
alvarlegri brautir en hingað til.
Eftir þvi sem fré.st hefur af
ráðstefnunni lumuöu menn á
allskonar töfraformúlum til
lausnar vandamálunum, sem
við er að glima, og gerðu sér
hinar viltustu hugmyndir um,
hvaö væri unnt og hvaö ófram-
kvæmanlegt i þvi sambandi.
Varpaði það tal allt ljósi á, hve
litla örugga þekkingu menn
hafa á aö byggja. A hitt er þó að
lita, að stigið hefur verið fyrsta
skrefið til þess að fá tæknimenn
til þess aö bera saman bækur
sinar og skoöa máliö frá öllum
hliöum.
Líta mjög til suður-
skautsins
Það er við Suðurskautið, sem
eftirsóknarverðustu isjakarnir
finnast. Þeir eru stærri en hafis-
inn við Norðurskautiö. Þeir
þykja einnig fastari i sér, meira
hægfara, aðgengilegri og með-
færilegri. Starsýnast hefur
mönnum orðiö á isjakana, sem
brotna af Rossishellunni, en hún
er á stærð við Spán og um það
E Ja • r nds-
ins
fo rni
fjai 0 idi" ið
vei mil if fi rða kil- 111«
¥ 11 au lin BJI ið- d?
Leiöir til þess að halda jak-
anum i heilu lagi, hindra að
hann bráðni, eins og að vefja
hann i plastumbúðir, eöa
sprauta hann með kvoðu.
Alþjóöalagabókstafanir
varðandi rétt til nýtingar á is-
hellu Suöurskautsins (en sjö
þjóðir telja sig hafa umráðarétt
yfir hlutum þess, sem ekki er
samt viöurkennt af öðrum þjóð-
um heims).
Vandamál við að draga is-
jakann um grunnslóöir annarra
rikja. (Jusseiny upplýsti, að
Lloyds-tryggingarfélagið i
London hefði boðist til að
tryggja jakana við sjóránum.)
Ahrif isjaka á sjávarlif, þar
sem þeir fara um, eða á veður-
far (en þeir geta framkallað
þoku og jafnvel rigningar og
hafa róandi áhrif á fellibyli).
Hugsanleg notkun isjaka
sem orkulind, þar sem varma-
breyting og afseltun yrði virkj-
uð.
isjakinn látinn sigla eins
og skip?
Imyndunaraflið var látið
geysa á ráðstefnunni Ein tillag
an gerði ráð fyrir, að afsalta is-
jakann á leiðinni og nota af-
gangsorku, sem fengist um leiö,
til þess að knýja jakann áfram.
Faisal sjálfur lagði fram tillögu
um að koma fyrir mylluhjólum
á hliðum Isjaka, eins og notað
var á fyrstu gufuskipunum.
Vakti sú hugmynd nokkra kát-
inu, og einhverjum varð að orði:
„Mig undrar að prinsinn skyldi
ekki stinga upp á ræðurum, eins
og notaðir voru á rómversku
urskautinu kæmi til greina aö
rækta fisk og skeljar i pollunum
á jakanum, sem myndast
mundu um leið og hann bráðn-
aði. önnur hugmynd gengur út á
að nota jakann sem matvæla-
geymslu, þegar hann er kominn
á sinn ákvörðunarstað, einskon-
ar isskáp frá náttúrunnar hendi.
Eftir þvi sem Charles
Swithinbank frá Breska Suður-
skautsrannsóknarráðinu sagði,
höfðu menn á ráðstefnunni ótal
skoðanir á öllum hliðum máls-
ins, og höföu þó kannski ekki svo
margir sem þrjátiu þeirra einu
sinni litið hafis augum. Erfið-
asta þrautin við að glima virðist
vera hættan á, að isjakinn
bráöni á leiðinni, eða molni nið-
ur. A meöan Husseiny sá i anda
dráttarbáta með tiu milu langan
og fimm milu breiðan isjaka i
slefi leggja að landi i Saudi Ara-
biu, þá hélt jöklafræðingurinn,
Wilford Weeks hjá Bandarikja-
her, að menn kæmu með drátt-
artaugina eina saman, ef þeir
reyndu að slefa slikum jaka til
Arabiu eða Kaliforniu. Husseiny
gerði ráö fyrir, að finna þyrfti
einhverja sterka plastverju fyr-
ir hina löngu sjóferð. Weeks var
sömu skoðunar og Isaacs forð-
um, aö hugsaniega væri freist-
andi að draga isjaka til Astraliu
eða vesturstrandar Suður-Ame-
riku, en vafasamt að reyna að
fara með hann yfir á norður-
hvel.
Sannfærðir um að hafís-
inn verði nýttur
Enginn gerir sér fulla grein
fyrir, hverrar lögunar isjakinn
verður að vera, eða hversu stór
hann megi vera. Útreikningar
Rand Corporation áriö 1973
Hafis á reki fyrir norðan tsland fyrir nokkrum dögum. Visismynd: ÓT.
flytja og nýta hafísjaka
frá Suðurskautslandinu.
Það var einkum að
þakka rausn Mohamm-
eds Al-Faisal, prins frá
Saudi Arabíu, að þessi
ráðstefna var haldin. En
hann hefur til skamms
tíma haft yfirumsjón
með áætlunum Saudi
Arabíu um vinnslu á
ferskvatni úr saltvatni.
Ráðstef nustaðurinn var
valinn í lowa, vegna þess
að vinur Faisals prins,
Abdo Husseiny, egypskur
kjarnorkuf ræðingur og
bjartsýnismaður á nota-
gildi haf ísjaka, kennir við
rikisháskólann þar.
Áhugamál oliuf ursta
Saudi-Arabíu
Hugmyndin um að draga haf-
isiaka til menningarinnar hefur
alltaf annað veifið fengið byr
undir báða væng. en ávallt

bil þriðjungur alls Suðurskauts-
issins.
Hafisinn orkar aðlaöandi i
þessu tilliti, þvi að hann er svo
hreinn. Það má finna i honum
leyfar af steinefnum, en nánast
engar lifrænar leyfar, þvi að
það þrifst jú ekki svo margt i
þessu loftslagi. Mengun er i þvi
sem næst núlli. Husseiny sagði,
að sýklar i hafis væru um það bil
einn á móti milljarð. t saman-
burði við það er venjulegt
drykkjarvatn alger for.
Helstu vandamálin sem
leysa þarf
En jafn aðlaðandi og hug-
myndin er um hafisjaka liggj-
andi við íestar undir skrælnandi
landi, þá er langur vegur á milli
hins svalandi bikars og þyrstra
varanna. Sumt af þvi sem á
góma bar, skal talið hér upp:
Nolkun gervihnatta og ijar-
stýrðra leitartækja til þess að
finna ísjaka heppilega til drátt-
ar.
Ýmsar leiðir til flutninga á
jakanum, eins og notkun drátt-
Vatn er ekki af skornun skammti hjá okkur, en
víða um lönd er jafn mikil þörf fyrir vatn eins og
t.d. oliu eða aðrar mikilvægar auðlindir.
arbáta, kafbáta eða jafnvcl
skrúfuútbúnaður á jákann, sem
sigldi þá fyrir eigin vélarafli.
galeiðunum!” Husseiny gat
þess i viðtali við timaritið
„Science’! að á leiðinni frá Suö-
' geröu ráð fyrir stærst 300 metra
breiöum jökum i strollu. Nú
ætla menn, að jakarnir mundu
nuddast i hverjum öðrum og
mola utan af sér eða mynd-
uðu strauma með kjölvatninu,
sem leiddu af sér svipaða
minnkun á jökunum.
Af tali manna á ráöstefnunni
að dæma voru fáir i vafa um, að
einn góðan veðurdag muni
mennirnir nýta sér hafisinn, að
minnsta kosti á suðurhveli jarð-
ar. Allt verður þó aö vega og
meta með tilliti til taps eða
gróða. 1 skýrslu, em J.L. Holt og
N.C. Ostrander gerðu 1973, voru
þeir svo bjartsýnir að ætla, að
flutningskostnaður á hafis og
breyting hans yfir i ferskvatn
mundi nema um 30 Bandarikja
dölum á hvert ferfet en 108
Bandarikjadölum með afsöltun.
Einhver á ráðstefnunni i Iowa
taldi það naumast geta kostað
minna en 30 milljón dollara að
fara með plastþakinn jaka i niu
mánaða ferðalag fra Suður-
skautinu tii Kaliforniu. Faisal
prins tilkynnti, að það þyrfti
sennilega um 100 milljónir
Bandarikjadala i rannsóknar-
og undirbúningskostnað, áður
en fyrsti isjakinn gæti lagt af
stað.