Vísir - 27.05.1978, Blaðsíða 17

16
0
Laugardagur 27. mal 1978. visra
visra Laugardagur 27. mal 1978.

KæraK)
Kl tO ott >>411. «ttir «» íiDKDnitat MmMtjm 1 ^ ’ f" 'Jt« . „
ttui l!«wuB» á MaguúB iat)K<Uhl viu boitnr. ttt, var * ' *■' V / | ___
i tttjttraarnidmu lt»r» tra Píli i T»tjs»«i , ' * *V /\ '
iHíta cr citthicrt mcst* atrulcysistcrk, >x*m% „ , • >■-, .
ííf ■ » í Útt^r
franttS hcfir tcrið «•'«», ,
aím» '"m!.,,,,.,
i atlri koíitinifabarjttu Hcímastjórnarmjnna ’
* m **>»
■ '■:-■ •»*»*»« » **tit i fxZr **&•»*»»* ^
i'• »* tf>* «**. r ; !»<<»«♦■» v. >!».,, (( j( ■ ■* rt»/j j
'• «*4»ja »)»ÍU > **'ti>* (V<í- ((.j ,
» . ... í > • ic-i « «>•':. »/ <•:. (.->.> .M.í t :- ■ _
>?;.»(» »■*<* »;(* :.« V<*Kl| Vo*,
S«. Aí f> ■;.<•■ ■< ■.».'■•*■ Viívnofai þth:
S<i* (iiW:V <*S JjartU hvȒ
í
A' ‘ “
^Wirnir < '
taí ■'**■ kVtfaf
BS» _ .„ la,M «ll> ,■
íí.
'1111
Nú er kosningabaráttan komin í fullan gang hjá
öllum flokkum fyrir alþingiskosningarnar, sem
fram eiga að fara í næsta mánuði, og atkvæða-
smölurv fyrir sveitarstjórnarkosningarnar er á loka
stigi. Þykir mörgum nærri sér gengið af andstæð-
inganna hálfu og er það að vonum. Hvað mættu þó
frambjóðendur segja, ef kosningabaráttan færi
fram með slíku móti og var til að mynda fyrir al
þingiskosningarnar 1911?
Helgarblaðið fékk leyfi til að skoða fregnmiða
sem festir voru upp viðs vegar á almannafæri vorið
og sumarið 1911. Safn þessara fregnmiða er nú
varðveittí Skjalasafni Reykjavíkurborgar.Þar sem
fregnmiðarnir eru hin fróðlegasta lesning þótti
okkur vel við hæfi að lesendum blaðsins væri gefinn
kostur á að kynna sér innihald nokkurra þeirra.
„Og er þó allur Vestur-
bærinn eftir".
Kosningabaráttan hófst meö
hóflegum hætti þegar á árinu
1910. Þá var efnt til almennra
kjósendafunda vegna „banka-
málsins svone&ida en það mál
varð til þess Vorið 1911 að Al-
þingi samþykkti vantraust á
Björn Jónsson ráðherra. Mál
þetta var oft nefnt „banka-
farganið” en það kom upp á ár-
inu 1909 þegar B jörn Jónsson lét
vikja bankastjóra Landsbank-
ans Tryggva Gunnarssyni,
gæslustjórum hans Ur starfi.
Ástæðan var sögð óregla i starf-
semi bankans, en mörgum þóttu
þær misfellur sem þar voru o.f
smávægilegartil að þær réttlætu
þessar aðgerðir ráðherra.
Kjósendafundirnir vegna
bankamálsins voru haldnir i
GoodTemplarahúsinu og á ein-
um fregnmiðanum segir að rétt
um 600 kjósendur Ur austurbæn-
um hafi á fundunum krafist
aukaþings út af þessu máli og
lýst vantrausi sinu á þingmönn-
um þeim, sem séu svo huglausir
að þeir þori ekki að eiga orða-
stað við andstæðinga sina. Þeir
séu þannig orðnir talsvert fleiri,
sem hafi lýst vantrausti á þing-
mönnum, en allir þeir voru sem
kusu þá seinast. ,,Og þó er allur
Vesturbærinn eftir”, segir þar.
Ekki virðast allir hafa verið
hrifnir af þessum fundum, því á
einum fregnmiðanum kvarta
fundarboðendur Templarahúss-
fundanna yfir þvi að stjórnar-
menn reyni að spilla öllum
fundarhöldum út af bankamál-
inu með þvi að boða til annars
fundar samtimis i Iðnó. ,,Og til
þeirra tilrauna láta þeir ráð-
herra og þingmenn bæjarins sér
sæma að ljá nöfn sin, og voru þó
sérstaklega boðaðir á fundi
vora.”
„ Stórkost legt hneyx |i"
En þegar nær dró kosninga-
deginum fór að færast heldur
betur hiti i menn. Blöðin
Reykjavik og Þjóðólfur sendu
um haustið 1911 frá sér fregn-
miða meö yfirskriftinni:
„ROÐUBORGARFÖR SKOLA
THORODDSEN. STÓRKOST-
LEGT HNEYKSLI.” Segir,
að Skúli hafi látið veita sér 1200
krónur til að mæta sem fulltrúi
Islands og Alþingis við hátiðar-
höldin i Rúðuborg fyrr um sum-
arið. Þessa peninga hefði hann
fengið greidda, en hefði hins
vegar hvergi gert vart við sig i
Rúðu. Er þetta mál nefnt „eitt
hið mesta höfuðiineyocli sem
komið hefir fyrir i pólitiskri
sögu nokkurs lands.”
Skúli sendi um hæl fregnmiöa
á göturnar, þar sem hann segir
þetta „algjörð ósannindi”, enda
geti hann lagt fram reikninga
frá hóteli þvf sem hann hafði
sagst hafa búið á i Rúðuborg og
liggi einn þeirra frammi til sýn-
is á skrifstofu Sjálfstæðisflokks-
ins.
„ Bitlinga—blóðsugur"
Og Sjálfstæðismenn létu ekki
sitt eftir liggja i baráttunni.
Einn fregnmiða þeirra ber yfir-
skriftina „Innlimunarmenn
berjast með rógi en ekki með
rökum. Innlimunarmenn
berjast á móti alþýðuvaldinu.”
Siðan segir: ..Tnnlimunarmenn
eru bitlinga-blóðsugur fyrir
sjálfa sig og vilja komast á þing
til þess aðallega að skapa sér
nýja bitlinga og ný hálaunuð
embætti handa sér og sinum.”
Þá er andstæðingunum út-
hlutað heldur ófögrum viður-
nefnum. Dæmi: Lárus H.
Bjarnason bitlingaskjóðan
botnlausa og Jón Ölafsson biíl-
ingasultarkogninn óseðjandi.
Og Jón Jónsson sagnfræðingur
er sagður hafa siðan 1906 þegið
lOOOkrónur á ári auk bókavarð-
arlauna sinna og þess utan
ýmsa bitlinga áður. Frambjóð-
endur Sjálfstæðisflokksins, Jón
Þorkelsson, og Magnús Blönd-
ahl, eru hins vegar ekki sagðir
hafa þegið neina bitlinga.
En hvernig er það, eru þing-
menn alveg hættir að sækjast
eftir bitlingum eða eru þar allir
á sama báti? Við erum i það
minnsta alveg hætt að heyra eða
lesa nokkuð um þess háttar
árásir frambjóðenda hver á
annan.
„Æruleysis—svívirð-
inga—rógur háskrílsins"
Heimastjórnarmenn virðast
ekki hafa dottið af baki við
þennan fregnmiða Sjálfstæðis-
manna. Daginn fyrir kosningar
segir fregnmiði frá skrifstofu
Sjálfstæðismanna frá þvi sem
kallað er „Nýr æruleysissvi-
virðinga rógur háskrilsins”.
Siðan segir: „Veiðibrallarar”
heimastjórnar,, -liðsins eru nú
látnir dreifa þvi út meðal kjós-
upp!
Ki'kenitar! ]’e§ar þid tmlð i kjirklelann - muuið pii rllír róilunihHumii.
1.1 mii tiiitii Oj/ tugn óðrn numli að kjiitn þii xrmt. sm riiiiimiii hunm am lim,
þiódarlnnar:
Kjósið Lárus H. Bjarnason
og Jón Jónsson;
Þ®ir eru biaads-mena-
Fordist Jón Porkelsson
og Magnús Blöndahl;
Þeir eru „Isafoldar-menn,
þeir ÍLugsa aldrei um hag- alþýðunnar,
þeir hugsa bara um sina eigin hag-smuni,
eins og aðrir „B j ö s s a r a r“ - og- það alt á.
landssjóðskostnað. Munið Thorel Munið
bankafarganið I Munið Vog-Bjamai Munið
Skiilal Munið Silfurbergið I

P
f - -
f J; ■

Hver íreysiir JóiU
■

Jmii lytit t /Kitkmrnn <«»« « ,Upin<)i l»ll.
fbwtt PitrlM<snu srpir sm ilpt. 1011 H II. tls. tH jti) Jnn se t« ópnrlntU. impnrinsli *>« ifif tí.ti
pnt0«tti0«f.
Vijwi Jw Síiorhnm tepir nm *««» n W». (81 »<T ,hunn hrðitl eins ny ,nur.
hn Ptirh. fahtl Slii ti iltteínilitni slnd i alpHgiMsinn pr«m .ireitl tni olíi irii tm Tkwrmiilii
if f IpJnpi mH l
Jiin í'fi i httrPÍ tiP tliansiiJiitiini mniiliiin pr«ue. prrijti mrn wittrPt nn iinilinn.iltifpi htciiyn Hjmni
< Jnnttimnr 1011
A» hrt. Mt*i «m kiisknkmM l»lt. Upt. (S II. Ut. HM ..f.fanm rrr ti perM /nu imtmi
n» ittínpti nH Jritn «t hremmitetin i ivrt rifit! hreiiut, né rrr nn fasnm prt p0r. n> nr snm ekki numn
til pen ii/l titiii nit ius nd ytihi uppi pessntt lnn.fpreiitfa slnfnmr
{ nlpinpi 1911 i/jhrHsl Jnt pnikeUsnn pni jplmemt n» ítlfapti- né hrrjnsl nu-é hminm ng knrfam
i é mnti UitJfannm. '
Jtm Pwi hrnknrti n» smJnnði hmtmint n alptn,ji 1011 rn jrrphii pó nlkiirhi mrt prm nm frrslnn
. hnnnlnpnnnn .
Hvsr irúir Jdni PprkBÚasyni?
lioddarn tri'iir eiiKinn.
Hver treystir Magnúsi Blöndahl?
Manni sem segir sfálfur opinberleg-a frá því að
hann só
þjótkendur
fyrir meðferð sina á gömlum samverkamönnum
(Völundi). Manni sem er
grunaður og kærður
fyrir *tár vruúKU eí tanápfá (silfurbergið). Manni sem selur
tvitvar tama hlutinn. Manni sem af pctnuKum ástæðum er
hlift við lögsókn til xnánudags 30. þesaa mánaðar og
ekki lengur.
. .1 . . ...
Oreiðumönnum ætti enginn að trúa!
'< í ** i* :> f'
m
»d

tver trúir 5jál$ffiUlSmanninum
Jónssyni og kúgildum hans,
sem hagaði sór s1 :p sína valdatíð
H(1 Íllll H Íl 5111(1S
geysaði log-andi bfriöareldur
en utallajHls
óð uppi sumpart meðáimkvun og sumpart
fjfrlrlitning á öllu|Bem fslenzkt er.
1 _1 c •>» «
Eru þeir þingmenn ekki löngu
horfnir, sem hugsa „bara um
sina eigin hagsmuni”?
enda um annað þingmannseíni
Sjálfstæðismanna, Magnús
Blöndahl, að búið sé að kæra
hann til sakamálsrannsóknar út
af silfurbergsmálinu og að
vænta megi þess á hverri
stundu, að hann verði tekinn
fastur og settur i fangeisi.
ÞETTA ERU RÓTLAUS Ó-
SANNINDI. Það er verið með
þessum hætti að ljúga æru og
mannorð af alsaklausum
manni, eingöngu til að spilla
fyrir kosningu hans— ef auðið
væri.”
„Daginn eftir, á sjálfan
kosningadaginn, var borinn út
fregnmiði heimastjórnarmanna
um kæruna á Magnús Blöndahl.
1 fregnmiða sjálfstæðismanna
sama dag segir að „maður,
sem liggur við sakamálshöfðun
fyrir svik, P.J. Torfason, er not-
aður til þess að kæra Magnús
Blöndahl ranglega sjálfan kosn-
ingadaginn. Hann, P.J.T., hefir
ekkert að missa. Þvi er hann
notaðurtil þess óhæfuverks sem
enginn Heimast jórnar-
höföingjanna þorir að ljá nafn
sitt til.
Þetta er gert á sjálfan kosn-
ingadaginn til þess að ekki end-
ist timi til að hrinda kærunni áð-
ur en kosið er.”
Heimastjórnarmenn neituðu
þegar á fregnmiða, að hafa látið
Pál Torfason kæra Blöndahl og
að kæran hafi verið afhent
stjórnarráðinu sama dag.
„Hvorttveggja er tilhæfulaus
lygi. Heimastjórnarmenn vissu
manrii tríiir (Jiginn.
KosiuiíKábiaðjA w*in ísaíoid
g-efur út í gær er svo
svíviröileg't
að jafnvel tsafold setur ekki nafn sitt á það.
Par er tneöal annars
próf. Lórus H. Bjarnason
kallaður .blóðsugra' ogr handónýtur þingTnaðuri.
Leai allir sanng|arnir menn
Kosmngablað Isafoldar
þá vita þelr hverníi peir eiia að kjósa *
otc Vtoi .lón .lAriwMr>»i og 1 sArum II. I*|nino>»oi».
KtUrUta*t»tu IItm«twI jórMHt'iimruiú.
« tllí.
Þessi fregnmiði (nú köllum við þá plaköt — gamla góöa oröið er næstum gleymt) er
meðal þeirra, sem gefnir voru út fyrir Alþingiskosningarnar 1911. Fyndist okkur ekki
full-langt gengið i dag, ef fyrrverandi ráðherrar væru sagðir óöir?
ekki af kærunni fyrr en i gær.
Páll Torfason afhenti ráöherra
sjálfumkæruna 24. þ.m. En ráð-
herra haft hana á skrifborði
sinu þar til i dag.”
Hver er með og hver á
móti?
Og það er fleira sem mönnum
þótti ástæða til að benda kjós-
endum á á kosningadaginn.
Sveinn Björnsson lét bera út
fregnmiða þar sem segir m.a.:
„Jónamenn bera út þann til-
hæfulausa uppspuna að ég sé að
vinna móti Sigurði Jónssyni og
með L.H.B., hafi boðið að senda
bil suður i fjörð eftir 3 mönnum,
ef þeir vildu kjósa mig og L.H.
B. Þetta hlýtur að vera vísvit-
andi sagt ósatt. Ég hefi unn-
iö, vinn og ætla að vinna meö
Sigurði en móti L.H. B.”
Og frá skrifstofu Heima-
stjórnarmanna kom þetta:
„Nákominn maður öðru þing-
mannsefni „Sjálfstæðismanna”
lét i gær orð falla um að „Sjálf-
stæðismenn” mundu lauma 2
atkvæðaseðlum i kosningakass-
ann merktum sér. Kjörstjórn og
réttargæslumenn hinna þing-
mannaefnanna athugi þetta.”
Seinustu úrræðin?
Þótt i þessari frásögn hafi
mest borið á yfirlýsingum Sjálf-
stæöismanna og Heimastjórn-
. armanna, voru þeir þó ekki ein-
ir um framboð. í Reykjavik
buðu „óháðir kjósendur” fram
þá Halldór Danielsson og Guð-
mund Finnbogason. I fregnmiða
frá þeim gefur þetta að lita
m.a.:
„Heimastjórnarmenn reyna
nú sem seinustu úrræði að
brei&a út að Halldór Danielsson
muni drega sig til baka, en það
eru helber ósannindi.
Halldór Danielsson og Guð-
mundur Finnbogason draga sig
ekki til baka undir neinum
kringum stæðum. Trúiðengum
orðróm Sjálfstæðismanna né
Heimastjórnarmanna um kosn-
ingafylgi þeirra, það eru ósann-
indi og skrum...’
Ofangreind dæmi eru aðeins
nefnd til að gefa hugmynd um
baráttuaðferðir frambjóðenda i
upphafi aldarinnar. Fregnmið-
arnir eru mun fleiri frá þessum
tima. Og þeir virðast óneitan-
lega hafa sett nokkurt líf i kosn-
ingarnar, sérstaklega á sjálfan
kosningadaginn. Að þessu leyti,
eins og á mörgum öðrum svið-
um, eru timarnir breyttir. Nú
lýkur kosningaslagnum að
mestu leyti daginn fyrir kjör-
dag, og þá er aðeins eftir smöl-
un fólks á kjörstað. Óneitanlega
væri það fjörlegra ef frambjóö-
endur skreyttu hús og götur meö
nokkrum vel völdum ókvæðis-
orðum um andstæðingana i stað
þess að láta sér nægja að minna
fólk á að krossa við listann sinn!
En skyldu margir frambjóðend-
ur vilja skipta?
Wlirjjia!
Hafnarbyggingin gerð ómöguleg
og
almennináur sviftur ýóðri o^-vissri atvinnu
í möre- ár, húseigendur og lóðareigendur vissri von utn mikla aukniiig á vcrðmæli eigna |KÍrra. ,
Höfuöataöurinn sviftur' von um; vöxt
og* viðgang.
%
Alt þetta vofir yfir, el svo nefndir »sjidfstæðis«-menn vcrða í mciri tiluta, þvi uð þcir vilja flónskasl
til að hafna þvi eina lánslilhoði sem fáanlegt er til hnfnargerðaiiiiuar „1 l»«>Irrl áslleðu eiiuil nð
meut ttf láiiKÍónu itó dniiKkt.
Keykvikíngar! Styðjið ekki slikn vitfirring roeð alkvæðnm yðar.
Hjátpið ekki til þess að bagsmunum sjálfs yðar og frnmlíð höftiðstaðnrins s<: kaslað á gke, tyrir
heimskulegum þjóðar-rig og þjöðar-rembing.
Hafriið þirigmaaasefrium Sjálfstæðisfiokksins
sem báðir hafa sýnl það, áð }>eir bera slik skaðaráð i skildi.
Almennirtósheill heimtar það að hafnarierðiq
komi5t í framkvæmd ög'þáð 5em fyrst.
Almenningur lifir ekki á KÍIfurbergKgróðninmi lieirrn s.ej-teugnii þó að flokks
sjóður sjálfstæðismanna kunni að hafa fengið af boinim drjúga sleikju.
irrium!
Hafníð silfurbergs-p/s/arvottinum!
Þin?!
Kjósið skynbæra haásýna menn á
ei þorn að gteiða iiútvroðt •■Itlr Knmilnerlntr wlmil.
Kjósið þá:

■ ■
Jón Jónsson sagnfræðing og
Lárus H. Bjarnason prófessor.
Sftrifaftfa dCeimasffcrnarmanna.
Dragsúgsdoktorinn hefur að lfkindum verið Jón Þorkelsson og silfurbergs-plslarvotturinn var Magnús
Blöndahl.
„Fyrsta œsiblaðamennska á islandl
„Þetta er fyrsta æsiblaða-
mennska á tslandi,” sagði
Sigurður Lindal prófessor þegar
Helgarblaðið ræddi við hann um
þá stóryrtu fregnmiða sem sagt
er frá hér á opnunni.
„Harkan sem þarna kemur
fram á upptök sin i deilunum
um uppkastið frá 1908. Menn
höfðu orðið fyrir vonbrigðum
með frammistöðu Björns Jóns-
sonar ráðherra i Kaupmanna-
höfn og m.a. vegna þess kom
upp mikill ágreiningur innan
gamla Sjálfstæðisf lokksins.
Uppkastið var fellt i kosningun-
uin 1908 við það að fylgismenn
biðu afhroð í þessum fyrstu
leynilegu kosningum á landinu.
Þessar harðyrtu persónulegu
árásir sem gerðar voru i fregn-
miðunum byrjuðu kannski sem
ábyrgðarlaus gagnrýni og hætt-
an við slika gagnrýni er sú að ef
einhver trúir henni verða menn
að standa fyrir máli sinu. Þá er
alltaf hætta á bakslagi.
Bilaðir menn
„Forystumenn flokkanna
voru á þessum tima óheppilegir
leiðtogar að þvi leyti að þeir
voru bilaðir menn. Björn Jóns-
son var heilsubilaöur og kominn
á kaf I andatrú sem menn verða
yfirleitt yfirspenntir af. Og
Skúli Thoroddsen var snar-
bilaður lika sem kom m.a. fram
i þeim greinum sem hann
skrifaði um þetta leyti i skosk
blöð.
Svo jók það á þessa spennu að
menn voru hálfráðvilltir. Þetta
var dautt tlmabil stjórnmála-
lega og þá er alltaf hætt við að
baráttan verði persónuleg.
Menn felldu yfirleitt allar til-
lögur, en þær sem voru sam-
þykktar rákust á vegg. Sumar
vegna þess að Danir voru komn-
ir i fýlu i sambandsmálinu og
voru ekki reiðubúnir til að taka
það upp aftur. Alþingi sam-
þykkti að visu stjornarskrár-
breytingu 1911 en henni var ekki
fylgt eftir.”
Millistig milli viku-
blaða og dagblaða
— Teluröu að fregnmiðarnir
hafi magnað hörkuna i
kosningabaráttunni?
,,Já,ég býst við þvl. Ég hygg
líka að fregnmiðarnir hafi verið
eins konar millistig milli viku-
blaða og dagblaða. Þegar síma-
samband komst á viö útlönd
kom upp þörf fyrir að koma
fréttum þegar í stað á framfæri.
Hins vegar höfðu menn ekki bol-
magn til aö gefa út dagblöð og
þá var gripið til þessa forms
fjölmiðlunar. Eftir að farið var
að gefa út Visi og Morgun-
blaðið hvarf þetta fljótlega að
mestu.
En með fregnmiðunum sáu
menn sér leik á borði að koma
með nýjar og oft nýstárlegar
fréttir i æsingaskyni. Fyrsta
æsifréttin birtist árið 1908,
þegar gefinn var út stór fregn-
miði um Alberti-málið. A hon-
um stóð efst með litlum stöfum
„Alberti” og með enn smærri
stöfum „fyrrverandi” en siðan
með flennistóru letri „íslands-
ráðherra i tugthúsið” Menn lásu
auðvitað aðeins stórustafina og
skildu sist i þvi hvað Hannes
Hafstein heföi brotið af sér.
Þar sem íréttirnar samtvinn-
uðust pólitiskri baráttu sáu
menn að hér var komið nýtt
ágætt áróðurstæki og voru
meira að segja fregnmiðar um
fundarboö i æsifregnastil.
Seinna var svo Alþýðublaðið
ef ég man rétt, fyrst til þess að
koma með stórar æsifréttafýrir-
sagnir á forsiðuum 1934. En það
er ekki fyrr en i striðinu sem
Mogginn fer að setja stórar
fyrirsagnir á forsiðu. Fram að
þvi voru mest auglýsingar á for-
siðunni, en Þjóðviljinn notaði
strax stórar fyrirsagnir hvar
sem var.” —SJ
segir Sigurður
Líndal um útgóffu
ffregnmiðanna

mmm
>'h -v ;