Morgunblaðið - 01.04.2001, Blaðsíða 6

ERLENT
6 SUNNUDAGUR 1. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
BANDARÍSKA forsætis-embættið leitaði fyrirskömmu ráða hjá banda-ríska utanríkisráðuneyt-
inu um það hvernig hægt væri að
draga til baka á löglegan hátt undir-
skrift Bandaríkjanna á tímamóta-
samningi frá 1997 um hitnun and-
rúmsloftsins. Gáfu Bandaríkjamenn
með þessu í skyn að þeir hyggðust
hætta að vera með, þrátt fyrir til-
raunir evrópskra og japanskra ráða-
manna til að halda lífi í samkomulag-
inu.
Sáttmálinn um hækkun hita í and-
rúmsloftinu náðist og var undirrit-
aður í Kyoto í Japan og var þetta í
fyrsta sinn sem iðnríki heims skuld-
bundu sig til samdráttar í losun loft-
tegunda sem valda því að hitastig í
andrúmsloftinu hækkar. Vísinda-
menn telja að þessi hækkun geti haft
skelfilegar afleiðingar fyrir loftslag
jarðar. Samkvæmt skilmálum
Kyoto-sáttmálans – sem oft er
nefndur Kyoto-bókunin – ber
Bandaríkjamönnum að draga úr los-
un koltvísýrings, metans og öðrum,
tilteknum mengandi lofttegundum,
um sjö prósent til ársins 2010, miðað
við losunina eins og hún var 1990.
En bandaríska þingið hefur neitað
að staðfesta sáttmálann, og 13. mars
skrifaði George W. Bush forseti bréf
til fjögurra íhaldssamra öldunga-
deildarþingmanna og sagðist vera
andvígur samningnum vegna þess að
þróunarríki væru undanþegin
ákvæðum hans og hann myndi hafa
skaðleg áhrif á efnahagslífið í
Bandaríkjunum.
Framkvæmdastjóri bandarísku
umhverfisverndarstofunnar (EPA),
Christine Todd Whitman, sagði
fréttamönnum í síðustu viku að
Kyoto-bókunin væri „einskis virði“
hvað ríkisstjórnina varðaði, og ef
Evrópumenn og Japanir vildu ná
samkomulagi yrðu þeir að hverfa frá
þeim útlínum sem dregnar væru í
sáttmálanum og byrja upp á nýtt.
„Nei, við höfum engan áhuga á
þessum sáttmála,“ sagði Whitman.
„Ef það er almennt álitið að við þurf-
um að takast á við breytingar í and-
rúmsloftinu [þá er spurningin sú]
hvernig gerum við það með þeim
hætti að árangur náist í staðinn fyrir
að eyða tímanum í skuldbindingar
sem aldrei munu verða að neinu.“
Í þar síðustu viku sendu leiðtogar
Evrópusambandsins bréf til Bush og
sögðu að Bandaríkin og Evrópa
þyrftu „nauðsynlega“ að halda við-
ræður í framhaldi af misheppnuðum
tilraunum í Haag á síðasta ári til að
komast að málamiðlun um sáttmála
um gróðurhúsaáhrifin. Whitman gaf
lengi vel ádrátt um að Bandaríkin
kynnu að reyna að ná samkomulagi í
sumar, þrátt fyrir andstöðu Bush við
Kyoto-bókunina.
Í ljósi bréfanna sem Bush sendi
13. mars hafði embættismaður í
Hvíta húsinu samband við banda-
ríska utanríkisráðuneytið til þess að
forvitnast um hvað stjórnin þyrfti að
gera til að láta í ljósi að hún myndi
ekki skrifa undir Kyoto-samkomu-
lagið, að sögn heimildamanns sem
ekki vildi láta nafns síns getið.
Þau svör fengust, að stjórnin gæti
dregið samþykki sitt til baka með því
að láta Colin Powell utanríkisráð-
herra skrifa bréf til Sameinuðu þjóð-
anna þar sem gerð væri grein fyrir
því að Bandaríkin hefðu ekki í
hyggju að samþykkja sáttmálann, að
sögn þessa heimildamanns.
Að sögn annars heimildamanns,
sem er hátt settur embættismaður í
utanríkisráðuneytinu, var ráðuneyt-
ið beðið um að veita aðstoð við að
setja kúrsinn í endurskoðun á
Kyoto-sáttmálanum. En embættis-
maðurinn neitaði því að forsetaemb-
ættið hefði verið að leita leiða til að
ógilda samþykki sitt við sáttmálan-
um.
Minnisblað frá Whitman
Viku áður en Bush ákvað að reyna
ekki að setja takmörk við losun
koltvísýrings sendi Whitman honum
minnisblað og varaði hann við því að
hann yrði að sýna fram á að hann
væri fastráðinn í að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda, því ella ætti
hann á hættu að veikja stöðu Banda-
ríkjanna meðal bandamanna sinna.
„Herra forseti, þetta mál varðar
trúverðugleika Bandaríkjanna með-
al alþjóðasamfélagsins. Þetta er enn-
fremur málefni sem mikil umræða er
um hér heimafyrir,“ skrifaði Whit-
man í minnisblaðinu 6. mars. „Það er
nauðsynlegt að við virðumst vera að
sinna málinu.“
Þegar Whitman skrifaði forsetan-
um var hún nýkomin frá fundi um-
hverfismálaráðherra G-8-ríkjahóps-
ins í Trieste á Ítalíu. Hún sagði
ennfremur um afstöðu alþjóðasam-
félagsins til gróðurhúsaáhrifanna:
„Alþjóðasamfélagið (ESB; regn-
hlífarhópur er samanstendur af
Bandaríkjunum, Kanada, Ástralíu,
Nýja-Sjálandi, Japan, Noregi, Ís-
landi, Rússlandi, Úkraínu og Kaz-
akstan (sem áheyranda); og G-77 eða
þróunarlöndunum) er sannfært um
að þetta sé alvarlegt mál og að nauð-
synlegt sé að tekist sé á við það nú
þegar.
Kyoto-bókunin er að þeirra mati
eina færa leiðin. Alþjóðasamfélagið
óttast alvarlega að ef Bandaríkin
vilja ekki ræða málið innan ramma
Kyoto verði ekki neitt úr neinu. Þeim
finnst að þeir geti nálgast markmið
sín einir síns liðs, en þyrftu á Banda-
ríkjunum að halda til að ná virkileg-
um árangri.“
Þá sagði Whitman ennfremur í
minnisblaðinu til forsetans: „Eins og
þú sérð af meðfylgjandi úrklippum
gekk mér upp og ofan að kaupa okk-
ur tíma til að taka fullan þátt í þess-
um umræðum. Frá pólitísku sjónar-
miði tel ég að við séum í aðstöðu til
að tryggja okkur velvild án þess að
taka undir tiltekin atriði í Kyoto. Það
er ekki búist við miklu af þessari
stjórn.
Ég myndi leggja eindregið til að
þú haldir áfram að viðurkenna að
hitnun í andrúmsloftinu sé svo sann-
arlega alvarlegt mál,“ skrifaði Whit-
man forsetanum.
Andstaða í Evrópu
Ákvörðun Bush vakti hörð við-
brögð í Evrópu. Þar hafa flokkar
græningja sífellt meiri áhrif og óvild
í garð Bandaríkjanna, vegna tregðu
þeirra við að taka þátt í alþjóðlegum
aðgerðum til að vinna gegn auknum
gróðurhúsaáhrifum, fer vaxandi.
„Þetta bréf var eins og köld vatns-
gusa framan í Evrópusambandið,“
sagði Kalee Kreider, hjá Bandaríska
umhverfissjóðnum, um bréfið sem
Bush sendi öldungardeildarþing-
mönnunum. „Þetta bréf hljómar eins
og þeir vilji skerast úr leik.“
Margir bandamanna Bandaríkj-
anna í Evrópu hafa óttast að ríkis-
stjórn Bush myndi freistast til að
draga lappirnar er kæmi að and-
rúmsloftshitunarmálum. En evr-
ópskir embættismenn sögðu að það
hefði komið þeim þægilega á óvart
þegar Whitman hefði sagt þeim í
Trieste að Bush hyggðist setja
strangar reglur um hvernig ná ætti
markmiðum um minni losun.
„Hún sagði skýrt og skorinort að
bandarísk stjórnvöld gerðu sér grein
fyrir vandanum og hefðu í hyggju að
láta til sín taka,“ sagði háttsettur
embættismaður hjá Evrópusam-
bandinu. „Við héldum öll að þetta
vissi á gott fyrir næstu umferð
samningaviðræðnanna og að við
myndum í rauninni eiga möguleika á
að ná samkomulagi um það hvernig
Kyoto yrði að veruleika.“ Þessi
næsta umferð samningaviðræðna á
að fara fram í Bonn í Þýskalandi í
júní.
Þrýst á Bush
Breytingin á afstöðu Bush varð í
kjölfar þess að fjórir þingmenn
repúblíkana, undir forystu öldunga-
deildarþingmannanna Chucks Hag-
els (frá Nebraska) og Larrys E.
Craigs (frá Idaho), auk hagsmuna-
aðila í kola- og olíuiðnaði, beittu
forsetann þrýstingi.
Fulltrúar þessara greina héldu því
fram að tilraunir til að draga úr
koltvísýringslosun myndu verða
bandarísku efnahagslífi dýrkeyptar
og ganga þvert á fyrirætlanir stjórn-
ar Bush um að auka innlenda orku-
framleiðslu.
„Stjórnin áttaði sig á því að það
var nauðsynlegt að taka af allan vafa
vegna mótsagna í kosningabaráttu-
plaggi“ sem kvað á um að orkufram-
leiðsla skyldi aukin en á sama tíma
skyldi dregið úr losun koltvísýrings,
að sögn Glenns F. Kellys, fram-
kvæmdastjóra samtaka olíu- og kola-
framleiðenda.
Fjöldi sérfræðinga er á einu máli
um að ákvörðun Bush um að hverfa
frá Kyoto-bókuninni hafi grafið und-
an tilraunum Whitmans undanfarinn
mánuð til að tryggja sér forystuhlut-
verkið í komandi viðræðum við evr-
ópska leiðtoga vegna andrúmslofts-
málefna.
Whitman hefur ekki viljað tjá sig
opinberlega um ákvörðun forsetans.
Starfsfólk hjá umhverfisverndar-
stofunni segir, að þegar Whitman
hafi fullvissað umhverfisráðherra
G-8 um stuðning Bush við takmörk-
un á losun gróðurhúsalofttegunda
hafi hún reitt sig á yfirlýsingar sem
Bush gaf í kosningabaráttunni.
„Hún hélt að [kosningaloforð forset-
ans um að draga úr koltvísýrings-
losun] væri góður öngull fyrir ferð-
ina til Trieste,“ sagði ónefndur
starfsmaður EPA.
Horfið frá
Kyoto
Reuters
Christine Todd Whitman, yfirmaður bandarísku umhverfisverndarstof-
unnar, EPA, kemur til fundar við umhverfisráðherra G-8 í Trieste.
BAKSVIÐ
Sú ákvörðun Bandaríkjaforseta að hverfa
frá fyrirheitum um að staðfesta Kyoto-
bókunina um minnkun á losun gróðurhúsa-
lofttegunda kom evrópskum embættis-
mönnum á óvart. Skammt var um liðið síðan
yfirmaður bandarísku umhverfisvernd-
arstofunnar, Christine Todd Whitman,
hafði fullvissað þá um að Bandaríkjaforseti
væri fylgjandi takmörkunum á slíka losun.
En Whitman hafði verið í góðri trú, og reitt
sig á kosningaloforð sem Bush hafði gefið.
WILLIAM Hague, leiðtogi
breska Íhaldsflokksins, er
óvinsæll vegna þess að hann
er „sköllóttur og með skrýt-
inn hreim“, að sögn eins af
flokksbræðrum hans á
þinginu.
Tim Loughton, talsmaður
flokksins í umhverfis- og
samgöngumálum, sagði í við-
tali á pólitísku vefsíðunni
YouGov.com í gær að skallinn
og norð-
ur-
enskur
hreimur
Hagues
væru
helstu
ástæður
þess að
margir
fjöl-
miðlar í
Bretlandi
hæddust
að honum.
„Fyrir marga sem skrifa póli-
tískar ritstjórnargreinar er
auðvelt að gera grín að
þessu,“ sagði Loughton.
Hague er frá Rotherham í
Suður-Yorkshire og fjölmiðl-
arnir hafa oft gert grín að
eintóna rödd hans og íhalds-
sömum klæðaburði. Þrátt
fyrir erfiðleika bresku stjórn-
arinnar vegna gin- og klaufa-
veikifaraldursins benda skoð-
anakannanir til þess að
Hague hafi ekki tekist að
auka vinsældir sínar.
Þingmaður ávíttur
Hague neyddist á dögunum
til að ávíta annan þingmann
Íhaldsflokksins, John Towns-
end, vegna ummæla hans um
innflytjendur. Townsend
sagði í ræðu að innflytjendur
hefðu grafið undan „einsleitu
samfélagi engilsaxa“.
Flokksleiðtoginn var fljót-
ur að fordæma þessi ummæli.
„Þau eru algjörlega óvið-
unandi og ég vísa þeim á
bug,“ sagði Hague, sem hefur
undirritað yfirlýsingu
breskra stjórnmálaflokka um
að ala ekki á kynþátta-
fordómum í kosningabar-
áttunni.
Hague hefur hins vegar
gagnrýnt stjórn Verka-
mannaflokksins fyrir að hafa
ekki gert nægar ráðstafanir
til að stemma stigu við
straumi fólks sem leitar hælis
í Bretlandi.
Skallinn
sagður
Hague til
trafala
London. Reuters.
William Hague
ILMVÖTN sem íbúar borgarinnar
Pompei í Rómaveldi báru fyrir
tvö þúsund árum hafa nú verið
endursköpuð og gleðja nef gesta
fornleifasafnsins í Napólí.
Í safninu hefur verið komið
upp eftirlíkingu af ilmvatnsgerð-
arhúsi frá Pompei og þar verða
til sölu ilmvötn, sem hönnuð eru
á grundvelli efnagreiningar á
ilmvatnsleifum úr fornum flösk-
um er fundist hafa í rústum borg-
arinnar. Meðal tegundanna eru
rósa-, fjólu- og liljuilmur.
Eldgos í fjallinu Vesúvíusi, sem
gnæfir yfir Pompei, lagði borgina
í rúst árið 79 e.kr.
Ilmur for-
tíðar end-
urheimtur
The Daily Telegraph.