Vísir - 29.08.1980, Blaðsíða 8

Föstudagur 29. ágúst 1980
8
Utgetandi: Reykjaprent h.f.
Framkvæmdastjóri: Davffi Guömundsson.
Ritstjórar: Olafur Ragnarsson og Ellert B. Schram.
Ritstjórnarfulltruar: Bragi Guðmunasson, Ellas Snæland Jónsson. Frétfastjóri
erlendra frétta: Guðmundur G. Pétursson. Blaðamenn: Axel Ammendrup,' Friða
Astvaldsdóttir, Halldór Reynlsson, lllugi Jökulsson, Jónlna Michaelsdóttir, Kristin
■Þorstelnsdóttlr, Magdalena Schram, Páll Magnússon, Sigurjón Valdimarsson,
Sæmundur Guðvlnsson, Þórunn J. Hafstein. Blaðamaður á Akureyri: Glsli Sigur-
geirsson. Iþróttir: Gylfl Kristjánsson, Kjartan L. Pálsson. Ljósmyndir: Bragi
'Guðmundsson, Gunnar V. Andrésson, Jens Alexanderssön. útlit og hönnun:
Gunnar Trausti Guðbjörnsson og Magnús Ölafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson.
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson.
Ritstjórn: Síðumúla 14 simi 86611 7 linur. Auglýsingar og skrifstofur: Siðumúla 8
simar 86611 og 82260. Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 86611.
Askriftargjald er kr.5000 á mánuði innanlands og verð I lausasölu 250 krónur ein-
takið. Visirer prentaður I Blaöaprenti h.f. Slðumúla 14.
FYRIR FOLKIÐ
Stjórnarskrárnefnd misskilur hlutverk sitt.ef hún heldur aö verkefni hennar sé að
semja trúnaðarskjal fyrir þingflokka. Stjórnarskráin er fyrir fólkið i landinu.en ekki
stjórnmálaflokka til að versla með.
Vinnubrögð stjórnmálaf lokk-
anna og alþingis varðandi
st jórnarskrármálið og kjör-
dæmabreytinguna eru að verða
reginhneyksli. Sleifarlag og
áhugaleysi hefur einkennt störf
stjórnarskrárnefndar og við-
brögð alþingismanna virðast
sama markinu brennd.
I nær heilan áratug hefur það
blasað við mönnum, að núver-
andi kjördæmaskipan væri geng-
in sér til húðar. Með stöðugri
f jölgun atkvæðisbærra manna á
þéttbýlissvæðinu suðvestan-
lands, einkum þó á Reykjanesi,
hefur vægi atkvæða raskast úr
hófi fram. Nú er svo komið, að
það þarf f imm atkvæði á bak við
hvern þingmann úr Reykjanes-
kjördæmi á móti hverju einu,
sem greitt er þingmönnum í
fólksfærri kjördæmum. Þetta
þýðir, að atkvæðisréttur kjós-
enda í Reykjavík og Reykjanesi
er fimm sinnum léttvægari en
flestra annarra landsmanna.
Þessi staðreynd hefur á stund-
um verið viðurkennd á borði,
enda hefur enginn heilvita
maður, sem hefur snefil af lýð-
ræðislegri sómatilf inningu,
þorað að mótmæla svo auðskildu
réttlætismáli. Það mun hafa ver-
ið á árinu 1973, sem alþingi
skipaði sjö manna stjórnarskrár-
nefnd með fulltrúum allra
f lokka. Þegar sú nefnd hafði set-
ið aðgerðarlaus að mestu í nokk-
ur ár, mannaði alþingi sig upp,
veik henni frá og kaus aðra. For-
maður hennar var kosinn Gunnar
Thoroddsen, stjórnlagaf ræðing-
ur og mikill áhugamaður um
stjórnarskrána fyrr og síðar.
Þessari nefnd voru sett tíma-
mörk og þótti nú loks hilla undir
málalok.
I síðustu viku birti Vísir kafla
úr þeirri skýrslu, sem nefndin
hefur tekið saman og kallað
áfangaskýrslu. Sagt var, að
skýrslan hafi verið og sé
trúnaðarmál og eigi eftir að
skoðast af þingflokkum. Vísir
ber enga virðingu fyrir slíkum
trúnaði. Stjórnarskráin er ekki
einkamál nefnda eða þingf lokka.
Hún varðar alla þjóðina. Það
kemur kjósendum svo sannar-
lega við hvaða ráðagerðir eru
uppi um helgasta rétt þeirra, at-
kvæðisréttinn.
Áfangaskýrsla nefndarinnar
veldur miklum vonbrigðum. Hún
er samsafn ábendinga og hug-
mynda um þau stjórnarskrár-
ákvæði, sem að mati nefndarinn-
ar þurfa endurskoðunar við.
Enginn afstaða tekin, engin til-
laga gerð.
í kaflanum um kjördæmamál-
ið eru taldar upp þær reglur sem
gilda f hinum ýmsu löndum um
kosningafyrirkomulag og kjör-
dæmaskipan. Ekki orð um álit
nefndarinnar sjálfrar, engin til-
laga.
Þessi skýrsla hef ur veriðtvö ár
í smíðum. Hana hefði mátt semja
á hálfum mánuði og ekki þurft
nefnd til.
Viðbrögð alþingismanna og
áhugi þeirra á framgangi þessa
máls einkennist af geðleysi og
slappleika. Þeir tala um nánari
athugun, besti kosturinn sé ekki
fær, þar sem ekki sé um hann
samkomulag, og einn þeirra
leyfir sér jafnvel að hóta því, að
misréttið f áist ekki leiðrétt nema
með hrossakaupum!
Stundum mætti halda, að það
væri mál stjórnmálaflokkanna
einna, hvernig kosningarétti er
skipað í landinu. Það er hreint
ekki svo. Þeir hafa ekki hinn
minnsta rétt til að ráðskast með
atkvæðisrétt og mannréttindi að
eigin duttlungum eða hagsmun-
um. Stjórnmálaflokkarnir versla
ekki með slík réttindi né heldur
svipta kjósendur þeim rétti. Ef
þeir hyggjast enn einu sinni
bregðast lýðræðislegum skyldum
sínum, þá eiga kjósendur eitt
vopn sem bítur: Það er einfald-
lega að neita allir sem einn
að taka þátt í næsta skrípaleik,
sem kallast kosningar.
i MðSlK EÐA
! ÖÞÆGILEGUR
HáVMI?
Sem gamall fiöluleikari i
mörgum islenzkum hljtím-
sveitum, allar götur sföan áriö
1927, auk þess aö hafa llka
spilaö i dans-,,hljómsveit” og
viö kaffihúsamúsik, þá langar
mig til þess aö vikja nokkru aö
grein Kristins Snælands,
„Borga þú menninguna,
Magnús” (Visir 12.8).
Músíklif einnar þjóöar er
margþætt fyrirbæri. Þaö hefst
meö söng innan heimilis og
skóla, jafnvel rfmnakveöskap
og sálmasöng. Þá tekur viö nám
á ýmis hljóöfæri og samleikur i
smærri og stærri htípum sem
skólagrein þjálfunar, sföar sem
viöhafnaratriöi og loks sem list-
ræn frammistaöa. Þá er kór-
söngur mikilvægur þáttur og oft
vinsæll, aö ógleymdum ein-
söngvurum og einleikurum.
Hugtakiö list Utheimtir bæöi
sérstaka hæfileika og langvar-
andi ástundum undir handar-
jaöri kröfuharöra kennara. Þvi
fleiri einstaklingar sem ganga
þá braut, og þvi fleiri kynslóöir
sem temja sér samneyti viö lög-
mál listar, þvi frjórri veröur
jarövegur til þess aö upp spretti
liötækir listamenn, sem þrosk-
andi áhrif hafa á alla sina sam-
tiö.
Lff veiöimanns og hjarö-
manns hefir veriö hlutskipti
Islendings um margra alda
skeiö. List var aöeins handverk
fárra manna, sem oft nefndust
sérvitringar, og menning var
nytjabundin viö hibýli, áhöld,
skæöi og klæöi. Fegurö
samræmis var óskilgreint hug-
tak, og jafnvel hugvit til ein-
faldra tækjasmföa var tak-
markaö, svo aö ekki var einu
sinni boriö viö aö búa til frum-
stæö hljóöfæri úr hornum hrúts
eöa geithafurs. Mannsröddin
var hiö almenna tóna-tæki, aö
undanskildum ófullkomnum
strengleikum á viö og dreif.
óblandin ánægja.
Þessi sögulega fortiö býr enn
meö tslands börnum. List skap-
ast ekki viö stökkbreytingu, og
ný menningargrein vex ekk:
upp af kalkvisti. Stigvaxandi
þróun frá græölingi til laufeikur
gildir jafnt um skógarlund sem
mannslund. Þá fyrst þegar
mannshugurinn hefir fleytt sér
gegnum öll lægri þroskastig, i
þessu tilviki tileinkað sér og
lært aö njóta smærri og aö-
gengilegri tónsmiöaforma, þá
er hann loks reiðubúinn aö meö-
taka sér til ánægju stærri tón-
verk.
Skiljanleg er hrifning Kristins
við aö hlusta á hljómsveit
Vfnarborgar og sjá einsöngvara
syngja létta músik óperettu.
Þáttur þessarar sjónvarpsdag-
skrár olli mér lika óblandinni
ánægju. En hér jók sjónargleði
unaössemd hlustunar, fagrir
litir og frlö ásjóna. An sjón-
skynjunar hefði nautn rýrnaö
aö miklum mun. Létt músik
tekur þá lfka oft hlustandi mann
meö trompi, strax viö fyrstu
heyrn, en við endurtekningu er
gjarna hætt viö, aö unaöur
minnki.
1 þessu tilfelli má þá heldur
ekki gleymast, aö austurriskir
hljóöfæraleikarar og söngvarar,
sem þarna komu fram, eru upp
vaxnir og aldir á þeim slóöum,
þar sem fyrrum liföu og störf-
uöu mestu tónameistarar allra
tima eins og Haydn, Mozart,
Beethoven, Brahms og Bruck-
ner. En viö áttum bara Snorra
Sturluson, sem skrifaöi bækur,
og siöar bættust viö bití og
brennivin, að ógleymdum þjóö-
söng, sem enginn treystir sér
til þess aö syngja.
Músikvit.
Dómur um nútiö veröur ekki
skilinn án samanburöar viö
fortiö, heldur ekki á sviöi
músi'kskynjunar. Fólk, sem
aldrei hefir fiölu augum litið, fer
ekki skyndilega aö tigna
svokallaöa „æöri tónlist.” En
hvernig hún á sinum tima var
innleidd hér á landi, væri ærið
efni I langt mál. I sem fæstum
oröum má þó staðhæfa, að þar
hafi verulega skort á uppeldis-
legan skilning og þvi verið
skotiö yfir markið. Kemur þetta
viöa fram, t.d. hjá Jóni Sigurðs-
syni, bónda i Yztafelli fyrir um
45 árum: „Symfóniur og annað
slikt er aðallega hyllt af hinum
lærðu hljómlistarmönnum og
kannske tildursfólkinu, sem
þykir „fint” aö dást aö „hærri
músik”. Viö, þessir 99 af
hundraöi, sem ekki höfum ,,vit”
á músik, óskum þess allir, aö
minna sé flutt i útvarpinu af
symfónium og öörum löngum
tónsmiöum. Þykjumst viö hafa
rétt á móti einum útlæröum og
útvöldum hljómlistarmanni.”
Toppvöxtur I músiklifi þjóðar
er sinfóniuhljómsveit sem
hljóöfæralist og ópera sem
sönglist. Þegar öll undirstööu-
stig tónmennta eru oröin viöur-
kenndur liöur i uppeldiskerfi
samfélags, þá hlýtur aö spretta
upp sjálfkrafa nauösyn list-
rænnar hljómsveitar, svo
framarlega sem byggða-
skipun og efnahagsþol leyfir og
er þá átt við rikis- og borgar-
launaöa allsherjarhljómsveit.
Einungis með aukinni tón-
menntafræðslu veröur tryggöur
grundvöllur fyrir fasta rikis-
hljómsveit, sem þó fyrst um
sinn verður aöallega hljómsveit
fyrir höfuðborgina og nágrenni
hennar, þar sem fjarlægöir út
um landsbyggöina eru helzti
neöanmáls
Dr. Hallgrímur Helga-
son tónskéld ritar at-
hyglisverða hugleiðingu
um músík og hlutverk
hennar, i tilefni af skrif-
um Kristins Snæland í
Vísi á dögunum.
miklar og húsakostur til hljóm-
leikahalds er viöa ófullnægj-
andi.
Hlustunarþroski.
Músik er þáttur menningar,
en undirstaöa hennar er mennt-
un, á þessu sviði hennar ekki
aðeins menntun og kunnátta
hljóöfæraleikara, heldur lika
menntun eyrans, þjálfun þeirra
hlustenda, sem læra aö meta,
skilja og njóta góös músikflutn-
ings. Hér vantar mikið á, aö
grunnur hafi verið lagöur á
réttum tima sem undirbúningur
að frekari tónmenntaþróun.
Þessvegna örlar enn viöa á and-
stööu gegn „klassfskri músik.”
Menningarþjóðir Evrópu hafa
sér að baki aldagamla þróunar-
braut i glimu sinni viö fegurö
tónræns samræmis. Sú ganga
stendur okkur lika fyrir stafni,
þvi aö menningarleg inntekt
fæst eigi fyrirhafnarlaust.
Hljóðfæraleikni kostar langæra
ástundun og hlustun á þaulhugs-
aö tónverk útheimtir einbeitt
hugarstarf.
Þarsem hlustunarþroski ekki
er fyrir hendi, geta komiö fram
skilgreiningar eins og hjá
Kristni Snæland, nl. sinfóniu-
garg ,leiöinleg si nf óniutónlist
samfara sálarþjakandi þján-
ingum. En Kristinn er vissulega
ekki einn um svipaöar skoöanir.
tslenzkur menntamálaráöherra
kallaöi músik „þægilegan
hávaöa” og einn okkar forsætis-
ráöherra kvað tónlist „hafa
óþægileg áhrif” á sig. Þá kemur
afstaöa alþýðumanns einkar vel
fram áriö 1957 I visu eftir Jósep
S. Húnfjörö.
Vel ef mælist visa hlý,
vil ég hæla glaöur,
sig þó skæli simfóni,
sagnavæl og þvaöur.
Svo fráleit sem eru öll þessi
ummæli um göfuga og viður-
kennda listmúsik sem mann-
bætandi menntunarafl, flutta
viö rétt skilyrði, þá eru þau
engu aö sfður samfélagslegt i-
hugunarefni. Raunsæislegar
umræöur um menningarmál
eru nauðsynlegar, ekki sizt um
þá grein þeirra, sem hér á landi
er enn einna yngst og óreyndust.
Þær geta orðið visbending um
réttmætar ráöstafanir i vanda-
máli menningarleitandi þjóöar.
Dr. Hallgrimur Helgason.