Morgunblaðið - 27.06.2001, Blaðsíða 33

farsælt. Hann hlaut ýmsar viður-
kenningar hér á landi og erlendis
vegna starfs síns og félagsstarfa.
Það var ánægjulegt að fá tækifæri til
að starfa með þeim bræðrum Hann-
esi og Ólafi á vettvangi fjölskyldu-
fyrirtækisins. Ég þakka Óla sam-
fylgdina og þær mörgu minningar
sem honum tengjast. Megi Guð
blessa hann og hans nánustu.
Agnar H. Johnson.
Hann Ólafur föðurbróðir minn var
stórmenni. En hvað gerir menn
stóra? Er það starfsframi eða aðrar
vegtyllur? Af þeim fékk Óli frændi
nóg. Hann var virtur og hæfur
stjórnandi. Um það verður ekki
deilt. En það gerði Óla ekki að stór-
menni í mínum huga. Í spor hans á
stjórnunarsviðinu mun fljótt fenna
eins og reynslan sýnir með aðra
stjórnendur. Það sem gerði frænda
minn að stórmenni voru gjafirnar
sem hann gaf þeim sem hann um-
gekkst með ómældri gamansemi,
brosi, virðingu, ást og hlýju. Í þau
djúpu spor sem hann markaði í huga
þeirra sem kynntust honum fennir
aldrei. Þar verður hann alltaf stór-
menni.
Ég get eiginlega sagt að ég hafi
kynnst Óla frænda tvisvar. Fyrst
sem barn og síðan að nýju sem full-
orðinn maður. Þegar ég rifja upp
kynni mín af honum á æskuárunum
get ég varla fundið í huga mér
nokkra minningu um hann með al-
vörusvip. Hann var sífellt að sprella
við alla í kringum sig með látbragði,
geiflum og töfrabrögðum. Ógleym-
anlegar eru stundirnar þegar hann
lék heilu gamanþættina og allir í
kring engdust af hlátri. Svo vinsæll
var hann að vinir mínir sátu um að
fylgjast með fjörinu þegar hann kom
í heimsókn.
Án þess að sambandið í fjölskyld-
unni hafi nokkru sinni slitnað má þó
segja að ég hafi kynnst frænda mín-
um á nýjan leik á fullorðinsárum.
Öðlaðist ég þá vin sem tók mér þann-
ig að ég merkti aldrei að á milli okk-
ar væri aldursmunur. Margs er að
minnast en minnisstæðust er veiði-
ferð í Laxá sem Óli og Dúra buðu
okkur Bobbu í. Ferðin hófst með
höfðinglegri kvöldveislu á Akureyri
daginn áður en veiðitíminn hófst.
Lagði sú kvöldstund línuna fyrir það
sem á eftir fylgdi. Ferðin með Óla og
Dúru var á allan hátt ógleymanleg
skemmtun og einstakt að fylgjast
með frænda í því umhverfi þar sem
hann naut sín hvað best.
Núna þegar samfylgdinni við góð-
an dreng lýkur sendum við Bobba
Dúru og fjölskyldunni allri innilegar
samúðarkveðjur og biðjum Guð al-
máttugan að veita þeim styrk.
Ólafur Haukur Johnson.
Í dag lútum við höfði og kveðjum
heittelskaðan föðurbróður og sér-
stakan vin.
Þrátt fyrir að okkur væri ljóst síð-
astliðna mánuði að Óli okkar myndi
fara frá okkur er erfitt að takast á
við þá staðreynd að hann er horfinn
úr okkar lífi. Við söknum hans. Við
söknum einstaks bross hans og
kímni, við söknum hlýju hans og ein-
lægrar vináttu.
Hjartfólgnar minningar um hann
dvelja áfram með okkur, sé það með
honum heima, í faðmi fjölskyldunn-
ar, eða í laxveiði, golfi, á ferð um Ís-
land eða erlendis.
Ólafur kom heim frá Bandaríkj-
unum til þess að setjast hér að og
taka við stöðu bróður síns, Friðþjófs,
sem forstjóri fyrirtækisins Ó. John-
son og Kaaber. Friðþjófur var þá
haldinn banvænum sjúkdómi og lést
þegar ég, Þóra, dóttir Friðþjófs, var
aðeins 13 ára. Ólafur var og hefur
ávallt síðan, ásamt Guðrúnu og börn-
um þeirra, verið óaðskiljanlegur
hluti af lífi mínu og síðar okkar
beggja hjónanna eftir að Joachim
kom til Íslands í fyrsta sinn og sam-
einaðist fjölskyldunni árið 1964.
Við hugsum til samverunnar á
liðnum áratugum. Minningin um
hana lifir lengur en sorgin og sárs-
aukinn. Sorgin skal ekki buga okkur
þótt náinn ættingi og vinur hafi yf-
irgefið okkur. Við höfum tilhneig-
ingu til að gleyma því að hinn látni
dvelst nú þar sem samkvæmt okkar
kristinni trú ekki fyrirfinnast erfið-
leikar, tregi og sársauki, heldur frið-
ur og gleði.
Þess vegna megum við fagna
endalokum árangursríks og ham-
ingjusams lífs Ólafs.
Með virðingu og þökk.
Þóra F. Johnson Fischer
og Joachim Fischer.
Það kom engum á óvart sem til að-
stæðna þekktu að hann frændi minn
skyldi nú hafa fengið hvíldina en það
sem kom á óvart var hversu ungur
hann var, hann sem alltaf hafði verið
ímynd hinnar eilífu æsku.
Ólafur var aðeins 13 árum eldri en
ég. Hann var í minni barnæsku einn
margra ættingja minna sem bjuggu í
Bandaríkjunum. Mér er það í fersku
minni er hann fluttist heim til Ís-
lands, þá rúmlega tvítugur maður.
Fljótlega tók hann við mig sérlegu
ástfóstri sem varði alla okkar tíð.
Frá Bandaríkjunum kom hann út-
skrifaður úr viðskiptafræðum og
herskóla og með mikinn ævintýra-
ljóma yfir sér enda kunni hann að
segja frá svo allir heilluðust.
Fljótlega eftir heimkomuna giftist
hann Dúru og hófu þau búskap sinn í
kjallaranum á Miklubraut 15, stutt
frá mínu heimili. Ég fór að venja
komur mínar þangað, ekki síst til
þess að fá að fara í bíltúr með honum
á flottasta bíl bæjarins, tveggja dyra
Chevrolet. Svo fór að fjölga hjá þeim
og var ég þá stundum valinn
barnapía þegar ungu hjónin vildu
komast eitthvað út.
Börnunum fjölgaði og þau fluttu á
Nesveginn. Þar var alltaf opið hús
fyrir alla til þess að fylgjast með am-
eríska sjónvarpinu sem var fáséður
hlutur þá.
Ólafur fylgdist alltaf með mér og
mínu lífi. Eftir stúdentspróf var eins
og hann skynjaði að ég myndi ekki
una mér í lagadeildinni og bauð hann
mér starf á skrifstofu nýstofnaðs
fyrirtækis, Norðurstjörnunnar hf.,
sem var að reisa stóra verksmiðju í
Hafnarfirði. Þegar hún var fullbúin
var ekki lengur þörf fyrir mig þar og
bauð hann mér þá starf hjá O. John-
son & Kaaber hf. sem sölumaður í
matvörudeildinni og síðan fluttist ég
í raftækjadeildina, Heimilistæki hf.,
og var því meira og minna undir
hans stjórn í nær 13 ár.
Það fór ekki hjá því að Ólafur mót-
aði mann mikið á þessum árum.
Fékk ég þarna allar grunnhugmynd-
ir mínar um hvernig á að reka fyr-
irtæki og á ég honum mikið að þakka
í því efni. Ég veit að svo er um okkur
alla sem störfuðum með honum á
þessum árum. Hann hvatti okkur til
dáða og að hafa heiðarleika í öllum
viðskiptum að leiðarljósi, var fyrir-
mynd okkar og honum vildum við
líkjast.
Starfsandinn var frábær og vinn-
an krefjandi. Hápunkturinn voru þó
árshátíðarnar sem fyrirtækin héldu
eða réttara sagt boðin heima hjá Óla
og Dúru á eftir þeim. Þeirri gestrisni
gleymir enginn sem tók þátt og alltaf
var Óli hrókur alls fagnaðar með
nýja brandara í öllum samræðum.
Á þessum árum eignuðust þau
hjónin sumarbústað við Þingvalla-
vatn. Oft buðu þau mér þangað til
þess að veiða en það var uppáhalds-
sport Óla og var hann mjög fiskinn,
bæði á lax og silung. Þarna gat verið
von á stórum urriða á vormánuðum
og náði Óli í slíka fiska þótt ég færi
fisklaus heim.
Óli var mikill fjölskyldumaður.
Sem dæmi gaf hann út í mörg ár
fréttabréf um fjölskyldumálefni og
voru áskrifendurnir flestir ættingjar
sem bjuggu erlendis.
Ég er þakklátur að hafa átt þess
kost að kynnast þessum ágæta föð-
urbróður mínum og ekki síst hans
góðu konu, Dúru. Það var mikil reisn
og gleði sem fylgdi þeim alltaf og
þeirra fallega heimili með börnunum
fjórum.
Fjarstödd sendum við Elísabet
þeim öllum okkar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Örn Johnson.
Vinur minn Ólafur Johnson er lát-
inn og vonandi líður honum nú betur
en honum hefur liðið að undanförnu.
Ég kynntist Óla fyrst á sjöunda ára-
tugnum í pókerspilaklúbbi sem var
starfræktur alveg fram á síðasta ár.
Á þessum tíma rak Óli stærstu heild-
verslun landsins og ég var að stofn-
setja mína heildverslun, Íslensk-am-
eríska. Hann tók mér strax vel en
nokkrir af hans góðu kostum voru að
hann var jafn við alla og var aldrei
með sýndarmennsku.
Óli hefur í mínum huga alltaf verið
einstakur maður og menn eins og
hann hittir maður ekki oft á ævinni.
Við höfum í gegnum tíðina farið í
skemmtilegar laxveiðiferðir saman,
en laxveiðin hefur verið hans yndi,
það var alltaf gaman að vera í félags-
skap hans.
Ég talaði við hann snemma á
þessu ári og ræddi það við hann hví-
lík hremming það væri að fá þann
sjúkdóm sem dró hann til dauða.
Hann svaraði eins og sannur póker-
spilari: „Þannig eru spilin gefin.“ Ég
og fjölskylda mín eigum eftir að
sakna þessa góða drengs. Við vottum
fjölskyldu hans okkar innilegustu
samúð.
Bert Hanson.
Hann var fermdur í New York ár-
ið 1944, ásamt Helgu systur sinni, af
Sigurgeiri biskup, sem var þar
staddur. Mér er ljóslifandi minning-
in um þessa kristilegu athöfn. Fal-
legur fermingardrengur í fallegri
kirkjunni á sólbjörtum degi. Þetta
var fyrsta endurminningin, sem kom
í huga minn við fregnina um andlát
Ólafs Ó. Johnson. Síðan tóku við
námsárin í Bandaríkjunum hjá Ólafi
og það var ekki fyrr en hann fluttist
heim, að kynni okkar urðu nánari.
Að kynnast honum í starfi, félags-
skap og í vinahópi var mér, drjúgum
eldri manni, einhver sérstök tilfinn-
ing. Ólafur var vel gerður glæsilegur
maður, tryggur vinur, glaðvær og
skemmtilegur, þegar hann vildi það
við hafa. Hann hafði góða frásagn-
arhæfileika og kímnigáfa hans var
það, sem ég vildi kalla prúðmannlega
kímni, aldrei á kostnað annarra. Já,
prúðmennskan var eitt af persónu-
einkennum hans.
Mikil ábyrgð var lögð á herðar
Ólafs tæplega hálfþrítugum, þegar
hann tók við stjórn fyrirtækis fjöl-
skyldunnar, við fráfall Friðþjófs
bróður síns. Mér var vel kunnugt um
að það óx honum í augum, starfið
sem var framundan, að stjórna jafn-
stóru fyrirtæki með takmarkaða
reynslu að baki. En það er fátt, sem
lýsir betur hvern mann og hvaða
þrautseigju Ólafur hafði til að bera,
jafnvel og hann leysti það af hendi.
Og tiltölulega ungur að árum, á þess
tíma mælikvarða, fékk hann fyrir-
tækið sonum sínum í hendur í blóm-
legum rekstri.
En fáir afreka einir það sem ber
verk þeirra hæst, ekki heldur Ólafur.
Við hið sér átti hann Guðrúnu og
sameiginlega byggðu þau sér glæsi-
legt heimili, sem unun var að heim-
sækja. Og börnin þeirra eru vottur
um kærleiksríkt hjónaband.
Fátt er dýrmætara en einlæg vin-
átta. Ég er djúpt snortinn við minn-
inguna um tíðar heimsóknir Óla og
Dúru til Nannýjar minnar í veikind-
um hennar, sem glöddu hana inni-
lega, og ekkert lát var á, þó Ólafur
væri farinn að kenna sjúkdóms síns.
Blessuð sé minning Ólafs Ó.
Johnson. Almáttugur Guð styrki og
huggi Guðrúnu og börnin í sorg
þeirra.
Bjarni Björnsson.
Andlát vinar míns, Ólafs Ó. John-
son, kom hvorki mér né nánustu fjöl-
skyldu hans á óvart. Hann hafði átt
við langvarandi veikindi að stríða og
vonlaust var um bata þó leitað hafi
verið til bestu sérfræðinga hérlendis
og í Bandaríkjunum. Ég kynntist
Ólafi fyrir um það bil 30 árum við
spilamennsku í sjö manna póker-
klúbb. Spilað var á tveggja vikna
fresti, en ekki voru fjárhæðirnar há-
ar hverju sinni. Ólafur var mjög vin-
sæll í okkar hópi, ekki síst vegna
glettni sinnar og heiðarleika í alla
staði. Brandarar hans voru óborgan-
legir og komu öllum í gott skap.
Hans var saknað þau spilakvöld sem
hann var fjarverandi. Eins og fyrr
hefur komið fram kynntist ég honum
fyrst við spilaborðið, en síðar meir
varð vinskapur okkar og hans fjöl-
skyldu nánari, enda var ég læknir
hans og fjölskyldu hans um árabil.
Frá mínum yngri árum minnist ég
Ólafs og Dúru á gangi í miðbænum
en þar þóttu þau eitt glæsilegasta
parið á „rúntinum“. Þá var Ólafur
nýkominn frá námi í Bandaríkjunum
og tók skömmu síðar við forstjóra-
stöðu hjá Ó.Johnson og Kaaber.
Ólafur var mjög vinsæll í sínu fyr-
irtæki og í öðrum fyrirtækjum þar
sem hann var í stjórn, t.d. Morgun-
blaðinu og Flugleiðum, svo fátt eitt
sé nefnt. Mikla hæfileika þarf til að
stjórna stóru fyrirtæki. Til þess
hafði hann margt til brunns að bera
svo sem sanngirni, heiðarleika og lít-
illæti.
Ólafur átti mörg áhugamál auk
spilamennskunnar. Meðal annars
var hann afburðasnjall fluguveiði-
maður og áttum við margar góðar
stundir saman við Laxá í Kjós í
gegnum árin. Seinni árin stundaði
hann golf af miklum móði þar til
hann varð að hætta vegna þessa ill-
víga sjúkdóms sem að lokum dró
hann til bana.
Það er svo margs að minnast varð-
andi vinskap okkar og hans fjöl-
skyldu að erfitt er að rekja það allt.
Ég held að ég hafi sjaldan kynnst
jafn drenglunduðum og góðum
manni sem Ólafi heitnum, vini mín-
um.
Ég bið Guð að lina sorg Dúru,
barnanna þeirra, barnabarna og
annarra náinna skyldmenna.
Haukur Jónasson.
Kveðja frá Samtökum
verslunarinnar – FÍS
Erfitt er fyrir þá kynslóð, sem nú
er að vaxa úr grasi, að gera sér í hug-
arlund það ástand er ríkti í verslun
og viðskiptum á Íslandi við upphaf
síðustu aldar. Stór hluti verslunar-
innar var þá í höndum danskra kaup-
manna en eftir aldamót komst hún
smám saman í íslenskar hendur.
Þessa þróun má ekki síst þakka ung-
um frumkvöðlum sem höfðu áræði
og dugnað til þess að stofna heild-
verslanir og ryðja sér þannig til
rúms á þröngum markaði. En hitt
skipti ekki síður máli að nú var kom-
in ný tækni, símasamband við erlend
ríki, en hún auðveldaði mjög öll við-
skipti og bætti þjónustu við við-
skiptavini.
Ein þessara heildverslana var Ó.
Johnson og Kaaber en hún var stofn-
uð árið 1906 og er nú elsta starfandi
heildverslun á Íslandi. Er ekki of-
mælt að fyrirtækið sé samofið sögu
íslenskrar verslunar á síðari tímum
og Félags íslenskra stórkaupmanna.
Fyrirtækið varð brátt mjög um-
fangsmikið og enn, 95 árum síðar,
blómstrar það og stendur styrkum
fótum. Frá upphafi hefur fyrirtækið
verið í fremstu röð heildverslana og
forsvarsmenn þess staðið fyrir ýms-
um nýmælum í íslensku atvinnulífi,
ekki einungis í verslun og viðskipt-
um, heldur einnig í iðnaði. Árið 1924
stofnaði fyrirtækið kaffibrennslu,
sem var hin fyrsta sinnar tegundar í
landinu, og um langt skeið var allt
það kaffi, sem Íslendingar drukku,
brennt þar og malað.
Margt hefur þó gerst í verslun og
viðskiptum á þeirri tæpu öld sem lið-
in er frá stofnun fyrirtækisins. Um
miðja öldina hnepptu stjórnvöld við-
skiptalífið í viðjar haftastefnu og
skömmtunar af öllu tagi. Þetta kerfi,
sem var við lýði um áratugaskeið,
hamlaði vexti og viðgangi íslenskrar
verslunar auk þess sem lagðar voru
álögur á atvinnugreinina, langt um-
fram það sem eðlilegt gat talist. Af-
leiðingin af þessu slæma kerfi var
hátt verðlag í landinu sem rýrði lífs-
kjör almennings.
Það var við þessar aðstæður sem
Ólafur kom til starfa á vettvangi ís-
lenskrar heildverslunar og milli-
ríkjaviðskipta. Eftir að hafa stundað
nám í Bandaríkjunum á árunum
1945-52 gerðist Ólafur sölumaður
hjá Ó. Johnson og Kaaber og síðar
fulltrúi. Hann varð forstjóri fyrir-
tækisins árið 1955 og gegndi þeirri
stöðu til ársins 1991.
Ekki þarf að hafa mörg orð um
hæfni Ólafs í viðskiptum, í þeim efn-
um nægir að líta á vöxt og viðgang
fyrirtækisins undir stjórn hans og
fjölmörg önnur viðfangsefni sem
hann tók sér fyrir hendur á for-
stjóraferli sínum. Það var þó alls
ekki auðvelt að stýra heildverslun
eða öðrum fyrirtækjum í umhverfi
þar sem margt var háð duttlungum
stjórnvalda. Stjórnun slíkra fyrir-
tækja var heldur ekki vandalaus
þegar loks tók að rofa til og dregið
var úr höftum, skömmtunum og ann-
arri opinberri miðstýringu á mark-
aði því þá voru sum þeirra orðin svo
samdauna gamla kerfinu að þau
náðu ekki að fóta sig í nýju umhverfi.
Þrátt fyrir margvísleg höft tókst
Ólafi og samstarfsfólki hans með
framsýni og dugnaði að sækja fram
enda óx fyrirtækið og dafnaði undir
stjórn hans. Það er því ekki undar-
legt að margir stórkaupmenn litu til
Ó. Johnson & Kaaber og annarra
fyrirtækja í eigu fjölskyldunnar sem
góðrar fyrirmyndar. Þótt verstu
höftin væru aflögð á tímum Viðreisn-
arstjórnarinnar á sjöunda áratugn-
um voru margvísleg höft enn við lýði
fram eftir níunda áratugnum og viss-
ar leifar þess héldust allt fram á hinn
tíunda. Baráttunni gegn höftunum
lauk þó með fullum sigri skynsem-
innar og þar áttu forystumenn eins
og Ólafur mikinn hlut að máli.
Verslunarhættir eru nú allt aðrir
en þegar Ólafur valdi sér viðskipti að
starfsvettvangi. En markmiðið er
hið sama; að sjá neytendum fyrir
góðri vöru á eins hagstæðu verði og
unnt er og að því keppti hann alla tíð.
Ólafur naut mikillar virðingar í at-
vinnulífinu og var eftirsóttur til
margvíslegra trúnaðarstarfa. Félag
íslenskra stórkaupmanna átti því
láni að fagna að njóta velvilja hans
og starfskrafta að því leyti. Var það
stórkaupmönnum því sérstakt
ánægjuefni þegar hann var kjörinn
heiðursfélagi fyrir vel unnin störf í
þágu verslunarinnar. Ólafur var
hæglátur maður, annálað ljúf-
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. JÚNÍ 2001 33


Við fráfall vinar míns Ólafs Ó.
Johnson rifjast upp okkar löngu
kynni og samstarf í áratugi. Það
mun hafa verið árið 1958 sem
Ólafur hóf að sækja aðalfundi Ár-
vakurs hf., útgáfufélags Morgun-
blaðsins. Sýndi hann þegar mik-
inn áhuga á að standa með okkur
meðeigendum sínum í félaginu að
vinna að farsælli lausn mála varð-
andi útgáfu Morgunblaðsins.
Hann var kosinn 1958 sem endur-
skoðandi úr hópi hluthafa, síðan
varastjórnandi 1963 og sat í aðal-
stjórn félagsins 1971 til 2000.
Hið ágætasta samstarf og sam-
hugur tókst í stjórnarstörfum og
lagði Ólafur sig ávallt fram um að
standa heilshugar að öllum fram-
fara- og framkvæmdamálum
þannig að þau yrðu til mestra
heilla. Allir stjórnarmenn sem
með Ólafi störfuðu minnast hins
skemmtilega og góða félaga, jafnt
í stjórnarstörfum og á öðrum vett-
vangi þegar menn hittust á góðum
degi við laxveiðar eða af öðru til-
efni.
Menn gerðu sér ljóst að síðustu
ár Ólafs voru honum og fjölskyldu
hans afar erfið, þegar hann barð-
ist við hinn illvíga sjúkdóm sem
varð honum að aldurtila.
Við Agnes, svo og við öll er með
Ólafi störfuðum í Árvakursstjórn-
inni, kveðjum hann með miklum
söknuði og sendum Guðrúnu og
börnum þeirra, Friðþjófi, Gunn-
laugi, Ólafi og Helgu Guðrúnu og
fjölskyldum þeirra, okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur. Guð blessi
minningu Ólafs Ó. Johnson.
Haraldur Sveinsson, stjórnar-
formaður Árvakurs hf.
KVEÐJA FRÁ STJÓRN
ÁRVAKURS HF.