Vísir - 27.05.1978, Blaðsíða 16

Vísir - 27.05.1978, Blaðsíða 16
16 0 Laugardagur 27. mal 1978. visra visra Laugardagur 27. mal 1978. KæraK) Kl tO ott >>411. «ttir «» íiDKDnitat MmMtjm 1 ^ ’ f" 'Jt« . „ ttui l!«wuB» á MaguúB iat)K<Uhl viu boitnr. ttt, var * ' *■' V / | ___ i tttjttraarnidmu lt»r» tra Píli i T»tjs»«i , ' * *V /\ ' iHíta cr citthicrt mcst* atrulcysistcrk, >x*m% „ , • >■-, . ííf ■ » í Útt^r franttS hcfir tcrið «•'«», , aím» '"m!.,,,,., i atlri koíitinifabarjttu Hcímastjórnarmjnna ’ * m **>» ■ '■:-■ •»*»*»« » **tit i fxZr **&•»*»»* ^ i'• »* tf>* «**. r ; !»<<»«♦■» v. >!».,, (( j( ■ ■* rt»/j j '• «*4»ja »)»ÍU > **'ti>* (V<í- ((.j , » . ... í > • ic-i « «>•':. »/ <•:. (.->.> .M.í t :- ■ _ >?;.»(» »■*<* »;(* :.« V<*Kl| Vo*, S«. Aí f> ■;.<•■ ■< ■.».'■•*■ Viívnofai þth: S<i* (iiW:V <*S JjartU hv»í í A' ‘ “ ^Wirnir < ' taí ■'**■ kVtfaf BS» _ .„ la,M «ll> ,■ íí. '1111 Nú er kosningabaráttan komin í fullan gang hjá öllum flokkum fyrir alþingiskosningarnar, sem fram eiga að fara í næsta mánuði, og atkvæða- smölurv fyrir sveitarstjórnarkosningarnar er á loka stigi. Þykir mörgum nærri sér gengið af andstæð- inganna hálfu og er það að vonum. Hvað mættu þó frambjóðendur segja, ef kosningabaráttan færi fram með slíku móti og var til að mynda fyrir al þingiskosningarnar 1911? Helgarblaðið fékk leyfi til að skoða fregnmiða sem festir voru upp viðs vegar á almannafæri vorið og sumarið 1911. Safn þessara fregnmiða er nú varðveittí Skjalasafni Reykjavíkurborgar.Þar sem fregnmiðarnir eru hin fróðlegasta lesning þótti okkur vel við hæfi að lesendum blaðsins væri gefinn kostur á að kynna sér innihald nokkurra þeirra. „Og er þó allur Vestur- bærinn eftir". Kosningabaráttan hófst meö hóflegum hætti þegar á árinu 1910. Þá var efnt til almennra kjósendafunda vegna „banka- málsins svone&ida en það mál varð til þess Vorið 1911 að Al- þingi samþykkti vantraust á Björn Jónsson ráðherra. Mál þetta var oft nefnt „banka- farganið” en það kom upp á ár- inu 1909 þegar B jörn Jónsson lét vikja bankastjóra Landsbank- ans Tryggva Gunnarssyni, gæslustjórum hans Ur starfi. Ástæðan var sögð óregla i starf- semi bankans, en mörgum þóttu þær misfellur sem þar voru o.f smávægilegartil að þær réttlætu þessar aðgerðir ráðherra. Kjósendafundirnir vegna bankamálsins voru haldnir i GoodTemplarahúsinu og á ein- um fregnmiðanum segir að rétt um 600 kjósendur Ur austurbæn- um hafi á fundunum krafist aukaþings út af þessu máli og lýst vantrausi sinu á þingmönn- um þeim, sem séu svo huglausir að þeir þori ekki að eiga orða- stað við andstæðinga sina. Þeir séu þannig orðnir talsvert fleiri, sem hafi lýst vantrausti á þing- mönnum, en allir þeir voru sem kusu þá seinast. ,,Og þó er allur Vesturbærinn eftir”, segir þar. Ekki virðast allir hafa verið hrifnir af þessum fundum, því á einum fregnmiðanum kvarta fundarboðendur Templarahúss- fundanna yfir þvi að stjórnar- menn reyni að spilla öllum fundarhöldum út af bankamál- inu með þvi að boða til annars fundar samtimis i Iðnó. ,,Og til þeirra tilrauna láta þeir ráð- herra og þingmenn bæjarins sér sæma að ljá nöfn sin, og voru þó sérstaklega boðaðir á fundi vora.” „ Stórkost legt hneyx |i" En þegar nær dró kosninga- deginum fór að færast heldur betur hiti i menn. Blöðin Reykjavik og Þjóðólfur sendu um haustið 1911 frá sér fregn- miða meö yfirskriftinni: „ROÐUBORGARFÖR SKOLA THORODDSEN. STÓRKOST- LEGT HNEYKSLI.” Segir, að Skúli hafi látið veita sér 1200 krónur til að mæta sem fulltrúi Islands og Alþingis við hátiðar- höldin i Rúðuborg fyrr um sum- arið. Þessa peninga hefði hann fengið greidda, en hefði hins vegar hvergi gert vart við sig i Rúðu. Er þetta mál nefnt „eitt hið mesta höfuðiineyocli sem komið hefir fyrir i pólitiskri sögu nokkurs lands.” Skúli sendi um hæl fregnmiöa á göturnar, þar sem hann segir þetta „algjörð ósannindi”, enda geti hann lagt fram reikninga frá hóteli þvf sem hann hafði sagst hafa búið á i Rúðuborg og liggi einn þeirra frammi til sýn- is á skrifstofu Sjálfstæðisflokks- ins. „ Bitlinga—blóðsugur" Og Sjálfstæðismenn létu ekki sitt eftir liggja i baráttunni. Einn fregnmiða þeirra ber yfir- skriftina „Innlimunarmenn berjast með rógi en ekki með rökum. Innlimunarmenn berjast á móti alþýðuvaldinu.” Siðan segir: ..Tnnlimunarmenn eru bitlinga-blóðsugur fyrir sjálfa sig og vilja komast á þing til þess aðallega að skapa sér nýja bitlinga og ný hálaunuð embætti handa sér og sinum.” Þá er andstæðingunum út- hlutað heldur ófögrum viður- nefnum. Dæmi: Lárus H. Bjarnason bitlingaskjóðan botnlausa og Jón Ölafsson biíl- ingasultarkogninn óseðjandi. Og Jón Jónsson sagnfræðingur er sagður hafa siðan 1906 þegið lOOOkrónur á ári auk bókavarð- arlauna sinna og þess utan ýmsa bitlinga áður. Frambjóð- endur Sjálfstæðisflokksins, Jón Þorkelsson, og Magnús Blönd- ahl, eru hins vegar ekki sagðir hafa þegið neina bitlinga. En hvernig er það, eru þing- menn alveg hættir að sækjast eftir bitlingum eða eru þar allir á sama báti? Við erum i það minnsta alveg hætt að heyra eða lesa nokkuð um þess háttar árásir frambjóðenda hver á annan. „Æruleysis—svívirð- inga—rógur háskrílsins" Heimastjórnarmenn virðast ekki hafa dottið af baki við þennan fregnmiða Sjálfstæðis- manna. Daginn fyrir kosningar segir fregnmiði frá skrifstofu Sjálfstæðismanna frá þvi sem kallað er „Nýr æruleysissvi- virðinga rógur háskrilsins”. Siðan segir: „Veiðibrallarar” heimastjórnar,, -liðsins eru nú látnir dreifa þvi út meðal kjós- upp! Ki'kenitar! ]’e§ar þid tmlð i kjirklelann - muuið pii rllír róilunihHumii. 1.1 mii tiiitii Oj/ tugn óðrn numli að kjiitn þii xrmt. sm riiiiimiii hunm am lim, þiódarlnnar: Kjósið Lárus H. Bjarnason og Jón Jónsson; Þ®ir eru biaads-mena- Fordist Jón Porkelsson og Magnús Blöndahl; Þeir eru „Isafoldar-menn, þeir ÍLugsa aldrei um hag- alþýðunnar, þeir hugsa bara um sina eigin hag-smuni, eins og aðrir „B j ö s s a r a r“ - og- það alt á. landssjóðskostnað. Munið Thorel Munið bankafarganið I Munið Vog-Bjamai Munið Skiilal Munið Silfurbergið I P f - - f J; ■ Hver íreysiir JóiU ■ Jmii lytit t /Kitkmrnn <«»« « ,Upin<)i l»ll. fbwtt PitrlM<snu srpir sm ilpt. 1011 H II. tls. tH jti) Jnn se t« ópnrlntU. impnrinsli *>« ifif tí.ti pnt0«tti0«f. Vijwi Jw Síiorhnm tepir nm *««» n W». (81 »<T ,hunn hrðitl eins ny ,nur. hn Ptirh. fahtl Slii ti iltteínilitni slnd i alpHgiMsinn pr«m .ireitl tni olíi irii tm Tkwrmiilii if f IpJnpi mH l Jiin í'fi i httrPÍ tiP tliansiiJiitiini mniiliiin pr«ue. prrijti mrn wittrPt nn iinilinn.iltifpi htciiyn Hjmni < Jnnttimnr 1011 A» hrt. Mt*i «m kiisknkmM l»lt. Upt. (S II. Ut. HM ..f.fanm rrr ti perM /nu imtmi n» ittínpti nH Jritn «t hremmitetin i ivrt rifit! hreiiut, né rrr nn fasnm prt p0r. n> nr snm ekki numn til pen ii/l titiii nit ius nd ytihi uppi pessntt lnn.fpreiitfa slnfnmr { nlpinpi 1911 i/jhrHsl Jnt pnikeUsnn pni jplmemt n» ítlfapti- né hrrjnsl nu-é hminm ng knrfam i é mnti UitJfannm. ' Jtm Pwi hrnknrti n» smJnnði hmtmint n alptn,ji 1011 rn jrrphii pó nlkiirhi mrt prm nm frrslnn . hnnnlnpnnnn . Hvsr irúir Jdni PprkBÚasyni? lioddarn tri'iir eiiKinn. Hver treystir Magnúsi Blöndahl? Manni sem segir sfálfur opinberleg-a frá því að hann só þjótkendur fyrir meðferð sina á gömlum samverkamönnum (Völundi). Manni sem er grunaður og kærður fyrir *tár vruúKU eí tanápfá (silfurbergið). Manni sem selur tvitvar tama hlutinn. Manni sem af pctnuKum ástæðum er hlift við lögsókn til xnánudags 30. þesaa mánaðar og ekki lengur. . .1 . . ... Oreiðumönnum ætti enginn að trúa! '< í ** i* :> f' m »d tver trúir 5jál$ffiUlSmanninum Jónssyni og kúgildum hans, sem hagaði sór s1 :p sína valdatíð H(1 Íllll H Íl 5111(1S geysaði log-andi bfriöareldur en utallajHls óð uppi sumpart meðáimkvun og sumpart fjfrlrlitning á öllu|Bem fslenzkt er. 1 _1 c •>» « Eru þeir þingmenn ekki löngu horfnir, sem hugsa „bara um sina eigin hagsmuni”? enda um annað þingmannseíni Sjálfstæðismanna, Magnús Blöndahl, að búið sé að kæra hann til sakamálsrannsóknar út af silfurbergsmálinu og að vænta megi þess á hverri stundu, að hann verði tekinn fastur og settur i fangeisi. ÞETTA ERU RÓTLAUS Ó- SANNINDI. Það er verið með þessum hætti að ljúga æru og mannorð af alsaklausum manni, eingöngu til að spilla fyrir kosningu hans— ef auðið væri.” „Daginn eftir, á sjálfan kosningadaginn, var borinn út fregnmiði heimastjórnarmanna um kæruna á Magnús Blöndahl. 1 fregnmiða sjálfstæðismanna sama dag segir að „maður, sem liggur við sakamálshöfðun fyrir svik, P.J. Torfason, er not- aður til þess að kæra Magnús Blöndahl ranglega sjálfan kosn- ingadaginn. Hann, P.J.T., hefir ekkert að missa. Þvi er hann notaðurtil þess óhæfuverks sem enginn Heimast jórnar- höföingjanna þorir að ljá nafn sitt til. Þetta er gert á sjálfan kosn- ingadaginn til þess að ekki end- ist timi til að hrinda kærunni áð- ur en kosið er.” Heimastjórnarmenn neituðu þegar á fregnmiða, að hafa látið Pál Torfason kæra Blöndahl og að kæran hafi verið afhent stjórnarráðinu sama dag. „Hvorttveggja er tilhæfulaus lygi. Heimastjórnarmenn vissu manrii tríiir (Jiginn. KosiuiíKábiaðjA w*in ísaíoid g-efur út í gær er svo svíviröileg't að jafnvel tsafold setur ekki nafn sitt á það. Par er tneöal annars próf. Lórus H. Bjarnason kallaður .blóðsugra' ogr handónýtur þingTnaðuri. Leai allir sanng|arnir menn Kosmngablað Isafoldar þá vita þelr hverníi peir eiia að kjósa * otc Vtoi .lón .lAriwMr>»i og 1 sArum II. I*|nino>»oi». KtUrUta*t»tu IItm«twI jórMHt'iimruiú. « tllí. Þessi fregnmiði (nú köllum við þá plaköt — gamla góöa oröið er næstum gleymt) er meðal þeirra, sem gefnir voru út fyrir Alþingiskosningarnar 1911. Fyndist okkur ekki full-langt gengið i dag, ef fyrrverandi ráðherrar væru sagðir óöir? ekki af kærunni fyrr en i gær. Páll Torfason afhenti ráöherra sjálfumkæruna 24. þ.m. En ráð- herra haft hana á skrifborði sinu þar til i dag.” Hver er með og hver á móti? Og það er fleira sem mönnum þótti ástæða til að benda kjós- endum á á kosningadaginn. Sveinn Björnsson lét bera út fregnmiða þar sem segir m.a.: „Jónamenn bera út þann til- hæfulausa uppspuna að ég sé að vinna móti Sigurði Jónssyni og með L.H.B., hafi boðið að senda bil suður i fjörð eftir 3 mönnum, ef þeir vildu kjósa mig og L.H. B. Þetta hlýtur að vera vísvit- andi sagt ósatt. Ég hefi unn- iö, vinn og ætla að vinna meö Sigurði en móti L.H. B.” Og frá skrifstofu Heima- stjórnarmanna kom þetta: „Nákominn maður öðru þing- mannsefni „Sjálfstæðismanna” lét i gær orð falla um að „Sjálf- stæðismenn” mundu lauma 2 atkvæðaseðlum i kosningakass- ann merktum sér. Kjörstjórn og réttargæslumenn hinna þing- mannaefnanna athugi þetta.” Seinustu úrræðin? Þótt i þessari frásögn hafi mest borið á yfirlýsingum Sjálf- stæöismanna og Heimastjórn- . armanna, voru þeir þó ekki ein- ir um framboð. í Reykjavik buðu „óháðir kjósendur” fram þá Halldór Danielsson og Guð- mund Finnbogason. I fregnmiða frá þeim gefur þetta að lita m.a.: „Heimastjórnarmenn reyna nú sem seinustu úrræði að brei&a út að Halldór Danielsson muni drega sig til baka, en það eru helber ósannindi. Halldór Danielsson og Guð- mundur Finnbogason draga sig ekki til baka undir neinum kringum stæðum. Trúiðengum orðróm Sjálfstæðismanna né Heimastjórnarmanna um kosn- ingafylgi þeirra, það eru ósann- indi og skrum...’ Ofangreind dæmi eru aðeins nefnd til að gefa hugmynd um baráttuaðferðir frambjóðenda i upphafi aldarinnar. Fregnmið- arnir eru mun fleiri frá þessum tima. Og þeir virðast óneitan- lega hafa sett nokkurt líf i kosn- ingarnar, sérstaklega á sjálfan kosningadaginn. Að þessu leyti, eins og á mörgum öðrum svið- um, eru timarnir breyttir. Nú lýkur kosningaslagnum að mestu leyti daginn fyrir kjör- dag, og þá er aðeins eftir smöl- un fólks á kjörstað. Óneitanlega væri það fjörlegra ef frambjóö- endur skreyttu hús og götur meö nokkrum vel völdum ókvæðis- orðum um andstæðingana i stað þess að láta sér nægja að minna fólk á að krossa við listann sinn! En skyldu margir frambjóðend- ur vilja skipta? Wlirjjia! Hafnarbyggingin gerð ómöguleg og almennináur sviftur ýóðri o^-vissri atvinnu í möre- ár, húseigendur og lóðareigendur vissri von utn mikla aukniiig á vcrðmæli eigna |KÍrra. , Höfuöataöurinn sviftur' von um; vöxt og* viðgang. % Alt þetta vofir yfir, el svo nefndir »sjidfstæðis«-menn vcrða í mciri tiluta, þvi uð þcir vilja flónskasl til að hafna þvi eina lánslilhoði sem fáanlegt er til hnfnargerðaiiiiuar „1 l»«>Irrl áslleðu eiiuil nð meut ttf láiiKÍónu itó dniiKkt. Keykvikíngar! Styðjið ekki slikn vitfirring roeð alkvæðnm yðar. Hjátpið ekki til þess að bagsmunum sjálfs yðar og frnmlíð höftiðstaðnrins s<: kaslað á gke, tyrir heimskulegum þjóðar-rig og þjöðar-rembing. Hafriið þirigmaaasefrium Sjálfstæðisfiokksins sem báðir hafa sýnl það, áð }>eir bera slik skaðaráð i skildi. Almennirtósheill heimtar það að hafnarierðiq komi5t í framkvæmd ög'þáð 5em fyrst. Almenningur lifir ekki á KÍIfurbergKgróðninmi lieirrn s.ej-teugnii þó að flokks sjóður sjálfstæðismanna kunni að hafa fengið af boinim drjúga sleikju. irrium! Hafníð silfurbergs-p/s/arvottinum! Þin?! Kjósið skynbæra haásýna menn á ei þorn að gteiða iiútvroðt •■Itlr Knmilnerlntr wlmil. Kjósið þá: ■ ■ Jón Jónsson sagnfræðing og Lárus H. Bjarnason prófessor. Sftrifaftfa dCeimasffcrnarmanna. Dragsúgsdoktorinn hefur að lfkindum verið Jón Þorkelsson og silfurbergs-plslarvotturinn var Magnús Blöndahl. „Fyrsta œsiblaðamennska á islandl „Þetta er fyrsta æsiblaða- mennska á tslandi,” sagði Sigurður Lindal prófessor þegar Helgarblaðið ræddi við hann um þá stóryrtu fregnmiða sem sagt er frá hér á opnunni. „Harkan sem þarna kemur fram á upptök sin i deilunum um uppkastið frá 1908. Menn höfðu orðið fyrir vonbrigðum með frammistöðu Björns Jóns- sonar ráðherra i Kaupmanna- höfn og m.a. vegna þess kom upp mikill ágreiningur innan gamla Sjálfstæðisf lokksins. Uppkastið var fellt i kosningun- uin 1908 við það að fylgismenn biðu afhroð í þessum fyrstu leynilegu kosningum á landinu. Þessar harðyrtu persónulegu árásir sem gerðar voru i fregn- miðunum byrjuðu kannski sem ábyrgðarlaus gagnrýni og hætt- an við slika gagnrýni er sú að ef einhver trúir henni verða menn að standa fyrir máli sinu. Þá er alltaf hætta á bakslagi. Bilaðir menn „Forystumenn flokkanna voru á þessum tima óheppilegir leiðtogar að þvi leyti að þeir voru bilaðir menn. Björn Jóns- son var heilsubilaöur og kominn á kaf I andatrú sem menn verða yfirleitt yfirspenntir af. Og Skúli Thoroddsen var snar- bilaður lika sem kom m.a. fram i þeim greinum sem hann skrifaði um þetta leyti i skosk blöð. Svo jók það á þessa spennu að menn voru hálfráðvilltir. Þetta var dautt tlmabil stjórnmála- lega og þá er alltaf hætt við að baráttan verði persónuleg. Menn felldu yfirleitt allar til- lögur, en þær sem voru sam- þykktar rákust á vegg. Sumar vegna þess að Danir voru komn- ir i fýlu i sambandsmálinu og voru ekki reiðubúnir til að taka það upp aftur. Alþingi sam- þykkti að visu stjornarskrár- breytingu 1911 en henni var ekki fylgt eftir.” Millistig milli viku- blaða og dagblaða — Teluröu að fregnmiðarnir hafi magnað hörkuna i kosningabaráttunni? ,,Já,ég býst við þvl. Ég hygg líka að fregnmiðarnir hafi verið eins konar millistig milli viku- blaða og dagblaða. Þegar síma- samband komst á viö útlönd kom upp þörf fyrir að koma fréttum þegar í stað á framfæri. Hins vegar höfðu menn ekki bol- magn til aö gefa út dagblöð og þá var gripið til þessa forms fjölmiðlunar. Eftir að farið var að gefa út Visi og Morgun- blaðið hvarf þetta fljótlega að mestu. En með fregnmiðunum sáu menn sér leik á borði að koma með nýjar og oft nýstárlegar fréttir i æsingaskyni. Fyrsta æsifréttin birtist árið 1908, þegar gefinn var út stór fregn- miði um Alberti-málið. A hon- um stóð efst með litlum stöfum „Alberti” og með enn smærri stöfum „fyrrverandi” en siðan með flennistóru letri „íslands- ráðherra i tugthúsið” Menn lásu auðvitað aðeins stórustafina og skildu sist i þvi hvað Hannes Hafstein heföi brotið af sér. Þar sem íréttirnar samtvinn- uðust pólitiskri baráttu sáu menn að hér var komið nýtt ágætt áróðurstæki og voru meira að segja fregnmiðar um fundarboö i æsifregnastil. Seinna var svo Alþýðublaðið ef ég man rétt, fyrst til þess að koma með stórar æsifréttafýrir- sagnir á forsiðuum 1934. En það er ekki fyrr en i striðinu sem Mogginn fer að setja stórar fyrirsagnir á forsiðu. Fram að þvi voru mest auglýsingar á for- siðunni, en Þjóðviljinn notaði strax stórar fyrirsagnir hvar sem var.” —SJ segir Sigurður Líndal um útgóffu ffregnmiðanna mmm >'h -v ;

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.