Morgunblaðið - 27.06.2001, Side 20

ÚR VERINU
20 MIÐVIKUDAGUR 27. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
OTTO Gregussen sjávarút-vegsráðherra Noregs tel-ur hag Norðmanna beturborgið innan Evrópusam-
bandsins en utan þess og óttast ekki
að Noregur glati yfirráðunum yfir
auðlindum innan lögsögu Noregs
vegna þess. Hann telur víst að innan
lögsögu Noregs yrði áfram stundað-
ar sjálfbærar fiskveiðar. Gregusssen
hefur verið í opinberrri heimsókn hér
á landi og Morgunblaðið ræddi við
hann um þessi mál og fleiri, sem á
Norðmönnum brenna:
Á hverju byggist norskur sjávar-
útvegur helzt og hver er framtíðar-
sýnin?
Sjávarútvegurinn í Noregi byggist
í dag á tveimur meginþáttum, fisk-
eldi, sem um þessar mundir skilar um
500.000 tonnum af laxi og urriða.
Hinn þátturinn byggist að mestu á
þorskveiðum og veiðum á uppsjávar-
fiski. Útflutningsverðmæti á sjávar-
afurðum frá Noregi var í fyrra um
350 milljarðar íslenzkra króna.
Vel hefur gengið í laxeldinu, sem
skilaði góðri afkomu á síðustu árum.
Við höfum gert gert samkomulag við
Evrópusambandið vegna innflutn-
ings á laxi þangað, en hann felur í sér
að ekki má bjóða laxinn á lægra verði
en um er samið, svokallað lágmarks-
verð. Við takmörkum líka aukningu á
útflutningi við 10% frá ári til árs og
stöndum fyrir ákveðinni kynningu og
markaðssetningu á laxi í Evrópu og
víðar.
Það gengur einnig þokkalega vel í
hinum hefðbundnari sjávarútvegi um
þessar mundir. Okkur hefur tekizt að
byggja stofn norsk-íslenzku síldar-
innar upp á ný og veiðum loðnu með
góðum árangri og makríl og kol-
munna. Það gengur því vel í veiðum á
uppsjávarfiski og vinnslu á honum.
Það hefur einnig gengið vel í
þorskveiðunum, en það veldur okkur
nokkrum áhyggjum að Alþjóða
hafrannsóknaráðið leggur til veru-
legan niðurskurð á þorskveiðum í
Barentshafinu. Við höfðum ákveðið
heildarafla til þriggja ára ásamt
Rússum, sem deila þessum þorsk-
stofni með okkur. Nú liggur fyrir að
taka afstöðu til þessarar tillögu sem
felur í sér 181.000 tonna þorskafla, en
ákveðið hafði verið að veiða 435.000
tonn af þorski í Barentshafi að
meðtöldum 40.000 tonnum af
norskum strandþorski árin 2001 til
2003. Ljóst er að Norðmenn og
Rússar munu biðja Alþjóða hafrann-
sóknaráðið um að endurskoða ráð-
leggingar sínar á grunni frekari upp-
lýsinga sem liggja fyrir og kunna að
bætast við. Þetta gerum við vegna
þess að staða stofnins virðist verri en
áður var talið, en einnig vegna þess
að svona mikill niðurskurður mun
bitna mjög hart á þeim sem byggja
afkomu sína á þorskveiðum og
vinnslu.“
Hvernig er veiðunum stjórnað og
það tryggt að menn fariða lögum ög
reglum?
„Við höfum beitt ýmsum aðferðum
og reglugerðum til að hafa stjórn á
veiðunum og höfum í hyggju að herða
eftirlitið. Eftirlitsmönnum verður
fjölgað til að tryggja að farið verði að
lögum og reglum. Skyldur og vald
eftirlitsmanna verður aukið og sölu-
samtökin gerð ábyrg fyrir því að allur
afli, sem kemur á land verði gefinn
upp. Sölusamtökin hafa einkaleyfi til
að selja fisk upp úr sjó í Noregi, en
þau eru í eigu sjómanna og útgerðar.
Selja verður allan fisk, sem landað er
í Noregi í gegn um viðurkennd sölu-
samtök, sem skrá niður tegundir og
magn þeirra, kaupendur og seljend-
ur. Á þennan hátt fáum við góða yf-
irsýn yfir það, sem veitt er. Það er
líka nauðsynlegt að þeir sem stunda
veiðar og vinnslu séu ábyrgir gerða
sinna og standi rétt að málum. Mönn-
um verður að vera ljóst að fara verð-
ur að lögum og reglum, annars tekst
okkur aldrei að meta það rétt hve
mikið er tekið af fiski og stofnstærð-
armatið verður ekki rétt. Ég held
hins vegar að þetta eigi ekki að verða
vandamál.
Þrátt fyrir að þorskstofninn sé tal-
inn slakur, hefur verið mjög gott fisk-
irí í allan vetur, en það hefur leitt til
þess að beinar þorskveiðar minni
bátanna hafa verið stöðvaðar að
mestu. Því verður aðeins um meðafla
í þorski að ræða hjá þessum bátum,
það sem eftir er ársins.
Aflaheimildum er úthlutað á hvert
skip eftir útgerðarflokki og stærð
þess í meginatriðum. Við leyfum ekki
framsal aflaheimilda eins og Íslend-
ingar. En á hinn bóginn er leyfilegt
að selja kvóta með skipi. Í nokkrum
tilfellum er leyfilegt að færa afla-
heimildir saman, þannig að eitt skip
getur veitt meira en eigin veiðiheim-
ildir, en þá verður að afskrá þann bát
og úrelda sem ekki veiðir. Sé afla-
heimildum slegið saman með þessum
hætti, heldur útgerðin þeim, eða til-
svarandi hlutfalli af heildinni í 18 ár.
Eftir það renna þessar heimildir að
nýju inn í heildarkvóta viðkomandi
útgerðarflokks.“
Hvernig er nýjum leyfum til lax-
eldis úthlutað?
„Það tókst ekki að koma því í gegn-
um þingið að bjóða upp ný leyfi til
laxeldis eins og ég vildi gera. Engu að
síður verða gefin út ný leyfi og sam-
tals gefa þau svigrúm til framleiðslu á
ákveðnu hámarki. Þessi leyfi verða
seld og verður verðið mishátt eftir því
hvar í landinu þau verða nýtt. Leyfi í
Norður-Noregi þar sem sjórinn er
kaldari og laxinn vex hægar verða til
dæmis ódýrari en þau, sem nýtt
verða við betri skilyrði. Nú verða 35
ný leyfi seld og þá verða um 800 lax-
eldisstövar með starfsleyfi. Á næsta
ári verða framleidd um 500.000 tonn
af laxi.
Við teljum að sá góði árangur, sem
við höfum náð í fiskeldi leiði til þess
að framtíð sjávarútvegsins byggist
að mestu leyti á fiskeldi auk veið-
anna. Við sjáum fram á umsvifamikið
eldi á þorski, ýsu, lúðu og steinbít.
Þannig teljum við að við getum betur
tryggt góða afkomu í sjávarútvegi,
einkum vinnslu, því eldið leiðir til
jafns og stöðugs framboðs af fiski til
vinnslu og styrkir þannig atvinnulífið
í landi. Jafnt framboð bætir einnig
samkeppnisstöðu okkar á erlendum
mörkuðum. Jafnt og stöðugt framboð
opnar okkur leiðir inn á aðra markaði
en við höfum byggt upp með árstíða-
bundnum veiðum.
Það er ljóst að aukið eldi mun skila
meiri fiskframleiðslu. Sumir, sem
hafa farið ofan í möguleikana, telja þá
ótrúlega mikla. Þeir telja til dæmis að
innan 10 til 15 ára verði hægt að ala
fleiri hundruð þúsund tonn af þorski.
Útlitið virðist því nokkuð gott.“
Alþjóða hafrannsóknaráðið hefur
lagt til að engar veiðar á kolmunna
verði stundaðar á næsta ári, náist
ekki viðunandi samkomulag veiði-
þjóðanna um hámarksafla og skipt-
ingu hans milli þjóðanna. Veiðarnar
hafa í raun verið stjórnlausar til
þessa. Hver telur þú að niðurstaðan
verði?
„Það er erfitt að segja til um. Við
erum komin í þá stöðu að full ástæða
er til að hafa áhyggjur af vexti og við-
gangi kolmunnastofnsins. Þess vegna
verðum við að komast að samkomu-
lagi um að ekki verði meira veitt en
verjandi er. Þetta er vandamál, sem
hvílir á okkur, án þess að vera í beinu
samhengi við tillögur Alþjóða haf-
rannsóknaráðsins. Boðað hefur verið
til fundar í Færeyjum í júlí, þar sem
veiðiþjóðirnar ræða þetta vandamál.
Það er nauðsynlegt að taka á málinu
og við verðum að ná samkomulagi um
veiðistjórnun og skiptingu heildarafl-
ans. Það er hins vegar ekki ætlun
okkar Norðmanna að taka ábyrgðina
alla á okkar herðar og taka á okkur
mesta þungann af niðurskurðinum,
sem nauðsynlegur er. Það verða hin-
ar þjóðirnar að gera líka. Það verða
allir að sætta sig við niðurskurð á kol-
munnaaflanum.“
Hvert hefur erindi þitt hér á landi
verið?
„Ég hef verið hér í opinberri heim-
sókn í boði starfsbróður míns Árna
Mathiesen. Við höfum rætt fjölmörg
atriði sem að okkur snúa. Ég hef
einnig verið svo heppinn að sjá sumar
af náttúruperlum landsins, svo sem
Mývatn og Dimmuborgir, verið á Ak-
ureyri og hitt fulltrúa stórra sjávar-
útvegsfyrirtækja og skoðað stofnanir
sjávarútvegsins, Hafrannsóknastofn-
un og Rannsóknarstofnun fiskiðnað-
arins og ýmislegt fleira. Ég hef líka
tekið þátt í ráðstefnu norræna ráð-
herraráðsins um öryggi matvæla.
Ísland og Noregur hafa í stórum
dráttum sömu hagsmuna að gæta
bæði í Evrópu og annars staðar í
heiminum. Við erum ekki innan Evr-
ópusambandsins og reynslan sýnir að
aðgangur okkar að mörkuðum ESB
er ekki eins góður og við Norðmenn
að minnsta kosti hefðum kosið.
Norðmenn og Íslendingar vinna
einnig saman að því, ásamt hinum
Norðurlandaþjóðunum innan nor-
ræna ráðherraráðsins að koma á um-
hverfismerkingum fyrir fisk og fisk-
afurðir. Við stöndum saman að
nýtingu loðnustofnsins og höfum
samið um gagnkvæmar veiðiheimild-
ir og við vinnum saman á fleiri svið-
um. En við erum líka keppinautar á
mörkuðunum, en það er af hinu góða
að hafa samkeppni.
Ég tel að umhverfismerkingar á
fisk séu óhjákvæmilegar. Fiskneyt-
endur og þeir, sem koma að sölu á
fiski, munu krefjast upplýsinga um
heilnæmi, framleiðslu og hvort um
ábyrga fiskveiðistjórnun sé að ræða.
Því er það spurningin hver eigi að sjá
um að votta merkinguna. Hvort ís-
lenzk og norsk stjórnvöld eigi að gera
það, eða lýðræðislegar alþjóðlegar
stofnanir. Eða hvort markaðurinn
sjálfur ákveður viðmiðunarmörkin og
kannar hvort eftir þeim er farið eða
að það lendi í höndum umhverfis-
verndarsamtaka. Við kjósum að þessi
mál verði í höndum opinberra aðila,
frekar en við lendum í þeirri stöðu að
umhvefissamtök fari að græða fé á
þessum merkingum og vottun
þeirra.“
Norðmenn stunda veiðar á hrefnu.
Hefur það skaðað utanríkisverzlun
landsins eða ferðamannaiðnaðinn?
„Nei, við höfum ekki skaðast vegna
þessa og mótmæli vegna veiðanna
minnka ár frá ári. Ég vil ekki tjá mig
um það hvort Íslendingar eigi að
hefja hvalveiðar að nýju. Þeir verða
að móta stefnu sína í þeim málum
sjálfir og óáreittir. Mér finnst líklegt
að það komi að því að Íslendingar
hefji veiðar og það tel ég skynsam-
legt. Miðað við reynslu okkar, sem
höfum farið varlega við ákvörðun
heildarafla og stundum sjálfbærar
veiðar, ættu hvalveiðar Íslendinga
ekki að leiða þá í vandræði, fari þeir
eins að.“
Þú hefur verið fylgjandi því að
Noregur gengi í Evrópusambandið.
Ertu enn sama sinnis?
„Norska þjóðin hefur hafnað inn-
göngu í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Þannig er staðan í dag, en það er ekki
útilokað að innganga verði aftur á
döfinni síðar, en það er ekki á dag-
skrá norskra stjórnvalda nú. Mín eig-
in skoðun er sú að framtíð Evrópu
ráðist í Brussel. Þá er ég ekki aðeins
að hugsa um viðskipti og slíka þætti,
heldur verða þar teknar mikilvægar
ákvarðanir um lýðræði og þróun af
ýmsu tagi. Því tel ég að sé skynsam-
legra að vera með og hafa áhrif á
framvindu mála, en sitja hjá og eiga á
hættu að einangrast. En við þurfum
líka betri aðgang að þessum mikil-
væga markaði fyrir fiskafurðir okk-
ar.
Vissulega hefur Evrópusamband-
inu ekki gengið vel að stjórna fisk-
veiðum sínum með ábyrgum hætti.
Norðmönnum hefur hins vegar geng-
ið vel að stunda sjálfbæra nýtingu
helztu fiskistofna, sem við ráðum yfir.
Við höfum enga ástæðu til að ætla að
frá því verði horfið, gangi Noregur í
ESB. Þegar græna bókin, sem fram-
kvæmdastjórnin hefur gefið út, er
lesin, er farið anzi langt í að viður-
kenna að fiskveiðistjórnunin hafi
mistekizt og það sé ekki áhugi á að yf-
irfæra hana yfir á löndin, sem ganga
inn, þar sem vel hefur verið staðið að
verki. Ég tel því að kostirnir við inn-
göngu í ESB séu fleiri en gallarnir,“
segir Otto Gregussen, sjávarútvegs-
ráðherra Noregs.
Stefna
að miklu
þorskeldi
Morgunblaðið/Arnaldur
Otto Gregussen, sjávarútvegsráðherra Noregs: „Ég tel því að kostirnir
við inngöngu Noregs í Evrópusambandið séu fleiri en gallarnir.“
Norskur sjávarútvegur stendur að nokkru
leyti á tímamótum um þessar mundir.
Hjörtur Gíslason ræddi þau mál við Otto
Gregussen, sjávarútvegsráðherra Noregs.
Hann segir að innan 10 til 15 ára sé líklegt
að þorskeldi skili hundruð þúsunda tonna.
hjgi@mbl.is
’ Það verða allir aðsætta sig við niður-
skurð á kolmunna-
aflanum. ‘