Vísir - 30.01.1980, Qupperneq 23

VÍSIR
. Miövikudagur 30. janúar 1980
UtvarD kl. 20.55:
Vesiurhelmskl háð
fugllnn Kálnn
Flestir kannast eflaust við
vestur-islenska gamanskáldið
Kristján Niels Július Jónsson —
betur þekkt undir nafninu Káinn.
tkvöldætlar Óskar Halldórsson
dósent við Háskólann að flytja
visur og kviðlinga eftir hann i út-
varpið og flytja skýringar með.
Káinn fæddist á Akureyri árið
1860 en 18 ára að aldri fluttist
hann til Vesturheims og bjó frá
1893 i Norður-Dakota. Stundaöi
hann mestan hluta sins lifs land-
búnaðarstörf og verkamanna-
störf og bera visur hans vott um
það. Hann lést árið 1936.
Nokkrar bækur með ljóðum
hans hafa komið út hér á landi og
er Visnabók Káins, úrval ljóða
hans sem Tómas Guðmundsson
tók saman,eflaust þekktust. Sú
bók kom út árið 1965.
—HR
Káinn
„Einu sinni var” nefnist nýr franskur teiknimyndaflokkur sem sjón-
varpiö hefur aö sýna i kvöld kl. 18.30. Er hann I þrettán þáttum og rek-
ur hann sögu mannkynsins frá upphafiog fram á okkar daga. A þessari
mynd sjáum viö einn griska heimspekinginn Platon en hann var læri-
sveinn hins fræga Sókratesar, þess sem Aþenumenn létu lepja eitur
vegnaþessaö hannfórsvoitaugarnaráþeim. —HR
Nýiasta tækni og
vísindi kl. 20.30:
Oðaprent-
un og dnd-
unarmæiar
,,AÖ þessu sinni veröa átta
stuttar myndir, allar breskar”
sagöi Siguröur H. Richter en
hann er umsjónarmaöur þáttar-
ins „Nýjasta tækni og visindi”
sem er á skjánum i kvöld.
Að sögn Sigurðar fjalla mynd-
ir þessar m.a. um nýja tegund
öryggisbúnaðar sem ætlaður er
mönnum er vinna i mikilli hæð.
Ef þeir detta þá hafa þeir oft orö-
iö fyrir meiöslum af völdum
höggsins þegar strekktist á
linunni, en á þessari nýju linu er
nk. höggdeyfir. önnur mynd
fjallar um öndunarmæli sem
komiðer fyrir á maga ungbarna.
Ef óregla kemur á öndunina gef-
ur hann frá sér merki og þannig
má koma i veg fyrir dauða ung-
barna i svefni. Þá fjallar ein
myndin um svokallaða úða-
prentun en þaö er ný tækni.
Byggist hún á þvi að þegar
prentað er beinist straumur fln-
gerðra blekdropa aö blaðinu. A
leiðinni er hann rafmagnaöur og
fer hann sfðan i gegnum segul-
svið sem ákvarðar prentunina
eftir fyrirmælum frá tölvu. hr
útvarp
Miðvikudagur
30. janúar
12.00 Dagskrá. Tónleikar. Til-
kynningar.
12.20 Fréttir. 12.45 Veður-
fregnir. Tilkynningar. Tón-
leikasyrpa. Tónlist úr ýms-
um áttum og lög leikin á ólik
hljóðfæri.
14.30 Miðdegissagan: „Gat-
an” eftir Ivar Lo-Johans-
son. Gunnar Benediktsson
þýddi. Halldór Gunnarsson
les (23).
15.00 Popp. Dóra Jónsdóttir
kynnir.
15.50 Tilkynningar.
16.00 Fréttir. Tónleikar. 16.15
Veðurfregnir.
16.20 Litli barnatfminn.
Stjórnandi: Oddfriður
Steindórsdóttir. Lesnar is-
lenskar þjóðsögur og leikin
islensk þjóðlög.
16.40 Útvarpssaga barnanna:
„Hreinninn fótfrái” eftir
Per Westerlund. Þýðandi:
Stefán Jónsson. Margrét
Guðmundsdóttir lýkur
lestrinum (7).
17.00 Siödegistónleikar.
18.00 Tónleikar. Tilkynn-
ingar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Tilkynningar.
19.35 Samleikur f útvarpssal:
Kammersveit Reykjavikur
leikur. a. Oktett fyrir tré-
blásaraeftir Jón Asgeirsson
(frumflutningur), b. Milli-
spil fyrir flautu, fiðlu og
hörpu eftir Jacques Ibert,
og c. Divertimento elegiaco
eftir Ture Rangström. (Siö-
asta verkinu stjórnar Sven
Verde).
20.05 Or skólalifinu. Um-
sjónarmaður: Kristján E.
Guðmundsson. Fjallað um
nám f bókmenntafræöi i
heimspekideild háskðlans.
20.55 V’isur og kviðlingar eftir
Kristján N. Július / Káinn.
Óskar Halldórsson dósent
les og flytur skýringar.
21.10 „Arstiöirnar” eftir
A n t o n i o V i v a 1 d i .
Akademie-kammersveitin i
MOnchen leikur. Stjórn-
andi: Albert Ginthör stj.
( Hljóðritun i Háteigskirkju i
fyrra).
21.45 Ctvarpssagan : „Sólon
lslandus" eftir Davið
Stefánsson frá Fagraskógi.
Þorsteinn O. Stephensen les
(6).
22.15 Veðurfregnir. Fréttir.
Dagskrá morgundagsins.
22.35 A vetrarkvöldi. Jónas
Guðmundsson rithöfundur
spjallar við hlustendur.
23.00 Djassþáttur. i umsjá
Jóns Múla Arnasonar.
23.45 Fréttir. Dagskrárlok.
sjónvarp
Miðvikudagur
30. janúar
18.00 Barbapapa,
18.05 Höfuöpaurinn. Teikni-
mynd. Þýðandi Jóhanna Jó-
hannsdóttir.
18.30 Einu sinni var.Franskur
teiknimyndaflokkur i
þrettán þáttum, þar sem
rakin er saga mannkyns frá
upphafi og fram á okkar
daga. Annar þáttur.
18.55 Hlé
20.00 Fréttir og veöur.
20.25 Auglýsingar og dagskrá.
20.30 Nýjasta tækni og vfsindi.
Meðal annarsverða myndir
um nýjungar í vefnaði,
skrifstofútækni, öryggis-
búnaði og prentun.
Umsjónarmaður Sigurður
H. Richter.
21.00 Ct I óvissuna. Breskur
njósnamyndaflokkur i
þremur þáttum, byggður á
sögu eftir Desmond Bagley.
Annar þáttur.
21.50 Með grasiö I skónum.
Mynd frá norrænni
þjóðdansahátið, sem haldin
var i Danmörku sumarið
1979, þar sem m.a. kemur
fram islenskur dansflokkur.
22.50 Dagskrárlok.

Ny neftobakskynslóð að rísa
Tóbaksílátin hér fyrrum gátu veriö gersemar, bæöi silfurdósir og
pontur.
Þaö er ekki aö spyrja aö
unglingunum. Nú eru þeir farn-
ir aö taka i nefið, og gera þaö
eflaust meö öllum þeim tilþrif-
um, sem slikri athöfn fylgir. Aö
vísu eru neftóbaks ilátin oröin
fábreyttari en þau voru, en
mikiö gott geröi neftóbakið
fólki, bæöi konum og körlum,
nema í þeim sárafáu tilfellum,
þegar heyrðist i myrkri baö-
stofu, að tóbak haföi hruniö i
augu einhverrar heimasætunn-
ar.
Margar sögur eru bundnar
neftöbaki og tóbaksleysi. Heföi
ekki fallið ferö i kaupstað á út-
mánuöum, uröu bændur
eirðarlausir og önugir, ýmist
af þvi þeir voru aö veröa uppi-
skroppa meö f nefið, eöa þá aö
tóbak var búiö á heimilinu.
Niöursetur kveinuöu einnig, þvi
þótt ekkert væri til af veraldar-
auði, uröu þó allir aö fá korn i
nefið. Þaö var svo ekki fyrr en
komiövar fram á þessa öld, aö
stórlega fór aö draga úr nef-
tóbaksnotkun, en i staðinn fór
fólk aö reykja Fil, Abdulla og
Teofani.
Ctlendingar, sem komu
hingað I heimsókn á átjándu og
nftjándu öld býsnuöust sumir
hverjir yfir neftóbaksnotkun
tslendinga. Þeir lýstu hinum
stóru pontum, sem menn tróöu
upp i nösina til aö hella vel úr
þeim. Seinna fóru menn aö hafa
uppi allskonar tilburöi viö nef-
tóbaksnotkun og fylgdu þeir
einskonar tiskus veiflum. Al-
kunna var sú aöferð að leggja
fallega tóbaksrönd á handar-
bakiö, áöur en hún var sogin
upp i nös. Þá var sú aðferð aö
hella tóbaki i svolitiö var, sem
var myndaö meö þvi aö stinga
þumalfingursnögl i fyrsta liö
visifingurs. Þá fauk þaö siöur
út i buskann. Og svo gamla aö-
feröin að stinga pontustútnum
beintinösina, sem útlendingum
þótti i senn tilkomumikil og
bera vott um mikla tóbaksþörf.
Tóbaksílátin gátu veriö ger-
semar. Oft voru pontur úr kýr-
hornum. Var þá broddurinn af
horninu sagaöur af, sleginn
trébotn meö tappa i sverari
endann en mjói endinn haföur
fyrir stút, og var þaö gjarnan
langur tappi meö renndu höföi.
Tóbaksdósir voru úr góömálm-
um, stundum gulli eöa silfri og
þóttu eigulegir gripir. Aörar
dósir voru úr höröum viöi og
litlum silfurskildi á loki, stund-
um með upphafsstöfum eig-
anda. AUir þéssir góbu gripir
voru hluti af nautninni. Þaö
fylgdi þvi öryggiskennd aö
finna fyrir pontunni i lófanum
eöa dósunum i vestís vasanum.
Og svo sterk i tök átti neftóbak-
iö i velflestum mönnum, aö fátt
eitt kom fyrir sem ekki varö
skýrt meö tóbaki. Kæmu upp
senna á heimilum var oftar en
hitt borið viö tóbaksleysi.
Og oft var tóbaksúthaldið
það síöasta sem menn skildu
viö sig i þessu lifi. Hægt var aö
halda á pontu og rauöum vasa-
klút i annarri hendi, og þannig
sáust menn oft á tali saman,
þvi þaö þótti vináttumerki aö
taka i nefið hvor hjá öörum.
Sumir blönduöu rommi eöa
koníaki út i tóbakið til aö efla
fagrar lyktir.
En þaö er ekki þetta tóbak
sem unglingarnir sækjast eft-
ir, heldur finkorna, ljósbrúnt
og blandaö mentól. Eins og ann-
ar slíkur varningur frá
Afengisversluninni kemur þaö
idósum, en meöþessum dósum
setti neftóbak mjög niöur. Þær
voru ekki umbúöir sem hæföu
slikum þjóðlegum gleöigjafa,
sem m.a. var geymdur I hrúts-
pungum. Gömlu blikkdósirnar
og siöan plastdósirnar uröu til
þess aö menn hættu aö nota
pontur ogdósir mestanpart, en
viö þaö týndust gamlar og
göfugar aöferöir viö aö taka i
nefið. Nú sér maöur helst
aldrei mann stinga pontustút I
nös eöa velta neftóbaksdós
milli fingra sér. f staö þess er
baukað viö aö taka lokiö af dós-
inni, bregöa tveimur fingrum
niöur i tóbakið og bera þá upp
aö nösinni meö þungum sogum.
Röndin fina á handabakinu
þekkist varla lengur og heldur
ekki þumalfingursholan góöa,
sem var búin til handa úti-
vis tarmönnum.