Morgunblaðið - 30.12.2001, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 30. DESEMBER 2001 33
isstjórnin mun ... leggja til að aldraðir fái að velja
sjálfir hverjir veiti þeim hjálp í heimahúsum,
velja sjálfir vistheimili og hjúkrunarheimili. Og
að sjálfsögðu á maður að geta haft maka sinn
með. Við skulum skapa meira öryggi. Við þurfum
að hætta að svipta aldraða stjórn á eigin lífi en
hneigð í þá átt hefur víða laumazt inn á síðari ár-
um.
Við megum aldrei láta umhyggjuna verða
forminu að bráð.
Hlusta ber á þá sem daglega vinna við að hlú að
öldruðum. Þegar fólk sem annast aðhlynningu í
heimahúsum segir að það sé smám saman að
verða refsivert að sýna mannlegt viðmót er eitt-
hvað að í kerfinu. Þá er kominn tími til að breyta
kerfinu og segja: Aldraðir hafi forgang.“
Þetta hyggst ríkisstjórn hægriflokkanna út-
færa m.a. með þeim hætti, að afnema einkarétt
sveitarfélaga á að veita öldrunarþjónustu og að
aldraðir hafi víðtækt valfrelsi um það frá hverjum
þeir fái þjónustu; frá sveitarfélagi, einkafyrir-
tækjum eða einstaklingum, sem gera samninga
við hið opinbera um greiðslur fyrir aðstoð við
aldraða. „Aldraðir eiga sjálfir rétt á að ákveða
hvar þeir vilja búa, hver á að aðstoða þá og hvern-
ig sú aðstoð er innt af hendi,“ segir í stjórnarsátt-
mála Venstre og Íhaldsflokksins. Þar kemur auk-
inheldur fram að aldraðir, sem eigi rétt á
elliheimilisplássi eða þjónustuíbúð, skuli eiga
frjálst val um bústað, jafnvel þótt elliheimilið eða
íbúðin sé í öðru sveitarfélagi en þeirra eigin. Jafn-
framt munu aldraðir fá greiðslur ef heimaþjón-
usta, sem þeim hefur verið lofað, fellur niður.
Þyngri
refsingar
Ummæli Fogh Rasm-
ussen og ákvæði
stjórnarsáttmálans
um afbrot og refsingar
hafa vakið athygli út fyrir dönsku landsteinana og
eru sérstaklega áhugaverð hér á landi í ljósi
þeirrar umræðu, sem hér fer fram um þyngd
refsinga fyrir ofbeldis- og kynferðisafbrot. Í
stefnuræðu sinni sagði forsætisráðherrann: „Ein-
staklingurinn gengur fyrir. Þetta á einnig við í
réttarkerfinu. Stjórnin vill að réttarkerfið end-
urspegli í auknum mæli virðinguna fyrir lífi ein-
staklingsins. Þess vegna mun hún leggja fram til-
lögur um hærri refsiramma meðal annars vegna
ofbeldis og nauðgunar. Stjórnin telur að almennt
séu kveðnir upp allt of vægir dómar í nauðgunar-
og ofbeldismálum. Sé refsiramminn hækkaður er
um að ræða skýrt merki til dómstólanna um að
herða refsingarnar.
Afbrot gegn einstaklingum eru miklu alvar-
legra mál en auðgunarbrot. Sé ráðizt á aðra
manneskju – og það á ekki síst við þegar rætt er
um óhugnanlegt afbrot eins og nauðgun – er um
að ræða brot á grundvallaratriði í samfélagi okk-
ar, það er að segja virðingunni fyrir einstaklingn-
um. Ríkisstjórnin hefur því hug á að gera umbæt-
ur á refsilögunum. Þær munu beinast að því að
gera refsirammana almennt nútímalegri. Refs-
ingar fyrir hvers kyns brot eiga að endurspegla
betur nútímalegan réttarfarsskilning.“
Í stjórnarsáttmálanum er kveðið á um að refs-
ingar fyrir ofbeldisbrot skuli vera að minnsta
kosti jafnþungar og fyrir auðgunarbrot. Þannig á
t.d. að hækka refsirammann í nauðgunarmálum
úr sex árum í átta, en úr 10 árum upp í 12 ef um
óvenjulega hrottafengna nauðgun er að ræða.
Skattastopp og
umhverfisgjöld
Í skattamálum hefur
nýja stjórnin í Dan-
mörku sett sér skýr
markmið. Hún hyggst
ekki hrinda í framkvæmd tillögum stjórnar jafn-
aðarmanna um skattahækkanir, sem áttu að taka
gildi á næsta ári. Jafnframt setja stjórnarflokk-
arnir á „skattastopp“. Það útilokar ekki að til-
færsla verði á skattbyrði, en stjórnin lofar að
neyðist hún til að hækka einhvern skatt eða gjald,
muni tekjurnar, sem skapist við það, renna
óskertar til að lækka annan skatt eða gjald. Sama
regla á að gilda ef t.d. þarf að leggja á eða hækka
skatt eða gjald í þágu umhverfisins. Verði Danir
hins vegar að lækka skatta eða gjöld vegna
ákvarðana Evrópusambandsins eða annarra al-
þjóðlegra skuldbindinga, segist stjórnin ekki úti-
loka að hún muni hækka önnur gjöld, en stendur
á því fastar en fótunum að skattbyrðin verði alltaf
söm.
„Það er ætlunin að skattastoppið leiði af sér
nýjan þankagang,“ sagði Anders Fogh Rasmus-
sen í ræðu sinni. „Við eigum að koma okkur út úr
þeim hugsunarhætti, að í hvert sinn sem við
stjórnmálamennirnir fáum hugmynd, þá finnum
við bara upp nýjan skatt eða herðum ögn á
gjaldaskrúfunni. Nú hefur verið bundinn endi á
slíkt.
Fólk á að njóta meira öryggis. Það á að vera
hægt að ráðast í ný umsvif án þess að hafa
áhyggjur af skyndilegum skattahækkunum. Í
staðinn munum við nota krónurnar í ríkiskass-
anum betur og með skilvirkari hætti.“
Ríkisstjórnin lofar lækkun á tekjusköttum –
sem eru nú óvíða hærri en í Danmörku – í árs-
byrjun 2004. „Danir eru vinnusöm þjóð. En fyrir
u.þ.b. 200.000 Dani borgar sig ekki að vera í
vinnu,“ sagði Fogh Rasmussen. „Það er ekki
hægt að una við. Nokkur hundruð þúsund Dönum
hefur verið ýtt út af virkum vinnumarkaði og þeir
gerðir að óvirkum þiggjendum. Það er ekki við-
unandi. Við eigum að endurnýja samfélagið,
þannig að það borgi sig alltaf að vinna. Við eigum
að endurnýja samfélagið, þannig að líka þeir, sem
höllustum fæti standa, séu þátttakendur og fái
tækifæri til að sýna að þeir geti lagt eitthvað af
mörkum til þjóðfélagsins.“
Í tengslum við skattastefnu nýju stjórnarinnar
fer fram áhugaverð umræða um umhverfisskatta
í Danmörku þessa dagana. Á Norðurlöndunum,
þó einna sízt hér á landi, hefur á undanförnum
árum og áratugum verið tekið upp víðtækt kerfi
„grænna“ umhverfisskatta og -gjalda, sem eiga
að þjóna því hlutverki að beina neyzlu fólks frá
vörum, sem valda umhverfinu skaða eða að spara
auðlindir, sem eru af skornum skammti. Ætla má
að þessir skattar og gjöld komi til endurskoðunar
á næstunni þegar ríkisstjórnir Norðurlandanna
gera upp við sig hvernig þær ætla að uppfylla
skuldbindingar sínar samkvæmt Kyoto-bók-
uninni við loftslagssáttmála Sameinuðu þjóð-
anna.
Í viðtali í Jyllands-Posten sl. miðvikudag segir
Mikael Skou Andersen, rannsóknaprófessor við
DMU, Umhverfisrannsóknastofnun Danmerkur,
og einn virtasti umhverfismálasérfræðingur
Dana, að margir skattar, sem komið hafi verið á
undir því yfirskini að þeir væru „grænir“ og hefðu
áhrif í þágu umhverfisverndar, séu í rauninni
gagnslausir sem slíkir og séu réttnefndir „rauðir“
tekjuöflunarskattar ríkisins. Skou Andersen
nefnir bifreiðagjald, gjald á rafmagns- og vatns-
notkun og sorphirðugjöld. Hann tekur dæmi af
vatnsgjaldinu, sem er fimm danskar krónur á
hvern rúmmetra vatns til heimilisnota: „Hvernig
er hægt að byggja vatnsgjaldið á umhverfissjón-
armiðum, þegar það er bara í nokkrum stórborg-
um, sem er skortur á vatni?“ spyr hann. „Ef þetta
ætti að vera ekta, grænt gjald, ætti bara að nota
það þar sem í raun er skortur á vatni.“
Skou Andersen leggur til að í samræmi við
skattastoppið stokki nýja ríkisstjórnin upp í um-
hverfisgjöldunum, þannig að tekjur ríkisins auk-
ist ekki, en þau hafi raunveruleg áhrif í þágu um-
hverfisins. Til dæmis sé fráleitt að leggja
umhverfisgjald á raforku, sem framleidd sé með
vindmyllum eða vatni. Eins eigi að lækka himinhá
föst gjöld á bifreiðar og rukka bíleigendur frekar
í samræmi við það hvað þeir nota bílinn mikið og
hvað vélin sé umhverfisvæn. Eyvind Vesselbo,
talsmaður Venstre í umhverfismálum og nýr for-
maður umhverfisnefndar danska þjóðþingsins,
fagnar þessum tillögum í Jyllands-Posten. Lík-
lega verður ástæða fyrir Íslendinga að fylgjast
með gangi þessara mála í Danmörku þegar menn
fara að útfæra hvernig á að draga úr notkun jarð-
efnaeldsneytis hér á landi til að uppfylla skuld-
bindingar samkvæmt Kyoto.
Hér er fátt eitt tilgreint af fjöldamörgum nýj-
ungum í stjórnarsáttmála nýju stjórnarinnar í
Danmörku. Það er hins vegar greinilegt að hug-
myndaleg endurnýjun er að eiga sér stað í dönsk-
um stjórnmálum og ferskir vindar blása. Það er
full ástæða til að fylgjast vel með þróun mála í
Danaveldi á nýja árinu og nýta þær hugmyndir,
sem vel reynast.
Morgunblaðið/Golli
Í sleðaferð á Seltjarnarnesi.
Ekki ætti að dæma
hina nýju stjórn
Anders Fogh Rasm-
ussen, leiðtoga
Venstre og forsætis-
ráðherra Danmerk-
ur, út frá afstöðunni
í innflytjendamálum
eingöngu. Þvert á
móti bendir ýmis-
legt til að út úr
stjórnarsamstarfi
Venstre og Íhalds-
flokksins geti komið
ýmsar athyglisverð-
ar stefnubreytingar,
sem gætu haft áhrif
víðar á Norðurlönd-
unum ef vel tekst til.
Laugardagur 29. desember