Vísir - 14.06.1980, Blaðsíða 4

KíiSflFJ'Laugardagur 14. júnl 1980
r---------------------------
4

,tÞad var mikið lán fyrir
okkur í þessari deilu
að hafa þessa stíflu
til að sprengja”

2*^.

S*~ * *"
Á§L\ .

i bóndi aó Arnarvatni rifjar upp
fyrir 10 árum i viðtali vid Vfei
Nú rennur Miökvlsl fram óhindruö beggja vegna silungastigans.
, ,Ég er ekki I nokkrum vafa um
aö „hvellurinn” sem dynamitiö
geröi þegar viö sprengdum stifl-
una I Miökvisl skapaöi þáttaskil i
Laxárdeilunni og náttúruvernd-
armálum almennt”, sagöi Ey-
steinn Sigurösson, bóndi aö Arn-
arvatni i Myvatnssveit i viötali
viö VIsi. Tilefni viötalsins er aö á
þessu ári eru 10 ár liöin frá þvi
Mývetningar rufu stiflu i miökvisl
Laxár, þar sem upptök árinnar
eru viö Mývatn. Var stiflan hluti
af Laxárvirkjun. „Þaö var okkar
lán aö stiflan var þarna til staöar,
þannig aö viö gætum vakiö at-
hygli á málstaö okkar án þess aö
skaöa nokkurn”, segir Eysteinn
ennfremur I viötalinu.
Eflaust finnst mörgum sem
Laxárdeilunni kynntust á slnum
tlma, aö „amen” hafi veriö sett á
eftir efninu þegar samningar
náöust milli deiluaöila: I^axár-
virkjunarstjórnar og rlkisins
annars vegar, en landeigenda viö
Laxá og Mývatn hins vegar.
Uppskáru eins
og til var sáð
Aögeröirnar viö Miökvlsl
kvöldiö 25. ágilst voru hins vegar
þaö sérstakar, aö þeim veröur
ekki gleymt I sögunni. Þar sýndu
Mývetningar svart á hvitu aö
þeim var full alvara: fram hjá
þeim yröi ekki gengiö. Þeir upp-
skáru llka eins og til var sáö, þar
sem þessar aögeröir uröu vendi-
punktur I Laxárdeilunni.
Hér veröur ekki gerö nein sagn-
fræöileg úttekt á Laxárdeilunni
sem slikri, en ekki veröur hjá þvl
komist aö minnast forsögu aö-
geröanna viöMiökvisl og var Ey-
steinn spuröur hvernig hún hafi
gengiö fyrir sig.
„Þessi saga er löng og flókin”,
svaraöi Eysteinn. „1945 voru hér
menn á vegum Laxárvirkjunar-
stjórnar viö mælingar I kvlslun-
um, en þær eru þrjár, Syösta-
kvlsl, Miökvlsl og Ystakvlsl, oft-
ast nefnd Geirastaöakvisl. Ariö
eftir var gerö stlfla I Syöstukvlsl
til rennslisjöfnunar. Siöan komu
fram hugmyndir I framhaldi af
tessum mælingum, um aö leiöa
axá um Sandvatn I Hólakotsgil
og virkja hana þar. Þaö voru þvi
þá þegar uppi stórar hugmyndir
um virkjun Laxár en I þá daga
held ég aö fáir hafi trúaö þvi aö
nokkurn tima yröi úr fram-
kvæmdum”.
En slöar eru hinar kvislarnar
virkjaöar?
„Já, en þaö var ekki fyrr en
1953 aö hafist var handa viö
Geirastaöakvisl og lolciö viö
gerö lokumannvirkja þar 1960.
Tókst þaö vel i alla staöi og aö-
standendum til sóma. Sama ár
var gerö stifla til bráöabirgöa I
Miökvísl og endanleg stífla áriö
eftir. Þá strax komu fram hug-
myndir hér I sveitinni um aö rjúfa
stifluna, en ekki varö þó úr fram-
kvæmdum. Þá litu menn nefni-
lega þannig á aö framkvæmdir
heföu forgang sem sköpuöu
„birtu og yl” eins og Sólnes
sagöi”.
En þessi viöhorf breyttust?
„Já, eftir aö Laxárvirkjunar-
stjórn haföi kynnt áætlun um
Gljúfurversvirkjun á fundi aö
Breiöumýri 1969 um voriö horföi
máliö ööru vlsi viö”, sagöi Ey-
steinn. „Þaö var ljóst, aö sú
virkjun ætti aö gera meira en
skapa „birtu og yl”, hún var ætl-
uö fyrir stóriöju. Þá vöknuöu
Þingeyingar og sáu aö nú yröi aö
sporna viö fótum”.
„Að minu mati
svartasti
bletturinn á
Laxárdeilunni”
Haföi þessi áætlun ekki veriö
kynnt áöur?
„Nei, þaö get ég ekki sagt. Aö
vlsu höfliu þáverandi formaöur
Laxárvirkjunar og framkvæmda-
stjóri heimsótt bændur I Laxárdal
tveimur árum áöur. Sögöu þeir
bændum þar aö ekki væri ráölegt
aö fara I framkvæmdir viö jarö-
irnar. Sllkar framkvæmdir yröu
ekki bættar þegar þær legöust
undir vatn fyrir Gljúfurversvirkj-
un. 1 samræmi viö þetta var
stefna Stofnlánadeildar landbún-
aöarins, sem lánaöi ekki til fram-
kvæmda I Laxárdal.
Þetta var aö mlnu mati svart-
asti bletturinn á Laxárdeilunni.
Og þaö sem mér sveiö mest eftir
aö samningar höföu veriö geröir
um lausn deilunnar, var aö þess-
um bændum skyldi ekki bættur
skaöinn meira en raun varö á”.
En hver uröu ykkar viöbrögö
eftir fundinn aö Breiöumýri?
„Fyrst skipuöum viö héraös-
nefnd undir forystu sýslumanns-
ins okkar þáverandi, Jóhanns
Skaptasonar”, svaraöi Eysteinn.
„Þegar deilan siöan harönaöi var
stofnaö „Landeigendafélag Lax-
ár og Mývatns”, voriö 1970. Allir
muna vasklega framgöngu for-
manns þess, Hermóös heitins I
Arnesi”.
*» Á vorin gekk
alltaf feitur og
fallegur urriöi
úr vatninu ’
En hvers vegna voruö þiö svona
ósáttir viö Miökvlslarstlflu?
„Meö gerö stiflunnar var end-
anlega búiö aö slíta lifkeöjuna
milli vatnsins og árinnar”, svar-
aöi Eysteinn. „Þó aö fiskstigi hafi
vériö I stlflunni rann svo litiö vatn
um hann, aö stiginn kom ekki aö
gagni. Ég get nefnt sem dæmi, aö
á vorin gekk alltaf feitur og fal-
legur urriöi úr vatninu eftir vetr-
ardvöl þar og niöur I ána. Þessi
fiskur hvarf, þar sem hann komst
aldrei upp I vatniö aö haustinu”.
En var stlflan samt ekki ólög-
leg?
„Nei, viö töldum þessa stiflu-
gerö ólöglega á slnum tlma, þar
sem hún varö gerö meö ráöherra-
leyfi eftir aö samþykki okkar
fékkst ekki. Viö töldum aö for-
sendur hafi ekki veriö fyrir ráö-
herraleyfinu. Jóhann Skaptason
taldi hins vegar rétt aö leyfa Lax-
árvirkjun aö komast upp meö
þetta, þó ólöglegt væri. Þeir gætu
hvort eö er oröiö sér úti um lög-
legar heimildir ef eftir væri leit-
aö. Hins vegar gæti komiö sér vel
aö stíflan væri ólögleg slöar meir.
Þama reyndist Jóhann llka sann-
spár”.
Eysteinn Sigurösson, bóndi aö Arnarvatni.
f