Vísir - 12.04.1980, Blaðsíða 5

5
VISIR Laugardagur
12. april 1980
Alþingi sér þá að gera ráðstafanir
til að takmarka leigu og sölu fall-
vatna. Þó hann hefði einatt mikið
fé umleikis var fjárhagur hans
ekki traustari en svo að áföll
fyrirtækja hans snertu hann illa.
Nordal segir:
„Hann átti sér i rauninni ekki
annan bakhjall en trúna á stór-
fellda framtiðarmöguleika Is-
lands, gáfur sinar og persónu-
töfra”.
Umsvif og
áhugamál
Einar Benediktsson mæddist i
mörgu. Hann hugði á stórfram-
kvæmdir en litið eða ekkert tókst
honum. Hann stóð i blaða-
mennsku um tima og kostaði
ýmis blöð, hann drap niður fæti i
pólitik og tók upp merki fööur sins
i baráttunni gegn Valtýskunni, og
telja má hann einn aðalstofnanda
Landvarnarflokksins. Hann barð-
ist ötulega fyrir sjálfstæði en mun
þó hvorki hafa verið skilnaðar- né
lýðveldissinni og þótti nokkuö til
um sinn kóng. Þá vildi hann beita
sér fyrir þvi að lslendingar tækju
upp loftskeytatækni Marconis og
fékk stuðning til þess erlendis frá.
Að vísu varð Stóra norræna rit-
simafélagið ofan á en Sigurður
Nordal telur aö öll þessi umsvif
og trUnaöur sá og rausn. sem hið
auðuga Marconifélag sýndi
honum, hafi átt sinn þátt i þvi að
koma róti á hann, sannfæra hann
um, hverju hann gæti orkað einn
sins liös, og ýta svo undir hann að
leggja á tæpari vöð.
Efalitið er Einar Benediktsson
einna kunnastur nU fyrir fossa-
málið en linnulaust frá 1906 til
1925 reyndi hann að vekja athygli
Islendinga á þeim möguleikum
sem i vatnsorkunni fælust og
sýndi þar stórhug svo undrum
sætir. Hann vildi hefja orkufram-
Einar Benediktsson, skáld. Myndin er liklega tekin árið 1925 eða
skömmu siöar.
liklega óbrotgjarnasti minnis-
varöinn um hann. Um þau eru
ekki tök á að margræða hér. En
gefum nU Siguröi Nordal seint og
um siðir orðið:
„Einar Benediktsson kvæntist
árið 1899, þá tæplega hálffert-
ugur, en Valgerður kona hans
réttra átján ára. Einar og Val-
gerður eignuöust sex börn og liföu
fimm þeirra föður sinn.
FrU Valgerður var glæsileg
kona og sómdi sér vel við hlið
manns sins. Þótt Einar væri um-
hyggjusamur heimilisfaöir, var
staöa hennar oft allerfiö vegna
tiðra bUferlaflutninga og mikilla
fjarvista hUsbóndans. Annars
feröuöust þau hjónin lika talsvert
saman, og á utanvistarárunum
komu þau stundum meö alla fjöl-
skylduna heim til tslands.
Um áramótin 1921-22, þegar
telja má að Einar væri alkominn
heim, settist hann að f ÞrUðvangi
við Laufásveg en það hUs átti
tengdamóöir hans. Þar stóö
heimilið nokkur ár með miklum
brag rausnar og hibýlaprýði. En
smám saman tóku hagir Einars
að þrengjast, og þegar tengda-
móöir hans þurfti sjálf á hUsi sfnu
að halda haustið 1927, urðu þau
Valgeröur í bili aö flytjast i litið
leiguhUsnæði. Þau fóru bæði til
Noregs undir árslokin, og varð
Valgerður þar eftir, þegar Einar
hvarf heim til tslands. Voru þau
þá skilin að samvistum, þótt lög-
skilnaður þeirra væri ekki gerður
fyrr en siðar.
Herdísar
vik
Frá 1928 til- 1930 var Einar
áfram i Reykjavik og bjó við
heldur órifleg kjör. En nU var
komin til sögu sU kona, sem átti
eftir að veröa stoð hans og stytta
til æviloka, frU Hlin Johnson. HUn
haföi um fermingaraldur heyrt og
séö Einar Benediktsson fyrir
noröan, hann jafnan siðan verið
henni hugfólgnari en aðrir menn
og skáldskapur hans að sama
skapi. En þau hittust ekki að máli
fyrr en þvi nær 40 árum siðar. Þá
hafði Hlin átt mikil örlög, verið
gift og eignast átta börn, misst
mann sinn, dvalist nokkur ár i
Kanada, tekið sér ferö á hendur
til Argentinu og unniö fyrir sér og
börnum sínum af óbilandi kjarki
og dugnaði. En upp Ur 1930 voru
þau uppkomin, og frá þeim tima
helgaði hUn Einari lif sitt og starf.
1 árslok 1930 fóru þau Einar og
Hlin utan, alla leið suöur til TUnis,
og komu Ur þvi feröalagi vorið
1932. Þá réð Einar þvi, að þau
settust aö á hinu forna stórbýli,
Herdisarvik, sem ásamt Krýsu-
vik, var eignarjörð hans. Þar
komu þau sér upp litlu og vistiegu
hUsi og höfðu nokkurn bUskap. Þó
að Einari væri á seinustu Reykja-
vikurárum sinum stundum svo
fátt skotsilfurs, aö hann seldi
smám saman þær bækur sinar,
sem honum var ekki fast i hendi
með, átti hann lengi nokkrar fast-
eignir, og kom það honum i góðar
þarfir siðar. Ariö 1935 gaf Einar
Háskóla tslands jöröina Her-
disarvik, bækur sinar og hUsgögn
til minningar um föður sinn.
Herdisarvik var á þessum tima
mjög afskekkt, langt til næstu
bæja og vegir þangað ógreiðfærir.
Fyrstu ár sin i Herdisarvik kom
Einar stöku sinnum til Reykja-
vikur, og um sjötugsafmæli sitt
fór hann siðustu utanför sina, til
Hafnar, og var þá enn hinn ern-
asti. En eftir þetta fór kröftum
hans smáhnignandi, án þess að
hann þjáðist né legðist rUm-
fastur. Mátti heita, að dauöinn,
sem honum hafði staöið svo mikill
beygur af á fyrri árum, sýndi
skáldinu þaö tillæti að nálgast
hægt og hljóðlega. Hann andaöist
12. janUar 1940, liðlega hálfátt-
ræöur”.
(i til Herdísarvíkur
FrU Valgerftur, kona Einars. Þessi mynd var tekin um þaft leyti sem
þau giftu sig, en þá var Valgerftur afteins 18 ára gömul.
— Um skáldið
og athafna-
manninn Einár
Benediktsson,
sem fjallað
er um i
athyglisverðum
útvarpsviðtölum
þessa dagana
leiðslu Ur fallvötnunum og var
árið 1914 stofnað hlutafélagiö
Titan til virkjunar Þjórsár. Það
var gert i samvinnu við Norð-
menn og var fyrirtæki þetta
þvilikrar stæröar að erfitt er aö
henda reiður á, jafnvel nU.
Ymissa orsaka vegna fóru öll
þessi tröllauknu áform Ut um
þUfur, m.a. vegna kreppu sem
skall á i Noregi eftir fyrri heims-
styrjöldina. Voru það ekki fyrstu
vonbrigöi Einars, né hin siðustu.
Loks stóð svo Einar um margra
ára skeiö i allslags fyrirtækja-
makki viö Breta, hann leitaði aö
gulli hér á landi og vildi leggja
Grænland undir islensk yfirráö.
Alls staðar var sama sagan: Von-
brigði. Enda má leiða að þvi rök
aö hreint og klárt fjármálavit
Einars hafi ekki verið nándar
nærri ámóta og hugsjónir hans.
Feröalok
Eins og gefur að skilja fjallar
bók Sigurðar Nordals aö miklu
leyti um kvæði Einars, enda þau
Frú Katrín Einarsdóttir meft þrju barna sinna, frá vinstri er Einar,
óiafur Haukur (i kjöltu móftur sinnar) og Kristln.