Morgunblaðið - 30.12.2001, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
meistar inn. is
GULL ER GJÖFIN
Friðum augun um áramótin
Mörg augu fóru
forgörðum
ÞVÍ MIÐUR hafaaugnskaðar afvöldum ógætilegr-
ar notkunar á flugeldum og
blysum verið árviss fylgi-
fiskur þess annars
skemmtilega tíma gaml-
árskvölds. Það er aldrei of
oft kveðið, að gengið skuli
hægt um gleðinnar dyr,
kapp sé best með forsjá og
vanda skuli hvert verk,
m.a. tendrun flugelda og
blysa. Morgunblaðið ræddi
við Guðmund Viggósson,
forstöðumann og yfirlækni
Sjónstöðvar Íslands, og
fræddist m.a. um hvað
væri til ráða yrði slys á
heimilinu eða við brenn-
una.
Hversu algengir eru
augnskaðar á áramótum?
Í uppgjöri sem við Haraldur
Sigurðsson, yfirlæknir á augn-
deild Landspítalans, gerðum fyrir
nokkrum árum á slíkum augnslys-
um kom fram að leggja þurfti 35
sjúklinga inn á augndeild vegna
meiriháttar augnáverka á 20 ára
tímabili. Sjúkrahúsdvöl var að
meðaltali rúm vika. Augnslysin
voru í heild mun fleiri þar sem
flest þeirra voru minniháttar og
þurftu ekki innlagnar við.“
Eru það aðallega börn og ung-
lingar sem lenda í slysunum?
„Já, það er unga fólkið sem er í
langmestri hættu og þá fyrst og
fremst drengir á aldrinum 10 til 14
ára. Á þeim aldri eru þeir nógu
hugaðir til að gera alslags tilraunir
með skoteldana, en ekki nógu
þroskaðir til að meta áhættuna
rétt, því það er ekki síst við óhefð-
bundna notkun púðursins sem al-
varlegu slysin verða.“
Hvað getur fólk gert til að koma
í veg fyrir slysin?
„Með einföldum ráðum er í
flestum tilvikum hægt að koma í
veg fyrir augnslys af völdum púð-
uráhalda. Menn verða að þekkja
hvað þeir eru með í höndunum og
fylgja vel leiðbeiningum framleið-
anda. Þá ættu menn ávallt að nota
hlífðargleraugu og hanska við
meðhöndlun þeirra, öfugt við það
sem máltækið segir, að hér dugi
engin vettlingatök. Aldrei verður
um of brýnt fyrir foreldrum að
fylgjast vel með börnum, bæði
þeim sem sjálf eru að verki og
þeim sem nærstödd eru og láta
aldrei ung börn annast kraftmikla
skotelda. Með þessum einföldu
ráðum má vissulega fækka alvar-
legum augnáverkum. Fræðsla
sem fjölmiðlar og félagasamtök
eins og Blindrafélagið hafa staðið
fyrir um notkun flugelda og hætt-
ur þeim samfara á síðastliðnum
árum hefur sannað gildi sitt.“
Hvað er það fyrsta sem ber að
gera, verði slys í heimahúsi?
„Það er í sjálfu sér ekki svo
margt sem menn í heimahúsum
geta gert við augnslysum. Sem
betur fer er oftast um minniháttar
áverka að ræða, eins og afrifu á
glæru augans eða púðurbruna á
augnalokum. Slíkum
áverkum fylgja oft
miklir verkir en þeir
gróa þó yfirleitt vel og
án fylgikvilla. Yfirhöf-
uð ættu menn ekki að
reyna að gera að augnáverkum
sjálfir, þar sem það getur gert illt
verra.“
Hver eru þá næstu skrefin?
„Ef húð hefur brennst er mik-
ilvægast að kæla brunasvæðið
þegar í stað, t.d. með köldum
bakstri og jafnvel snjó ef menn eru
staddir utandyra. Ef þungt högg
hefur komið á augað á að forðast
að nudda það meðan ekki er vitað
hvort það er heilt eða sprungið.
Auga getur laskast alvarlega inn-
vortis án þess að springa, t.d. þeg-
ar blæðing verður inni í auganu.
Slíkar blæðingar geta versnað við
alla áreynslu. Best er því að halda
ró sinni og leita sem fyrst læknis,
t.d. á slysadeild Landspítalans í
Fossvogi.“
Hvað er það versta sem þú hef-
ur séð?
„Ég var á vakt áramótin sem
tívolíbomburnar komust í tísku.
Þær voru feiknaöflugar, nánast
eins og sprengjuvörpur. Þau ára-
mót fóru mörg augu forgörðum og
ekki bara augun, því í sumum til-
vikanna mölbrotnuðu höfuðbeinin
einnig. Eftir slíka nótt veltir mað-
ur því fyrir sér hvort fegurð skot-
eldanna sé ekki of dýru verði
keypt.“
Telur þú að eitthvað af þeim
flugeldum sem seldir eru og eru
leyfilegir séu beinlínis hættulegir?
„Já, tvímælalaust. Öflugustu
skoteldarnir eru jafnframt þeir
hættulegustu. Við sáum t.d.
greinileg umskipti til hins verra
áramótin 1987–88 þegar almennt
var farið að nota mjög öfluga skot-
elda, svokallaðar tívolíbombur.
Þau áramót slösuðust 5 einstak-
lingar mjög alvarlega á auga, þar
af þrír vegna tívolíbomba. Tölu-
verðar umræður og blaðaskrif
urðu þá um hættuna af notkun
flugelda og í framhaldi af því voru
tívolíbombur bannaðar. Síðan þá
hafa ekki sést jafnal-
varlegir augnáverkar,
sem betur fer. Erlendis
hefur setning staðla um
hámark leyfilegs púð-
urmagns sannað gildi
sitt. Örugglega væri til bóta að
takmarka notkunina enn frekar,
t.d. með því að setja staðla um
skotelda sem einkaaðilum sé
heimilt að nota, en kraftmestu
skoteldana mætti einungis sér-
þjálfað fólk meðhöndla. Vitað er að
í ríkjum þar sem einungis sérþjálf-
að fólk fær að meðhöndla flugelda,
blys og sprengjur eru slys af
þeirra völdum nánast óþekkt.“
Guðmundur Viggósson
 Guðmundur Viggósson er
fæddur í Reykjavík 1946. Út-
skrifaðist frá læknadeild Há-
skóla Íslands 1973 og er sérfræð-
ingur í augnlækningum frá
Lundarháskóla 1980. Starfaði á
augndeildum Landakotsspítala
og Landspítala frá 1981–87, en
tók þá við stöðu forstöðumanns
og yfirlæknis Sjónstöðvar Ís-
lands. Maki Guðmundar er Líney
Þórðardóttir hjúkrunarfræð-
ingur og eiga þau dótturina Mar-
gréti, 9 ára. Guðmundur á einnig
Ragnar Bjart og Hrafnhildi Björt
með fyrri maka sem er látinn.
…best er því
að halda
ró sinni
Gleðilegt Harry Potter-ár, með þökk fyrir góðærin.
SÍÐAN í sumar hefur Þórsberg ehf.
alið þorsk í fimm kvíum á Tálkna-
firði. Fiskurinn var veiddur fyrri
part sumars af dragnótabátnum Jóni
Júlí og fiskinum sleppt í kvíar, sem
staðsettar eru fram af Mjóaparti í
innanverðum Tálknafirði. Um leið og
fiskinum var sleppt í kvíarnar, var
hann veginn, mældur og merktur.
Það er hluti af rannsóknarverkefni
sem unnið var jafnhliða eldinu.
Rannsóknin beinist m.a. að því að
kanna áhrif mismunandi fóðurs á
vöxt og holdgæði fisksins.
Að rannsókninni stóðu Logi Jóns-
son frá Háskóla Íslands, Hafrann-
sóknarstofnun, Rannsóknarstofnun
fiskiðnaðarins, starfsfólk Þórsbergs
og Ari Wendel sjávarlíffræðingur,
sem stjórnar rannsókninni. Þá var
haft samráð við Fiskistofu vegna
verkefnisins, en þyngdin á fiskinum
þegar hann fer í kvíarnar er lögð til
grundvallar við kvótaútreikning
vegna eldisins. Útibú Hafrannsókna-
stofnunar og Rannsóknastofnunar
fiskiðnaðarins á Ísafirði, sem komu
að þessu verkefni, eru hluti af Þró-
unarsetri Vestfjarða á Ísafirði.
Vöxtur og holdgæði
könnuð
Reglulega á eldistímanum var
fiskurinn veginn og mældur, en eins
og áður sagði beindist rannsóknin
m.a. að því að kanna áhrif mismun-
andi fóðurs á vöxt og holdgæði. Öðr-
um hópnum var einungis gefið sand-
síli og loðna, en hinn hópurinn fékk
aðeins steinbítsafskurð. Ekki hefur
verið unnið úr niðurstöðum rann-
sóknanna. Frá því í byrjun júlí þegar
fiskurinn byrjaði að taka fóður og
fram yfir miðjan desember að hon-
um var slátrað hefur hann nær tvö-
faldað þyngd sína.
Byrjað var að slátra úr kvíunum
um miðjan desember og hafði fisk-
urinn þá verið sveltur í tæpan mán-
uð. Hann er unninn í söltuð flök í
fiskvinnslu Þórsbergs ehf. Smæsta
fiskinum verður haldið eftir í kvíun-
um og alinn fram á næsta haust.
Þetta er þriðja árið sem fyrirtækið
stendur að þorskeldi í Tálknafirði og
að sögn Guðjóns Indriðasonar fram-
kvæmdastóra er áformað að halda
þessu eldi áfram, enda til nokkurs að
vinna, meðan verð á kvóta er með
þeim hætti sem er í dag. Þá fellur
nokkuð til af steinbítsafskurði hjá
fyrirtækinu, sem nýtist vel í eldið.
Eldisþorski slátrað
að lokinni rannsókn
Tálknafirði. Morgunblaðið.