Morgunblaðið - 07.10.2001, Blaðsíða 18

LISTIR
18 SUNNUDAGUR 7. OKTÓBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Á ÞRIÐJA sunnu-
dags-matinée tón-
listarhússins Ýmis á
þessu starfsári, í
dag kl. 16, flytja þau
Ingveldur Ýr Jóns-
dóttir, mezzósópran,
Pétur Jónasson, gít-
arleikari, og nokkrir
meðlimir úr CAPUT
fjölbreytta efnisskrá
með íslenskri og er-
lendri tónlist frá 20.
öldinni.
Á efnisskrá verða
þjóðlög útsett af
Luciano Berio,
ljóðasöngvarnir
Chansons madécass-
es eftir Maurice
Ravel, og Dansar
dýrðarinnar eftir
Atla Heimi Sveins-
son.
Luciano Berio,
sem er þekktasta
samtímatónskáld
Ítala, gerði frægar
útsetningar sínar á
þjóðlögum frá ýms-
um löndum heimsins,
t.d. Armeníu, Az-
erbaijan og Sardiníu,
árið 1964, og Ingv-
eldur flytur lögin á
frummálunum.
Chansons madécass-
es Maurice Ravels er minna
þekkt verk; þrjú stemmningsljóð
sungin á frönsku. Dansar dýrð-
arinnar eftir Atla Sveinsson var
samið árið 1983 fyrir gítar,
flautu, klarinett, selló og píanó,
en Atli samdi það sérstaklega
fyrir og í náinni samvinnu við
Pétur Jónasson, sem
leikur einleik á tón-
leikunum. Þetta er
ellefu þátta kammer-
verk þar sem gítar-
inn leikur í öllum
þáttunum við undir-
leik mismunandi
hljóðfæra. Allir þætt-
irnir eru stílfærðir
dansar, eins og í hin-
um sexþættu svítum
barokktímans. Verk-
ið er, að sögn höf-
undar, „einkonar
samhverf svíta –
runa svipmynda,
hugsýnir innblásnar
af kyrrð og fegurð
hafsins og eyjanna á
Breiðafirði“. Nöfn
þáttanna má rekja til
rithöfunda sem tón-
skáldið hefur mætur
á – Stendhals, Flau-
berts, Joyce, Thors
Vilhjálmssonar, Guð-
bergs Bergssonar og
fleiri. Pétur og CAP-
UT hljóðrituðu verk-
ið og gáfu út á sam-
nefndum geisladiski
árið 2000.
Á tónleikunum
koma fram eftirfar-
andi CAPUT-með-
limir: Elísabet
Waage, harpa, Kolbeinn Bjarna-
son, flauta, Guðni Franzson,
klarínetta, Guðmundur Krist-
mundsson, lágfiðla, Bryndís
Halla Gylfadóttir, selló, Sigurður
Halldórsson, selló, Steef van
Oosterhout, slagverk og Daníel
Þorsteinsson, píanó.
Pétur Jónasson
Ingveldur Ýr
Jónsdóttir
Söngur og
gítar í Ými
HUGTAKIÐ sjálfbær þróun hefur
verið töluvert í umræðunni undan-
farin ár og hafa sýnendur í átaks-
verkefninu Grasrót í Nýlistasafninu
nú tekið það upp á arma sína og
breikkað merkinguna. Grasrótin hef-
ur það að markmiði að kynna fyrstu
verk þeirra listamanna sem Grasrót-
in telur efnilega og felst sjálfbæra
þróunin hér í því að listamennirnir
eru að „stíga sín fyrstu sjálfbæru
þróunarskref á sviði listarinnar.“
Öllu hefðbundnari skilningur á
sjálfbærri þróun getur þó ekki síður
átt vel við verk sumra þeirra sem í
Nýlistasafninu sýna, en umtalsverð
fjölbreytni einkennir verk listafólks-
ins sem virðast leita innblásturs víða.
Í verkinu Að byggja sér hús á hækju
vinnur Gígja Reynisdóttir þannig
með tilfinningalíf manna sem hún
leitast við að skilgreina – bæði und-
irrót þess og eðli. Verkið er mynd-
bandsverk á fjórum sjónvarpsskjám
er sýna mannveru leitast við að ná
jafnvægi á fjórum hækjum. Tímaröð
hvers myndskeiðs fyrir sig er nokkuð
sú sama og virðist áhorfanda á stund-
um sem hann horfi fjögur mismun-
andi tímaskeið myndbyggingarinnar
í réttri tímaröð, annars staðar riðlast
sú röð síðan enda tíminn ekki mik-
ilvægur þáttur verksins heldur, líkt
og segir í sýningarskrá, þá er það sá
þáttur að mannskepnan leitar jú
stöðugt út á við og treystir á aðra í
stað þess að vera sjálfbær.
Húmorinn er þá ráðandi í Fleka
Jóhannesar Atla Hinrikssonar sem
kallar ekki síður fram barnið í sýn-
ingargestum. Verkið er fleki, líkt og
heiti þess gefur til kynna, og hefur
Jóhannes Atli byggt hús á flekatré-
pallinum sem hvílir á tómum tunn-
um. Bekkur inni í húsinu gerir flek-
ann síðan að hentugu heimili fyrir
hvern þann sem vill láta reka um höf-
in blá.
Verk Darra Lorenz, inní room, eru
þó væntanlega með sterkari verkum
sýningarinnar og ná þau að njóta sín
vel í Gráa sal. Stafli af pappakössum
myndar nokkurs konar kassaborg
sem lýsist reglubundið upp af ljósi
sem hefur verið komið fyrir í bak-
grunni. Eins konar landslag líður þá
eftir endavegg salarins – grænn og
blár flötur sem táknað geta himin og
jörð. Róandi áhrif þessa eru hins
vegar brotin upp með tilvist haus-
lausrar veru sem virðist
við það að hverfa úr þrí-
víðum veruleika áhorf-
andans inn í myndflöt
veggjarins. Mannveran
við vegginn er sérlega
raunveruleg við fyrstu
sýn og ekki laust við að
sýningargestur líti tvisv-
ar til að fullvissa sig um
hvers kyns sé.
Su turno es tvöhundr-
uðtuttuguog níu eftir þau
Libia Perez De Siles De
Castro og Ólaf Árna
Ólafsson kallar síðan
fram suðræna stemmn-
ingu í Nýlistasafninu.
Kassavagn hlaðinn app-
elsínum og agúrkum hvíl-
ir á sandhrúgu á Pallinum. Þau eru
þó margvíslegri og mismunandi
skilaboðin sem leitast er við að kalla
fram með verkinu og eiga óljósar
glansmyndir á veggjum rýmisins og
hljóðhluti verksins þannig lítið sam-
eiginlegt með kassavagninum. Jón
Sæmundur Auðarson virðist hins
vegar veita sýningargestum nokkra
innsýn í líf sitt í verkinu Andvaka
(nær dauða en lífi). Teikningum er
dreift um gólf Gryfjunnar, neðan við
prentara sem komið hefur verið fyrir
á hillu á veggnum. Teikningarnar
sem sýna rúm og herbergi, ásamt
mynd af Jóni Sæmundi sjálfum og
bréfi til LÍN draga fram í hugann
mynd af herbergi námsmannsins og
ekki laust við að brot úr lífi lista-
mannsins sjálfs veiti hér óvenjulega
nálgun.
Rými Nýlistasafnsins er vel nýtt á
þessari sýningu, sem oft áður, og fá
verk listamannanna að njóta óskiptr-
ar athygli áhorfandans í sölum safns-
ins og er það einna helst að hljóð-
þáttur annarra verka nái að rjúfa þá
athygli.
Sjálfbær myndlist
Morgunblaðið/Ásdís
Inní room eftir Darra Lorenzen.
MYNDLIST
N ý l i s t a s a f n i ð
Sýning á verkum listamannanna
Ólafar Helgu Guðmundsdóttur,
Bjarkar Guðnadóttur, Gígju Reyn-
isdóttur, Libia Perez De Siles De
Castro, Ólafs Árna Ólafssonar,
Heimis Björgúlfssonar, Darra Lor-
enzen, Bjargeyjar Ólafsdóttur,
Heimis Björgúlfssonar, Jóhanns
Atla Hinrikssonar og Jóns Sæ-
mundar Auðarsonar. Sýningin er
opin alla daga nema mánudaga frá
kl. 12–17. Henni lýkur 7. október.
SJÁLFBÆR ÞRÓUN
Anna Sigríður Einarsdótt ir
LANDSLAG er viðfangsefni
Helgu Kristmundsdóttur á fyrstu
einkasýningu hennar hérlendis þar
sem hún sýnir þrjátíu verk. Helga
nálgast viðfangsefni sitt með því að
staðsetja sig mjög nærri því og
skoða það beint af augum líkt og
horft væri á vegg. Þetta er ef til vill
ekki svo ýkja fjarri Kjarval, sem
staðsetti sig nær því sem hann vildi
mála en nokkur kollega sinna, nema
hvað hann gerði ætíð ráð fyrir mik-
illi dýpt eftir því sem ofar dró á flet-
inum svo sem horft væri eftir yf-
irborði landsins allt til fjalla.
Í málverkum Helgu fer lítið fyrir
slíkri vídd og því er rýmistilfinn-
ingin í myndum hennar ekki mikil.
Allt gerist mjög nærri auganu
þannig að stundum liggur við að
áhorfandanum finnist hann beinlínis
ofan í myndefninu. Helga gerir sér
nokkuð erfitt fyrir með þessu því að
mun meiri útsjónarsemi þarf til að
leita uppi burðarása myndbygging-
arinnar og skerpa festu þeirra þar
sem allt liggur á sama plani. Helga
reynir heldur ekki mikið til að
draga fram ákveðna byggingu. Hún
kýs að láta allt fljóta eftir fletinum
með jöfnum og lítt afgerandi
áherslum.
Það verður til að veikja myndir
hennar og gera þær helsti óráðnar
og festulausar. Það er synd því sjálf
málunin bendir til ágætra takta og
töluverðrar tilfinningar fyrir áferð
og ryþmísku pensilfari. En hnökr-
ana er auðvelt að laga, og þá er við
búið að verk Helgu dafni til muna.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Frá sýningu Helgu Kristmundsdóttur í Galleríi Fold.
Vatn, grjót
og mosi
MYNDLIST
G a l l e r í F o l d
Til 7. október. Opið daglega frá kl.
10-18, laugardaga frá kl. 10–17 og
sunnudaga frá kl. 14–17.
MÁLVERK
HELGA KRISTMUNDS-
DÓTTIR
Halldór Björn Runólfsson
STÖDD var hér á landi á dög-unum í boði Háskóla ÍslandsGianna Chiesa, prófessor í
norrænum fræðum við háskólann í
Genúa á Ítalíu.
Chiesa hefur um árabil sinnt
rannsóknum á norrænum fræðum
og eftir hana liggja þýðingar á
ítölsku á íslenskum fornsögum svo
og fræðirit um norræna goðafræði.
Chiesa segir að upphaf þess að
hún kynntist íslensku megi rekja til
þess að hún veðjaði við kennara sinn
á háskólaárunum um að hún gæti
lært sænsku reiprennandi á einu ári.
„Þetta tókst enda var ég ung og
næm og í kjölfarið fór ég til Svþjóð-
ar til að leggja stund á frekara nám í
sænsku og norrænum bókmenntum.
Þar kynntist ég íslenskum fornbók-
menntum og heillaðist af þeim.“
Afraksturinn er m.a. fólginn í því
að Chiesa hefur þýtt Snorra-Eddu,
Gísla sögu Súrssonar, Ynglinga-
sögu, Gunnlaugs sögu Ormstungu
og Hálfssögu og Hálfrekka. Stærsta
verk hennar og þekktasta er þó rit
um norræna goðafræði sem út kom
1991 en að baki því lá 12 ára rann-
sóknarvinna. „Það kom mér full-
komlega á óvart að þessi stóra bók,
upp á 750 síður, skyldi verða met-
sölubók á Ítalíu. Hún hefur nú kom-
ið út í 35 þúsund eintökum í tveimur
útgáfum og þriðja útgáfa í vasabroti
er væntanlega á næsta ári.“ Titill
þessarar bókar er I Miti Nordici og
útgefandinn er Longanesi Milano.
Chiesa hefur komið nokkrum
sinnum til Íslands á undanförnum
árum og segir að landið sé rétt eins
og hún hafi ímyndað sér. „Lands-
lagið er eins og ég sá fyrir mér af
lestri Íslendingasagnanna og fólkið
er kraftmikið. Það var einstök
reynsla að standa á Bergþórshvoli
og hlýða á lestur úr Njálu og sam-
tímis að hugsa sér að viðburðirnir
sem þar er lýst hefðu átt sér stað á
jörðinni undir fótum mínum. Það
var hugljómun fyrir mig,“ segir Gi-
anna Chiesa sem hefur helgað starf
sitt kynningu á norrænni menningu
í heimalandi sínu.
Morgunblaðið/Golli
Gianna Chiesa prófessor í norrænum fræðum.
Höfundur metsölubókar
um norræna goðafræði
MÁL OG menning gefur í
haust út skáldsögu eftir Stein-
unni Jóhannesdóttur byggða á
heimildum um ferðir Guðríðar
Símonardóttur, er flutt var
nauðug til Norður-Afríku eftir
Tyrkjaránið í Vestmannaeyjum
1627.
Heimildir um ferðir Guðríðar
eru af skornum skammti. Þó er
til afrit af einu bréfi sem hún
skrifaði manni sínum frá Alsír.
Ekki ritað af henni sjálfri held-
ur fundið uppskrifað í bréfa-
bók. Aðrar heimildir koma ekki
frá henni heldur eru það sam-
tímaheimildir ritaðar af öðrum.
Eftir heimkomuna giftist Guð-
ríður ungum presti, sr. Hall-
grími Péturssyni, og lést í hárri
elli í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd. Viðurnefni hennar var
Tyrkja-Gudda.
Steinunn ritaði leikrit um
sögu Guðríðar er bar yfirskrift-
ina Ferðir Guðríðar og hefur
verið leikið víða bæði hér heima
og erlendis.
Að sögn útgefenda hefur
Steinunn unnið að ritun bókar-
innar undanfarin sjö ár og setti
sig ítarlega inn í sögu Norður-
Afríku á þessum tíma. Vitað er
hvaða leið var farin með þá Ís-
lendinga sem hnepptir voru í
þrældóm í Tyrkjaráninu 1627
og
Steinunn mun hafa sótt heim
flesta þá staði sem koma við
sögu.
Heimilda-
skáld-
saga um
Tyrkja-
Guddu