Vísir - 30.01.1980, Qupperneq 8

vísm
Miðvikudagur 30. janúar 1980
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastióri: Davið Guömundsson
Ritstjórar: Olafur Ragnarsson
Hörður Einarsson
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guðmundsson, Elías Snæland Jónsson.
Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson.
Blaðamenn: Axel Ammendrup, Halldór Reynisson, Jónína Michaelsdóttir, Katrin
Pálsdóttir, Páll Magnússon, Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guðvinsson.
Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L. Pálsson.
Ljósmyndir: Gunnar V. André'sson, Jens Alexandersson.
Utlil og hönnun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga og sölustjóri: Páll Stefánsson Askrift er kr. 4.500 á mánuði
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson. ll innanlands. Verö i lausasölu
230 kr. eintakið.
Auglysingar og skrifstofur: Prentun Blaðaprent h/f
Siðumúla 8. Simar 86611 og 82260.
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4, simi 86611.
Ritstjórn: Siðumúla 14, simi 86611 7 linur.
Að bjarga pingi eða Þjóð
Ótti fulltrúa á Alþingi við skipun utanþingsstjórnar viröastnú ætla aðveröa til þess,
að þeir takihöndum saman um myndun rikisstjórnar, sem styðst við þingmeirihluta.
En verður vandinn i efnahagsmálunum leystur með þvi?
Loksins virðast þingflokkar á
Alþingi vera farnir að ræða sam-
an í alvöru um myndun ríkis-
stjórnar sem þeir stæðu að, og er
sannarlega tími til kominn. Það
sem sameinar þá eru líkurnar á
að forsetinn muni ákveða mynd-
un ríkisstjórnar manna, sem eru
utan þingsins, og telja alþingis-
menn nánast allt til vinnandi að
ekki komi til þess að skipuð verði
utanþingsstjórn.
Um þessar mundir er hvorki
meira né minna en heill ársf jórð-
ungur liðinn frá því að stjórnar-
kreppan skall á, og hefur landið
verið stjórnlaust á meðan. Með
nokkrum sanni má þó segja að
stjórnleysið hafi varað í eitt og
hálft ár, þar sem vinstri stjórnin,
sem Alþýðuflokksmenn
sprengdu,náði aldrei að samein-
ast um nein úrræði að gagni í
efnahagsmálunum.
Ferill þeirrar stjórnar var í
raun einn allsherjar viðræðu-
fundur um málefnasamning,
sem aldrei var gengið frá, og
hafa því staðið yfir stjórnar-
myndunarviðræður í ein þrjú
misseri.
Að nafninu tii skall þó stjórnar-
kreppan á þegar fulltrúar Al-
þýðuflokksins stóðu upp úr
vinstri stjórnar stólunum í haust
með miklum hamagangi og sögð-
ustekki geta setið lengur í stjórn,
sem ekki vildi taka vandann föst-
um tökum. Þeir lögðu stefnu sína
í dóm kjósenda og fengu lélega
einkunn, en aftur á móti gafst
þeim kostur á að f jölga ráðherra-
stólum sínum um helming og
vera í ráðherraleik allt fram á
þennan dag.
I flokkunum verður nú án efa
tekist mjög á um ráðherrastól-
ana, því að færri fá en vilja, en
það sem aðalstyrrinn stendur um
og hefur víst staðið um síðustu
dagana er hvaða flokkur eigi að
fá heiðurinn af því að veita nýju
stjórninni forstöðu. Það kom til
dæmis vel fram í afstöðu Fram-
sóknarflokksins til tillagna Al-
þýðuf lokksins og undirtektum
hans við stjórnarmyndun undir
forystu Benedikts Gröndals, að
málefnin réðu ekki úrslitum,
heldur það hvort Steingrímur
Hermannsson fengi að verða for-
sætisráðherra í stjórninni.
Nú hafa forystumenn allra
þingf lokkanna f jögurra reynt að
mynda meirihlutastjórnir án
árangurs, og þegar þetta er ritað
hefur forseti Islands ekki ákveð-
ið næsta skref í stjórnarmynd-
unarmálunum. Mestar líkur
munu vera á, að hann veiti þing-
flokkunum ákveðinn frest til
þess að koma sér saman um
myndun stjórnar og þá um leið
um það, hver eigi að veita henni
forstöðu. Þegar slík stjórn kemst
á koppinn, mun forsetinn svo
formlega fela væntanlegum for-
sætisráðherra stjórnarmyndun-
ina.
Alþingismenn vita að ef þeim
tekst ekki að koma sér saman
núna verður mynduð utanþings-
stjórn, væntanlega undir forsæti
Jóhannesar Nordals, en af hljóð-
inu í þingmönnum að dæma
mega þeir margir hverjir ekki til
þess hugsa að slíkt gerist.
Þeir eru því komnir í klemmu
og verða nú að sýna hvað í þeim
býr, en hætt er við að leiðarljós
þeirra við þessar stjórnar-
myndunartilraunir núna á elleftu
stundu verði að bjarga andliti Al-
þingis, en málefni þau, sem sam-
starfið verði byggt á, skipti
minna máli. Ef svo verður og
ekki verða ákveðin nein alvöru-
úrræði á sviði efnahagsmálanna
er léleg lausn að mynda ríkis-
stjórn sem á að baki sér meiri-
hluta á Alþingi. Það er til lítils að
bjarga orðstír Alþingis, ef efna-
hagsvandi þjóðarinnar verður
ekki leystur.
VANDRÆflASAGA
Agli Egilssyni hefur tekizt að
skrifa skáldsögu, sem ber heitið
Sveindómur. Sagan segir minna
um ungling, en losaraleg félags-
fræðikönnun myndi gera. Samt
er sagan ekki forkastanleg. Hún
fjallar um hluta mannllfsins,
sem er mjög fróðlegur fyrir
margra hluta sakir. Það er
mjög veröugt verkefniað skrifa
góða skáldsögu um unglinga.
En I þessari bók er engin ný
sannindi að sjá um unglinga og
hlutskipti þeirra. Ihenniersagt
frá ungum dreng, sem ratar I
vandræði og hvernig við þvi er
brugðizt i skólanum og á heimili
hans. Drengurinn er ósköp geð-
þekkur, en aö lestri loknum
erum við litlu nær um innviöina
i sálarlifi hans. Hann er
eiginlega þolandi alls, sem fyrir
kemur, en gerir litið sjálfur. Ég
veit ekki, hvort ætlazt er til, að
dregnar séu stórar ályktanir af
þessu um samfélagiö og hlut-
skipti unglinga. Þaö er miklu
nær að segja, að þetta sé ein-
faldlega galli á sögunni en ekki
á samfélaginu.
En það er ekki viö þvl aö bú-
ast, að allir veröi sammála um
aðhalda samfélagi og skáldsög-
um aðskildum. Sá, sem ritar á
kápu Sveindóms tekur sam-
bandið bersýnilega mjög alvar-
lega. Hann spyr: „Hvernig eru
uppeldis- og þroskaskilyröi sem
samfélagiö býður honum?
Hvernig er heimilislifi háttað I
streituþjökuðu samkeppnis-
þjóðfélagi?” Og hann svarar:
„Vi'ster sú þjóðfélagsmynd sem
hér er brugðið upp æöi dökk, en
umfram allt er hún svo rauntrú
og ágeng aö henni verður ekki
visað á bug.” En kannski er hún
dapurleg vegna þess, að hún
hefur ekki tekizt sem skyldi. Og
varla er það þjóðfélagsmein-
semd. Bull af þessu tæi nægir til
að hver viti borinn maður glatar
öllum áhuga til aö lesa söguna
og skiptir ekki máli, hverju
hann trúir um samfélagið eða
skákisögurnar.
Sveinn Þór, unglingurinn i
sögu Egils, býr hjá foreldrum
sinum, eldri bróöur og yngri
systur I blokk. Llfið hefur geng-
ið áfallalaust fram að þessu.
Það fer litiö fyrir honum, og
honum gengur bærilega I skól-
anum, sérstaklega I reikningi.
Bókin segir frá þvi, er Sveinn
lendir i útistöðum við skólayfir-
völdin, skólafélaga sfna og lög-
regluna.
Sveinn og vinir hans tveir,
Haraldur og Valgeir eiga leyni-
stað uppi undir þaki i pakkhUsi.
Þeir ætluðu að koma sér upp
heilli ibúð á skammbitunum úti
við gaflinn. Þeir höfðu brotizt
þarna inn, losað plötu á þakinu
og komið sér fyrir, án þess aö
nokkur yrði þeirra var. En það
kemst upp um þá einn daginn,
þegar þeirmissa hamar niður á
bilrúðu, sem mölbrotnar. 1 það
skiptið sleppa þeir með skrekk-
inn. Hálfum mánuði síðar
kviknar I skemmunni, og þeim
er kennt um. Málinu lýkur
þannig, að Valgeir er talinn
hafa játað og er sendur I sveit.
Þaö er berlega gefið i skyn i
sögunni, að Valgeir sé sakfelld-
ur vegna þess, að hann á ein-
stæða móður að foreldri, sem
lifir óreglusömu lifi. Hinir tveir
komast hjá refsingu.
Nú byrja vandræði Sveins
fyrir alvöru, en Haraldur dettur
eiginlega út Ur sögunni. Sveinn
er talinn bera ábyrgð á flestu,
sem aflaga fer i kennslustund-
um, skólafélagar hans niðast á
honum, hæða hann og lemja
hann. Að lokum er hann sendur
til geðlæknis. Hann segir Svein
veikan og tilgreinir veikindin
svo: „Organiskar breytingar
liklega fyrir hendi. óvist frá
hvenær. Náms- og atferliserfið-
leikar gætu stafaö hér af. Þetta
er kjarni málsins: að lærdóms-
og atferliserfiöleikar stafa lik-
lega af organiskum
breytingum. Og aggressíft at-
ferli er hægt að komast fyrir
með meðferö. Maður finnur
þetta stundum hjá börnum sem
eiga erfitt með að hemja sig.”
Sveinn vikur úr skólanum og
læknirinn lætur hann éta valíum
til að gera hann heilbrigðan.
Um svipað leyti ákveða foreldr-
arnir aö kaupa sér hús á Flötun-
um, selja blokkaribúðina og
flytja I kjallara á meöan verið
er að byggja. En sagan endar
vel eins og vera ber. Faðirinn
tekur að veita syni sinum
athygli, hvetur hann til aö hætta
pilluátinu, sem hann og gerir.
Þeir eru sælir saman feðgarnir i
lok sögunnar.
Egill Egilsson
bókmenntir
Guðmundur
Heiöar
Frfmannssön
skrifar:
Það er sumt snoturlega gert I
þessari sögu. Lýsingarnar á lif-
inu i kennslustundum takast á-
gætlega. Hardi er hnyttileg per-
sóna og raunar sennileg lika.
Það kannast eflaust flestir við
gagnfræðaskólakennara af
svipaðri gerö Þaö er svolitið ó-
dýrt, hvernig farið er með geð-
lækninn. Bullinu úr honum má
snúa upp á sálfræðinga, ef sett
er „félagslegar” i stað
„organiskar”. Hafi menn lesið
læknabréf geðlækna eða skýrsl-
ur frá sálfræöingum um skjól-
stæðinga þeirra, þá er texti, eins
og sá, sem vitnað er til hér að
ofan, nánast bókmenntaafrek.
Þaö hefði mátt þjarma mun
harkalegar að þessum stéttum
og hlutverki þeirra I meðferö á
unglingum. Helzti löstur þess-
arar bókar er stillinn, sem er
gjarna mjög flatneskjulegur og
svæfandi. Eitt sinn hefur Sveinn
enga leikfélaga. Viðbrögðum
hans er lýst svo: „Strákur
reyndi að koma sér inn á strák-
anahans Halldórsfyrir ofan. En
þeir hugsuöu ekki um annað en
pfanóspil, fugla og bækur.” Ein
ráðlegging, sem islenzkukennap
ar gefa nemendum sinum, er að
hefja ekki setningar á samteng-
ingu, ef mögulegt er. Höfundur
Sveindóms mætti hugleiða það.
Guömundur HeiðarFrímanns-
son.