Vísir - 31.07.1980, Blaðsíða 8

VISIR Fimmtudagur 31. júll 1980.
utgefandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson.
‘Ritstjórar: úlafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltrúar: Bragi Guömundsson, Ellas Snæland Jónsson. Fréftastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup, Friða
Astvaldsdóttlr, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónlna Michaelsdóttir, Kristin
Þorstelnsdóttlr, Magdalena Schram, Póll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sæmundur Guóvlnsson, Þórunn J. Hafstein. Blaðamaður á Akureyri: GIsli Sigur-
gelrsson. Iþróttir: Gylfl Kristfánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Atexandersson. Utlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Ólafsson.
Auglysinga og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Siguröur R. Pétursson.
Ritstjórn: Síðumúla 14 simi 8óóll 7 linur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 86611 og 82260. Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Áskriftargjald er kr.5000 á mánuöi innanlands og verð t lausasölu 250 krónur ein-
*akið. Visirer prentaðuri Blaðaprenti h.f. Siðumúla 14.
TREYST I GUB 0G LUKKUNA?
Akafi rikisstjórnarinnar um samninga er skiljanlegur ef hún þykist geta bjargaó and-
litinu i skamman tlma, ef gert er út á guö og lukkuna
Þaðer öllum Ijóst, að óvissan í
kjaramálunum hefur valdið
rikisstjórninni áhyggjum. Kemur
þar hvorutveggja til, að erfitt er
að grípa til aðgerða í efnahags-
málum, þegar allir endar eru
lausir varðandi kjör og kaup-
gjald, og svo hitt, að það er
meiriháttar pólitískur hnekkir,
fyrir ríkisstjórn sem telur sig
myndaða til að verja hagsmuni
launþega, að launþegahreyf ingin
standi uppi kjarasamningslaus
svo mánuðum skiptir.
Vandamál ríkisstjórnarinnar
hefur hinsvegar verið í því fólg-
ið, að hún hefur gefið út yfirlýs-
ingar um, að ekki væri grundvöll-
ur til almennra grunnkaups-
hækkana. Þessar yfirlýsingar
hafa vinnuveitendur að sjálf-
sögðu gripið feginsamlega á
lofti. Þeir hafa þannig stillt sér
þétt upp að hlið ríkisstjórnarinn-
ar, og skapað sér sterka vígstöðu
gagnvart viðsemjendum sínum.
Ráðherrar hafa ekki getað
knúð á, eða hvatt til samninga í
þeim anda, sem kröfur sumra
verkalýðsfélaganna hafa gengið
út á.
Verkalýðshreyf ingin hefur
aftur á móti ekki haft byr til
verkfallsaðgerða, og sennilega
ekki talið það sérlega æskilegt út
frá pólitísku sjónarmiði.
Leiðin út úr þessum ógöngum
var Vinnumálasamband sam-
vinnufélaga. Fyrir þrýsting frá
Framsókn hefur Sambandið efnt
til sjálfstæðra viðræðna og borið
fram tillögur, sem opna út-
gönguleið. Þær tillögur höfðu áð-
ur verið taldar óaðgengilegar
fyrir atvinnureksturinn, og eru
þá hvorki SlS-verksmiðjur eða
kaupfélög undanskilin. Ekki hef-
ur í það minnsta heyrst áður að
rekstrarstaða þeirra væri að
neinu leyti betri en annarra fyr-
irtækja.
Gert er ráð fyrir að þær hug-
myndir sem nú eru til umræðu,
þýði 5 til 10% kauphækkun, þegar
á heildina er litið. Hækkun verði
hlutfallslega hærri á lægstu laun
en f ullar verðbætur greiddar upp
launastigann.
Enn er óvíst um úrslit í þessum
viðræðum, en svo mikið kapp
leggur ríkisstjórnin á að endar
náist saman, að hún hef ur gert út
sérlegan fulltrúa af sinni hálfu
til að sitja samningafundi. Ætl-
unin er að hann kasti út björgun-
arhringnum ef siglt er í strand.
Enginn getur haft á móti því,
aðsamningar takist. Þaðer einn-
ig góðs viti, ef sérstaklega verður
tekið tillittil hinna lægst launuðu.
Annarskonar samningar væru
óverjandi hneyksli.
Hinu mega menn þó ekki
gleyma, að samninga á ekki að
gera samninganna vegna. Það er
skammgóður vermir fyrir laun-
þega, að samið sé um launa-
hækkanir, sem eyðast og brenna
jafnóðum uppá verðbólgubálinu.
Á það hef ur margoft verið bent
hér í blaðinu.
Ákafi ríkisstjórnarinnar um
samninga er skiljanlegur ef hún
þykist geta bjargað andlitinu i
skamman tíma. Hann er einnig
skiljanlegur ef áfram á að
stjórna þessu landi frá einum
mánuði til annars; ef gert er út á
guð og lukkuna.
Það er ekki ætlunin að ríkis-
stjórnir séu myndaðar fyrir
sjálfar sig heldur þjóðina, sem
þær eiga að stjórna.
Ekki skal fyrirfram gert lítið
úr þeirri viðleitni sem uppi er
höfð til samningagerðar.
Samningar verða ekki dæmdir
fyrr en þeir eru komnir á pappír-
inn. Við skulum vona að nýir sól-
stöðusamningar séu ekki í upp-
siglingu, því þá er vissulega
treyst á Guð og lukkuna, þá er
ekki samið f yrir launafólk heldur
gegn því. Þá magnast glund-
roðinn.
r
I
Oöru hverju upphefst mikil
umræöa i fjölmiölum og manna
meöal um fjármagn þaö, sem
variö er til menningarmála.
Raunar snýst þessi umræða
ekki fyrst og fremst um það hve
miklu fjármagni viö verjum til
þeirra, né heldur um hvernig
þvi er variö, hún snýst oftast um
til hvaða einstaklinga féö fer.
Blandast flokkapólitik þá oft i
umræöurnar og þeir, sem iön-
astir hafa veriö viö að kria út
peninga frá opinberum aöilum
„Nú er ég i hópi þeirra,
sem hundleiðist sinfóníu-
tónleikar og flýti mér
sem mest ég má að
slökkva á útvarpi, þegar
sá f jandi byrjar. En ég er
gallharður stuðnings-
maður þess að við rekum
myndarlega sinfóníu-
hljómsveit", segir
Magnús Bjarnfreðsson
meðal annars í grein
sinni.
■ reka upp skaöræðisvein yfir þvi
■ að nöfn þeirra eru dregin i um-
ræðuna. I þessum umræðum
■ kemur býsna oft i ljós aö nokkur
hópur einstakiinga, sem teljast
“ til listamanna, er allvel settur
með opinbera fyrirgreiðslu.
| Veitir þeim sumum vissulega
« ekki af, þvi almenningur kann
ÉR MÉNNING ðMRFÍ? i
ekki alltaf aö meta list þeirra.1
Eroftekkif fljótu bragði auðséö
samhengi milli vinsælda sumra
listamanna meðal sjóðastjórn-
enda og meðal alþýðu manna.
Nú er þessi umræða i sjálfu
sér ósköp meinlaus og fullkom-
lega réttmæt. Auövitað á þaö
ekki aö vera neitt leyndarmál
hvaða listamenn þjóöin heldur
sæmilega. Þeir listamenn sem
njóta lýðhylli kippa sér heldur
ekki að ráði upp við það þótt i
ljós komi opinberlega hvaða fé
þeir fá frá opinberum aðilum,
en ekki er mér grunlaust um að
einstaka úr hinum hópnum
skammist sin obboð litið, þegar
upplýsingarnar eru birtar.
Rangar ályktanir?
Einn galla hefur þessi um-
ræða þó, eins og hún venjulega
fer fram. Fjöldi fólks dregur þá
ályktun af nokkrum háum töl-
um, að við verjum miklu fjár-
magni til menningarmála. Sú er
þóallsekkirauniná.að minnsta
kosti hvað flestar listgreinar
varðar. Af sumum listgreinum
hagnast rikið beinlinis, þvi ang-
ar rikisskattheimtunnar eru
langir og ekkert skot er óhult
fyrir þeim.
Ég hygg að sá hugsunarháttur
sé ótrúlega almennur, bæði hjá
alþýðu manna og ráðamönnum
þjóðfélagsins, að peningar fari
til menningarmála af illri nauð-
syn. Menn þora ekki almenni-
iega að skera þá niður af ótta
við það að verða taldir menn-
ingarfjandsamlegir, sem ekki
þykir gott til afspurnar hjá
þessari óskaplegu gáfuþjóð.
Afgangar.
Þegar opinberu fjármagni er
skipt eru margir um hituna.
Ótal sterkir hagsmunaaðilar
þrýsta á, atvinnuvegir, byggða-
lög, fjöldahreyfingar. Hræddur
er ég um að þeir sem fjármagn-
inu skipta hafi oft á tiðum meiri
áhuga á því að friða þessa vold-
ugu þrýstihópa, sem svo eru
nefndir nú, heldur en veita þvi
til menningarmála. „Égheld aö
það sé staðreynd að það eru af-
gangar, er til þeirra fara yfir-
leitt, þegar búið er að klipa eins
mikið og unnt er, utan af þvi
fjármagni sem til annarra
málaflokka fer. Þá sjaldan að
myndarlega er af stað farið ætla
ráðamenn að springa af monti
og telja sig heldur betur hafa
skráð nafn sitt á spjöld sögunn-
ar. Glöggt dæmi um þetta er
bygging þjóðarbókhlöðunnar,
sem smám saman færist upp úr
Melunum, áratugum eftir að
þurft hefði að leysa úr hús-
næðismálum Landsbókasafns-
ins. Annað og verra dæmi er
byggingarsaga Rikisútvarps-
ins, sem er bannað að byggja
þótt lóð og peningar séu fyrir
hendi. Framkoma nokkurra siö-
ustu rikisstjórna i garð rikisút-
varpsins er slikt reginhneyksli
að best er að fara ekki fleiri orð-
um um að sinni.
Feluleikurinn.
Stundum er svo farið i felu-
leik. Þá er beinlinis reynt að
fela framlög til menningarmála
i von um að fólk átti sig siður á
þeim og sjái enga eina stóra
tölu. Glöggt dæmi um þetta er
áralangur barningur sumra
stjórnmálamanna við að koma
rekstri sinfóniuhljómsveitar yf-
ir á sveitarfélög að hluta til.
Hamingjan má vita hvaða aðil-
ar raunverulega „reka”
sinfóniuhljómsveitina i dag. Allt
kemur fjármagnið auðvitað úr
vasa skattborgaranna á einn
eða annan hátt, en þetta er falið
á ýmsa vegu, t.d. með greiðsl-
um útvarps og þjóðleikhúss. Nú
á enn að auka fjölbreytni í felu-
leiknum. Þá getur enginn
venjulegur skattborgari lengur
gert sér grein fyrir þvi hvað
fyrirtækið kostar!
Nú er ég i hópi þeirra, sem
hundleiðast sinfóniutónleikar og
flýti mér sem mest ég má að
slökkva á útvarpi, þegar sá
fjandi byrjar þar. Þennan
smekk minn vil ég fá að hafa i
friði en á sam hátt virði ég
smekk þeirra sem slikrar tón-
listar vilja njóta, og ég er gall-
harður stuðningsmaður þess að
við rekum myndarlega
sinfóniuhljómsveit. Það eigum
viðað gera fyrir opnum tjöldum
og veita til hennar þvi fjár-
magni sem til þarf. Við skulum
gera okkur grein fyrir þvi hvað
sinfóniuhljómsveit hefur mikil
áhrif á allt tónlistarlif i landinu,
og við þurfum ekkert að sjá eftir
peningunum sem til hennar
fara.
Breytt viðhorf.
Við þurfum að breyta viðhorf-
um sjálfra okkar og ráðamanna
til menningarmála. Við eigúm
að hætta að lita á framlög tii
þeirra sem illa nauðsyn og við
eigum að meta þau til jafns við
aðrar lifsnauðsynjar jafnvel
setja þau i fremstu röð. Við eig-
um að hætta að vera i feluleik
þvi hann býður heim alls kyns
tortryggni og hugsanlega einnig
óstjórn. Við skulum gera okkur
grein fyrir þvi að við stefnum
inn i nýja þjóðféiagsgerð i ná-
inni framtið. Þar verður vinnu-
timi miklu styttri en nú vegna
nýrrar tækni og fritimi þar'af
leiðandi meiri. Ein af forsend-
um fyrir þvi að við getum siglt
sæmilega lygnan sjó inn i þetta
framtiðarþjóðféiag er að haldið
sé uppi blómlegri menningar-
starfsemi svo fristundir veröi b
fólkinu til blessunar en ekki p