Vísir - 03.06.1978, Qupperneq 15

Laugardagur 3. jiinl 1978
15
mgammagmm

islandsmeistarar 1919
„Þegar viö urðum eldri og
vísari, strákarnir i Reykjavlk,
þá hættum viö auðvitað að berj-
ast upp á líf og dauöa með spýt-
um. Við gengum i iþróttafélögin
og kepptum okkar á milli. Þá
voru aðalkeppinautarnir KR og
Fram. Ég var auðvitað i KR
eins og strákarnir I vestur-
bæjarheimsveldinu. Við vorum
lika góðir kunningjar strákarnir
i þessum liöum og ég átti einn
góðan vin sem lék meö Fram.
Hann vildi endilega fá mig i liö-
ið, en ég vildi það auðvitað ekki.
í sannleika sagt þá var Fram-
liöið miklu léttara og skemmti-
legra lið, en við i KR urðum
þrátt fyrir það Islandsmeistar-
ar árið 1919. Þá var ég mark-
vörður i liöinu. I úrslitaleiknum
var staöan þannig að Fram
þurfti aöeins að ná jafntefli til
þess að vinna leikinn. KR-ingar
voru svo heppnir að skora tvö
mörk i byrjun leiksins. En þess
var ekki langt að biða að Fram
skoraði mark. Tiu minútum fyr-
ir leikslok, fékk Fram vita-
spyrnu. Heldur fór nú að fara
um mann, þvi Friðþjófur Thor-
steinsson, einn af mestu knatt-
spyrnumönnum þeirra tima tók
vitaspyrnuna. Einhvern veginn
tókst mér að verja og við uröum
Is dandsmeistarar. Af þeim
KR-ingum sem tóku þátt i þess-
um leik, eru aðeins tveir á lifi,
Gunnar Schram og ég”.
//Þaö átti að gera mig að
sjúrnalista "
„Þegar ég var strákur þá
um fékk ég einn eyri, en blaöið
tvo aura. Það var þvi um að
gera að selja sem flest eintök til
að kaupið yrði gott. Ég þramm-
aöi svo meö Visi undir hendinni
um bæinn. En svo kom það fljótt
á daginn að margir kaupendur
réttu mér fimm aura og sögðu
að ég þyrfti ekki að gefa þeim til
baka. Ég skrifaöi alla þessa
kúnna hjá mér i litla vasabók.
Þess var ekki langt að biða að
ég haföi fjölmarga viöskipta-
menn i viöskiptabókinni minni.
Nú var svo komið að ég fékk
þrjá aura fyrir hvert blað, sem
ég seldi, en útgefendur Visis að-
eins tvo aura. Ég labbaði svo
með peningana niöur á skrif-
stofu Visis, sem þeir áttu að fá.
Ég varö þarna daglegur gestur
og kynntist þeim mönnum vel
sem störfuðu þar. Svo kom að
mér voru falin önnur verkefni
en að seljablaöið, það var þá
sem þeir ætluöu aö gera mig að
sjúrnalista”.
//Ferðamenn í bænum"/
umsjón Haraldur Á.
Sigurðsson
„Á skrifstofu VIsis vann um
þessar mundir góöskáldiö Guð-
mundur Guðmundsson. Hann
var mér afskaplega góður, enda
var hann mesta ljúfmenni. Eitt
af þvi sem hann gerði var að sjá
um fréttir i blaöiö. Sumt skrif-
aði hann sjálfur, en ýmsir fleiri
áttu efni i blaðinu t.d. Bjarni frá
Vogi, auk Einars. Nú var það
einu sinni að mér var faliö það
verkefni aö sjá um dálk i blaö-
inu sem nefndist Ferðamenn I
bænum. Ég var sendur á útkik I
bæinn og átti aö hafa augun opin
höfðum úti allar klær til að næla
okkur i aura. Við höföum tekiö
eftir þvi að Tryggvi Gunnarsson
bankastjóri haföi það fyrir reglu
að ganga meðfram sjónum um
eittleytið þegar hann haföi mat-
ast. Við vissum að það þýddi
ekkertfyrir okkur að biöja hann
um lán. Aftur á móti fórum viö
strákarnir að ræða um það
svona okkar á milli hvort við
gætum ekki þénað eitthvað á
heilsubótargöngu banka-
stjórans. Eins og oft vill verða á
merkum og þýðingarmiklum
fundum, þá bar fljótt á þvi aö
töluveröur ágreiningur var milli
hinna ungu fundarmanna.
En svo var það einn af félög-
um okkar sem fræddi okkur um
það að bankastjórinn væri mesti
dýravinur sem nokkurn tima
hafði lifaö á Islandi. Þessi félagi
okkar gerði það að tillögu sinni
að viö yrðum okkur úti um
fuglasnörur og veiddum ritur,
máva, kriur og kjóa og seldum
svo bankastjóranum. Heldur
fékk þetta dræmar undirtektir i
fyrstu þvi við vildum ekki fyrir
nokkurn mun drepa varnar-
lausa fuglana. Þá benti vinur
okkar á það aö hann hefði aldrei
stungið upp á þvi og að banka-
stjórinn vildi heldur ekki kaupa
dauða fugla. Svo fór að
uppástunga hans var samþykkt
með öllum greiddum atkvæð-
um. Við hófumst þegar handa
og kræktum i fáeinar ritur
settum á þær vængjabrögö og
biöum þess að bankastjórinn
kæmi. Við seldum honum 21 ritu
fyrir 5 krónur stykkið. Þetta
endurtók sig næsta dag og
Stelpurnar sem léku i siðasta
þættinum, þær strækuðu og
sögðust ekki leika nema fyrir tlu
krónur á kvöldiö. Nú, þær höföu
sitt fram og auðvitað fórum við
að dæmi þeirra. Viö hótuöum
þvi að stræka og fengum tikall-
inn.
Ég man eftir þvi aö aðgangs-
eyrinn á Iðnó var þá þrjár og
fimmtíu en það kostaði fimm
krónur á Spánskar nætur. Þetta
þótti hiö mesta okur en fólkið
kom nú samt.”
Jón O. Jónsson skáld og
stúdent
— Hvernig atvikaðist það að
þú fórst að leika I revium?
„Auðvitaö var ég plataöur til
aö taka aö mér hlutverk i fyrstu
reviunni. Þaö var Spánskar
nætur sem ég minntist á áöan.
Vinur minn Tryggvi Magnússon
en hann vann meö mér i Edin-
borg kom til min einn daginn og
segir að nú verði ég að bjarga
þeim þvi að einn góður drengur
sem átti að fara með hlutverk
Jóns O. Jónssonar skálds og
stúdents hafi veikst og geti þess
vegna ekki leikib. Það voru
nokkrir dagar til sýningarinnar.
Ég hafði leikið nokkuö i Iönó og
var þvi ekki hræddur viö sviðið
og þvi sló ég til. Það var
Reykjavikurannáll sem stóð að
reviusýningum á þessum árum.
Aöalmennirnir i fyrirtækinu
voru þeir Páll Skúlason,Magnús
Jochumsson og Morten Ottesen.
Þarna léku t.d. þau Friðfinnur
Guöjónsson og Gunnþórunn
Halldórsdóttir. Friðfinnur lék
Bileam Breiösver velmetinn
gæöisvitund manna. Það var
svo árið 1938 að Stundum og
stundum ekki ulli mikiHi
hneykslan meðal fólksins. Þetta
var gamanleikur sem sýndur
var I Iðnó. Eftir fyrstu sýningu
var leikurinn bannaður. Það
sem særði svo siðgæðisvitund
manna var m.a. ab ein leikkon-
an kom fram i sundfötum og
haföi slikur ósómi ekki þekkst
fyrr I Reykjavik. íTn eftir mikið
þóf þá var þaö leyfLaö sýningar._
héldu áfram. Reviur fengu
óbliðar móttökur hér fyrir alda-
mót. Þá var sýnd revia i gamla
Fjalakettinum I Breiðfjörös-
leikhúsi. Þetta vár árið 1896.
Höfundurinn fékk mikla kritik i
blöðunum og þótti þetta litill
skáldskapur sem hann sendi frá
sér. Siðar kom á daginn að það
var Einar Benediktsson sem
var höfundur reviunnar. Hann
svaraði til að gagnrýnendur
hefðu ekkert vit á svona sýnis-
leikjum, eins ögHánn kalláðt
þetta.”
//Það var farið í mál við
Emsa"
Undir striðsbyrjun hefst nýtt
blómaskeið revianna. Ariö 1938
var sýnd i Iðnó revian Fornar
dyggðir en þá hafði ekki verið
sýnd revia i átta ár. Siðan koma
Foröum i Fiosaporti Halló Ame-
rika og Nú er það svart maður.
Haraldur samdi ásamt öðrum
hverja reviuna á eftir annarri
og einnig lék hann með Leik-
félagi Reykjavikur og var for-
maöur þess leikárib 1935 til 36.
Arið 1943 stofna þeir Haraldur,
Emil Thoroddsen tónskáld og
tulegir þegar viðsa
eð stirnað bresi"
gerðu ættingjar minir heiöar-
lega tilraun tii að gera mig að
sjúrnalista. Eins og þú veist, þá
var það Einar sálugi Gunnars-
son sem stofnaði Visi. Einar var
giftur móðursystur minni, sem
hét Anna. Hann kom oft til
ömmu minnar og eitt vorib þeg-
ar barnaskólar voru að hætta,
bauö Einar mér vinnu hjá Visi
yfir sumarið. Amma min hvatti
mig til þess að þiggja þetta góða
boð og svo var ég ráðinn. Það er
eins gott að ég segi þér þaö
strax að ég átti ekki að fá neitt
kaup heldur friðindi er voru á þá
lund.að ég fékk fimmtiu eintök
af blaöinu klukkutima á undan
hinum söludrengjunum. En i
staðinn varö ég að mæta eld-
snemma I prentsmiðjunni og
hjálpa til við að brjóta blaöiö.
Þá kostaöi eitt eintak af Visi 3
aura. Og af þessum þrem aur-
fyrir þvi hvort einhverjir utan-
bæjarmenn væru hér á ferðinni.
1 bá daga kannaðist maður svo
aö segja við hvern og einn ein-
asta Reykviking. Ég skrifaöi
nöfn þeirra utanbæjarmanna
sem ég rakst á og fékk Guð-
mundi siðan plaggið. Eitt sinn
haföi ég gengib fram og til baka
um bæinn og ekki rekist á einn
einasta túrista. Kom ég þá auga
á Erlend Guðmundsson bónda á
Skildinganesi, en hann var
bróðir Hafliöa Guðmundssonar
afa mins. Ég fór á skrifstofuna
tii Guömundar og sagði ho.ium
að sá eini sem ég hafði rekist á
væri Erlendur i Skildinganesi,
sem varla var hægt að telja
utanbæjarmann. Það er allt i
lagi sagði Guömundur, við not-
um hann heldur en ekki neitt.”
„Það var nú oft þröngt i búi
hjá okkur strákunum og við
bankastjórinn keypti og keypti.
En svo fórum viö að fá sam-
viskubit af þessu braski. Viö
vorum orönir hræddir um að viö
settum bankann á hausinn.”
//Stelpurnar strækuðu og
heimtuðu kauphækkun"
„Fyrst ég er farinn að segja
þér hvernig við strákarnir
kræktum okkur i aura, þá verö
ég að bæta við dálitilli sögu af
kjarabaráttu sem við Tryggvi
Magnússon vinur minn háðum,
þegar við lékum i Spönskum
nóttum en það var fyrsta revian
sem ég lék i. Hún var sýnd hér i
Iðnó árið 1923. Við fengum átta
krónur fyrir kvöldiö en til
samanburöar þá kostaði púrt-
vinsflaskan fimm kall. Það er
kannski ekki rétt að viö Tryggvi
höfum staöið i þessari kjarabar-
áttu einir, það var nú kvenfólkið
sem ruddi brautina fyrir okkur.
Haraldur A., Brynjólfur Jóhannesson og Alfreð
Andrésson í revfunni Halló Ameríka árið 1942. Þarna
léku þeir kumpánar Haraldur og Brynjólfur þá Blá-
stein og Smásteiir fallhlítarhermenn/ en Alfreð biðH---
Haraldur A. og Erna
Sigurleifsdóttir I revíunni
Allt I lagi lagsi/ sem sýnd
var 1944.------------------
sprúttsala i uppgangi og Gunn-
þórunn Náttfriði Dagbjört konu
hans. Leikurinn gerðist m.a. á
Skósvertueinkasöluskrifstofu
rikisins þar sem Ketill Flatnefs
var forstjóri en hann lék Rein-
hold Richter. Reykjavikur ann-
áll stóð svo fyrir reviusýningum
næstu árin fram til 1930. Þetta
voru Haustrigningar, Lausar
skrúfur, Eldvigslan og Titu-
prjónar.
Pólitíkusarnir fengu sinn
skammt
„í reviunum voru tekin fyrir
menn og málefni liðandi stund-
ar. Pólitikusarnir fengu sinn
skammt. Mönnum fannst stund-
um allt of langt gengið og það
kom fyrir að reviur voru
bannaöar. Stúdentar sömdu
reviu árið 1913. Hún var nefnd
Allt i grænum sjó en fékkst ekki
sýnd, svo mjög kom hún viö siö-
Indriði Waage leikari Fjalakött-
inn. Félagiö stóö fyrir leik-
sýningum og revium og sýndi i
Iðnó. Við biðjum Harald að
segja okkur eitthvaö frá þessum
árum Fjalarkattarins.
„Stundum bar þaö við að fariö
var i mál viö okkur út af ein-
hverju sem hafði komið illa við
einhvern sem viö tókum fyrir i
reviu. Eitt sinn var farið i mál
við Emsa (Emil Thoroddsen).
Það var Guöbrandur Jónsson
prófessor. Emil sagöi einhvers-
staöar að Guðbrandur greiddi
ekkert nema hár sitt. Þessi um-
mæli voru dæmd dauö og ómerk
I
Indriði Waage leikstjöri og Emil Thoroddsen störfuðu
með Haraldi I mörg ár I Fjalakettinum.
inn Hofmóð.
Myndir: Jens Alexanderssen o.fl.
_