Morgunblaðið - 25.07.2002, Blaðsíða 42

MINNINGAR
42 FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Líney Jóhannes-dóttir fæddist á
Laxamýri í Suður-
Þingeyjarsýslu 5.
nóvember 1913. Hún
andaðist á hjúkrun-
arheimilinu Sunnu-
hlíð í Kópavogi 18.
júlí síðastliðinn. For-
eldar hennar voru
hjónin Þórdís Þor-
steinsdóttir hús-
freyja, f. 24. 9. 1875,
d. 10.12. 1921, og Jó-
hannes Baldvin Sig-
urjónsson, bóndi á
Laxamýri, f. 22.8.
1862, d. 1.5. 1933.
Líney var næstyngst ellefu systk-
ina, sem öll eru látin. Bræðurnir
voru fimm og létust allir í
bernsku, en þeir voru Þorvaldur,
Egill, Sigurjón, Indriði og Stefán
Sigurður. Systurnar náðu hins
vegar fullorðinsaldri, en þær voru
Soffía, f. 15.6. 1902, Snjólaug Guð-
rún, f. 13.12. 1903, Margrét Stef-
anía, f. 24.12. 1905, Jóna Krist-
jana, f. 21.7. 1911 og Sigurjóna, f.
28.5. 1916.
Líney ólst upp á Laxamýri til
ellefu ára aldurs, en fór þá í fóstur
til hjónanna Páls Stefánssonar
stórkaupmanns frá Þverá og Hall-
fríðar Proppé Stefánsson. Hún
lauk prófi frá Kvennaskólanum í
Reykjavík og stundaði seinna fé-
lagsfræðinám í Stokkhólmi undir
handleiðslu Ölvu Myrdal.
Líney giftist hinn 18. ágúst 1936
Helga Bergssyni, hagfræðingi og
framkvæmdastjóra, f. 25. 1. 1914,
d. 23. 8. 1978. Hann
var sonur hjónanna
Helgu Magnúsdóttur
klæðskera og hús-
freyju og Bergs
Pálssonar skip-
stjóra. Börn Líneyj-
ar og Helga eru: 1)
Páll, læknir í Stykk-
ishólmi, f. 22.6. 1938,
kvæntur Sigurlaugu
Karlsdóttur, sem er
látin. Þeirra börn
eru: Arna Hrönn,
Gunnlaug Dröfn,
Ragnheiður Líney
og Snorri Karl. 2) Jó-
hannes, starfsmaður
SPRON, búsettur í Kópavogi, f.
25.6. 1946. Hann er kvæntur Önnu
Hallgrímsdóttur og eru þeirra
börn: Emil, Hrefna Björk, Hall-
grímur og Líney. 3) Líney, sér-
kennsluráðgjafi á Akureyri, gift
Guðmundi Lúðvíkssyni og eru
þeirra börn: Helga Þórdís, Frið-
mundur Helgi og Bergur Lúðvík.
Líney starfaði m.a. hjá Raf-
orkumálastofnun og við mæðra-
eftirlit á Heilsuverndarstöð
Reykjavíkur auk húsmóðurstarfa.
Hún stundaði ritstörf um árabil
og liggja eftir hana nokkrar
barna- og unglingabækur auk
skáldsagna. Hún ritaði einnig
fjölda smásagna, sem birtust í
blöðum og tímaritum, íslenskum
og erlendum. Auk þess stundaði
hún þýðingar.
Útför Líneyjar fer fram frá
Kópavogskirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Amma Líney var nákvæmlega
eins og eldra fólk á að vera. Stöð-
ugt með það í huga að kenna þeim
yngri og undirbúa þau fyrir lífið
framundan. Ég naut í ríkum mæli
frásagnargleði hennar og lífs-
reynslu og e.t.v. mest af barna-
börnunum, þar sem ég er þeirra
yngst, en amma var orðin 67 ára
þegar ég fæddist.
Þegar ég kom í heimsókn til
ömmu í Geitlandið fannst mér eins
og ég gengi inn í aðra veröld.
Fyrst hljóp ég upp nokkrar tröpp-
ur og inn í íbúðina sem var vinstra
megin á ganginum. Það fyrsta sem
tók á móti mér hjá ömmu var lykt-
in. Það var alltaf svo sérstök lykt
inni hjá ömmu, einhvers konar te-
lykt. Þegar inn var komið var al-
veg sama í hvaða herbergi ég færi,
það var allt svo töfrandi. Inni í
einu herbergi var sófi sem hægt
var að taka bakið af og breyta í
hest. Í öðru var karfa með mis-
munandi pennum, blýöntum og lit-
um og ekki venjulegum, heldur
öðruvísi, miklu merkilegri pennum
en nokkur annar átti. Inni á baði
var stór kommóða, sem geymdi
örugglega hundruð blautklúta, sem
mér fannst svo góð lykt af, þetta
þótti mér alveg stórfenglegt, blaut-
ur pappír. Og búrið inn af eldhús-
inu. Að koma þangað inn var ótrú-
legt. Alls konar dót, en
eftirminnilegastar eru glerkúlurn-
ar. Þetta þykir flestum ekki ýkja
merkilegir hlutir nú til dags, en
amma hafði lag á að gera minnstu
hluti stórmerkilega.
Þegar ég fór að fullorðnast
breyttist samband okkar ömmu,
enda var amma farin að eldast og
flutt inn í íbúð fyrir eldri borgara
við Gjábakka. Þá fór hún að segja
mér sögur frá því hún var lítil,
ferðalögum sem hún fór í og afa,
sem ég fékk ekki að kynnast, því
hann dó rúmu ári áður en ég fædd-
ist. Amma sagði mér sögur úr
stríðinu og þá sérstaklega þegar ég
fór að ferðast, því henni var ekki
alveg sama um, að alnafna væri
farin að ferðast án þess að geta
snúið sér að einhverjum sem gæti
bjargað henni frá hættum sem alls
staðar gætu leynst.
Amma var alltaf mikill dýravinur
og áttum við það sameiginlegt.
Enda þótti ömmu ákaflega vænt
um hundinn minn, hana Rökkvu,
og passaði sig alltaf á því að það
væri til lifrarpylsa í ísskápnum
handa henni. Einnig fannst ömmu
gaman að segja mér frá þeim dýr-
um sem hún hafði kynnst um æv-
ina og eru mér eftirminnilegastar
sögurnar af páfagauknum sem
greiddi í gegnum hárið á henni,
villikettinum sem hún tók að sér
sem stökk upp á bakið á henni og
krækti í hana klónum og renndi
sér svo niður eftir því, hundinum
Kobba og hesti sem afi hafði gefið
henni og hét Lýsingur.
Það má segja að amma hafi verið
hálf tímalaus og var það einn af
hennar mörgu kostum, því amma
var þannig að það var hægt að tala
við hana um allt milli himins og
jarðar og alltaf hafði hún eitthvað
til málanna að leggja.
Þegar amma var orðin veik og
átti í erfiðleikum með að sjá um sig
sjálf flutti hún á hjúkrunarheimilið
Sunnuhlíð, og ég held það lýsi
henni best, að rétt viku áður en
hún dó gekk ein af stúlkunum sem
vinna þar inn til hennar og heilsaði
henni á pé-máli. En pé-málið var
eitt af því, sem amma kunni og
gerði hana svo merkilega. Þá hafði
amma tekið upp á því á níræð-
isaldri að kenna tveimur stúlkum
þetta sérkennilega tungumál.
Ég veit að þegar ég og amma
hittumst næst þurfum við að finna
okkur góðan stað svo við getum
sest niður og sagt hvor annarri
hvað hefur drifið á okkar daga frá
því að við sáumst síðast.
Þangað til …
Þín alnafna,
Líney Jóhannesdóttir.
Ég á margar skemmtilegar
minningar um hana ömmu mína
Líneyju.
Mig langar til að deila einni
skemmtilegri minningu um okkur
tvær, atburð sem gerðist fyrir
u.þ.b. tíu árum.
Amma hafði afskaplega miklar
áhyggjur af heilsufari mínu og ekki
var hún heilsuhraust sjálf. Við
höfðum glímt við sama sjúkdóminn
lengi sem var astma og sat ég oft
hjá henni og kenndi henni á lyfja-
staukana.
Amma hafði lesið einhverja
grein um mann, sem bjó til sér-
stakt jurtaseyði og hafði þetta
seyði hjálpað sumu fólki með erfiða
kvilla. Alla vega vakti þessi maður
athygli ömmu og vildi hún gjarnan
hitta hann.
Svo fór að amma hringdi í mig,
skipaði mér hálfpartinn að sækja
sig það kvöldið og til hans myndum
við fara. Ég man sérstaklega eftir
þessu kvöldi; það var hávetur, ís-
kalt úti, norðanátt og flughált.
Ekki besta veður í heimi til þess að
fara á fund seyðismannsins. En við
drösluðumst þangað og það hefur
örugglega verið hryllilega fyndið
að sjá til okkar, því við vorum eins
og tveir bakkabræður eða haltur
leiðir blindan til þess að komast í
gegnum veðrið og hálkuna, alveg
dauðhræddar um að önnur okkar
flygi á hausinn. Við hlógum mikið
að þessu eftir á.
Hjá seyðismanninum hlustuðum
við amma á nokkrar kraftaverka-
sögur um þetta seyði og ákvað hún
síðan að kaupa fjóra lítra af þessu
undralyfi, tvo lítra handa mér og
tvo lítra handa sér. Hún var sko
aldeilis ákveðin í að lækna okkur
tvær í eitt skipti fyrir öll.
Síðan ók ég henni heim og þar
lofaði ég henni að taka þetta inn
samviskusamlega eins og okkur
hafði verið sagt að gera. Þegar ég
kom heim fékk ég mér tappa af
þessu seyði, og kúgaðist svo og
ældi að ég hef sjaldan vitað annað
eins. Ég drakk aldrei meir af þess-
um drykk og ég ætlaði aldrei að
þora að segja ömmu frá því.
En amma … hún svolgraði í sig
heila tvo lítra á nokkrum vikum
með þvílíkum viðbjóði, en lét sig
hafa það. Hún ætlaði að klára
hvern einasta dropa til þess að
vera viss um gagnsemi seyðisins.
Hún var nú nokkuð stolt af sjálfri
sér fyrir að hafa klárað flöskuna.
Við vorum sannfærðar um að
seyðið hefði ekki gert kraftaverk á
okkur tveimur, en það gerði okkur
alla vega ekki illt. En bragði seyð-
isins gleymdum við seint og þegar
ég ljóstraði upp að ég hefði ein-
ungis komið ofan í mig einum
tappa hló hún og sagðist skilja mig
vel.
Þessi minning um okkur tvær er
mér afskaplega kær og mér finnst
atburðurinn lýsa persónuleika
ömmu einstaklega vel.
Þó svo að hún hafi verið heilsu-
veil hef ég sjaldan kynnst þraut-
seigari manneskju og hún var sko
ekki aldeilis til í að gefast upp,
hvort sem hún átti í hlut eða ein-
hver annar, í veikindum eða varð-
andi erfið persónuleg málefni. Hún
stóð alltaf með sínum og varði þá
sem henni þótti vænst um með
kjafti og klóm alveg til dauðadags.
Ég er sannfærð um að þeir sem
kynntust henni ömmu gleyma
henni seint, því hún hafði margt að
segja, fylgdist vel með samtíman-
um og var afskaplega fróð og vel
gefin.
Ég á svo sannarlega eftir að
sakna hennar sárt.
Elsku amma! Ég veit að þú hvíl-
ir í friði og ég vona að þú lítir eftir
mér annað slagið og beinir mér á
rétta braut í lífinu.
Þín
Ragnheiður Líney,
Hjalti og Páll Helgi.
Það eru nærri 30 ár síðan ég
kom í fyrsta skipti á Þinghóls-
brautina og hitti þau Líneyju og
Helga. Páfagaukurinn Lydicia var í
pössun hjá þeim og inni í stofu var
Líney með gítarinn sinn og þær
sungu dúett. Þessi mynd af Lín-
eyju greyptist í huga mér, hún í
öðrum sokknum brúnum, hinum
svörtum, auðvitað með hárið í hnút
í hnakkanum og líktist spænskri
hefðarfrú. Hún sagði oft í gríni að
hún væri fyrsti hippinn. Hún gekk
gjarnan í skyrtum af strákunum
sínum og á sunnudögum fór hún í
gamla smókingskyrtu. Þá sagðist
hún vera að klæða sig upp. En það
var sama hverju hún klæddist; allt-
af sópaði að henni og hún vakti at-
hygli fyrir glæsileika hvar sem hún
fór. Helgi leit með aðdáun og ást
til konu sinnar og þegar hún leit til
hans á móti skein sama ástúðin úr
hennar augum. Þau voru þá búin
að vera í hjónabandi í 35 ár og svo
skotin hvort í öðru, að enn í dag,
þótt liðin séu 24 ár frá láti Helga,
er varla annað hægt en nefna þau
saman. Þau hjón tóku mér og
börnunum opnum örmum og buðu
okkur velkomin í fjölskylduna.
Fyrir það verð ég ævinlega þakk-
lát.
Líney var mikil fjölskyldumann-
eskja og hafði mikinn metnað fyrir
hönd síns fólks. Ekkert gladdi
hana meira en ef eitthvert okkar
sýndi góðan árangur og hún hvatti
okkur og studdi eins og henni var
mögulegt. En það voru ekki aðeins
börn, tengdabörn og barnabörn
sem stóðu henni nærri heldur stór-
fjölskyldan öll, systrabörnin og
frændgarðurinn allur. Hún bar líka
mikla umhyggju fyrir samferða-
mönnum sínum, hvort heldur það
voru vinir sem hún eignaðist á lífs-
leiðinni eða sjúklingar sem hún lá
með á sjúkrastofnunum. Hún gerði
sitt besta til að halda sambandi við
sem flesta, fylgjast með heilsufari
og vera innan handar ef hún var
þess umkomin. Hennar lífssýn var
að gera allt það sem maður tók sér
fyrir hendur eins vel og unnt var.
Það sýnir sig best núna þegar ég
fletti í bókum hennar og í ljós kem-
ur að hún hefur verið að gera smá-
breytingar hér og þar. Skipta setn-
ingum og breyta orðalagi. Þá hefur
hún verið að velta því fyrir sér
hvort betur hefði mátt fara. Og á
miðunum hennar kemur í ljós að
hún hefur velt hverri setningu fyr-
ir sér og skrifað þær aftur og aftur
með smábreytingum, þar til hún
var sátt við útkomuna. Bækur
hennar bera þessu vott. Þær sýna
líka aðdáun hennar á ríki náttúr-
unnar. Dýrin áttu stóran part af
hjarta hennar og það var gaman að
vera með henni í sumarbústaðnum
við Selvatn og heyra hana spjalla
við himbrimann á vatninu og fylgj-
ast með fuglunum og gróandanum.
Við Selvatn lyftu þau Helgi grett-
istaki í ræktun landsins og gerðu
þar vin sem við njótum í dag. En
það var ekki aðeins Selvatn sem
stóð henni nærri. Bernskuheimilið
á Laxamýri var eilíflega greypt í
huga hennar og minningar og til-
finningar tengdar Laxamýri komu
fram nærri daglega, ekki síst núna
í seinni tíð þegar hún var orðin
södd lífdaga. Það að hún skyldi
komast þangað í fyrrasumar og fá
svo hlýjar móttökur hjá Atla Vig-
fússyni og fjölskyldu hans var
henni ómetanlegt.
Ekkert vissi ég skemmtilegra en
að sitja með Líneyju og hlusta á
hana segja frá liðnum tíma, lífinu
og fólkinu á Laxamýri, móður sinni
og pabba gamla, Ponna og öllum
hinum. Sama var með frásagnir frá
Svíþjóðarárunum og vinahópnum
þar. Þá mynduðust sterk tengsl
sem héldust fram á síðustu stund.
Svo kunni hún býsn af þulum og
vísum, hafði fallega söngrödd og
taldi það ekki eftir sér að leyfa
okkur að njóta þess með sér. En
það voru ekki aðeins ljóð og vísur
sem hún kunni, hún talaði nefni-
lega bæði hvíslmál og p-mál. Það
er ógleymanlegt þegar hún og
Magga systir hennar voru í sum-
arbústaðnum og töluðu hvíslmálið.
Það var útilokað að skilja þær og
nánast ótrúlegt að þær gætu skilið
hvor aðra. P- málið var skiljan-
legra og þær systur höfðu náð
ótrúlegri fimi í því.
Líney dvaldi síðustu árin á
hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð og
vil ég færa Áslaugu og frábæru
starfsfólki hennar bestu þakkir
fyrir umönnunina.
Leikrit Líneyjar, Síðasta sum-
arið, endar á þessu fallega ljóði:
Sætur ertu sumarilmur
smáu blómi frá.
Litla dóttir, líttu á.
Sérðu blöðin, svona lítil
sitja leggjum á.
Litla dóttir, líttu á.
Bleikur litli blómakollur,
bikarblöðin smá.
Litla dóttir, líttu á.
Saman leggjast saklaus blöðin,
sofna lífi frá.
Litla dóttir, líttu á.
Undrin smáu, undrin miklu,
Allir mega sjá.
Litla dóttir, ef þeir líta á.
Nú er síðasta sumarið hennar
Líneyjar Jóhannesdóttur liðið.
Dagurinn styttist og húmið fellur
á. Tómarúmið hjá okkur sem eftir
erum er stórt og verður aldrei
fyllt, en minningin lifir björt og
ljós um sérstaka konu sem átti fáa
sína líka.
Anna Hallgrímsdóttir.
Hann var yndislegur himinn, ár-
dags 18. júlí, við himnaför Líneyjar
Jóhannesdóttur, en skýfar og
bólstur voru þá óvenjulega mikil og
falleg.
Líney sleit barnsskónum á Laxa-
mýri, þar lágu rætur hennar, þang-
að hvarflaði hugurinn. Atburðaríkt
mannlífið á höfuðbólinu, áin, fjar-
an, fiskur og æðurin eru þeir
bautasteinar sem Líney bar fram
með fágætum hætti í minninga-
brotunum „Það er eitthvað sem
enginn veit“, skráð af Þorgeiri Þor-
geirssyni. Hér talar skáld, lestu
bókina.
Þessa látlausu bók gaf Líney
okkur hjónum í vinargjöf. Bókin
hefur verið mér oft í hendi síðustu
dægrin og vakið sterk hughrif og
ljúfar minningar. Líney var kona
vegsöm, prúð og fáguð í fasi, bar
með reisn glæst mót ættar sinnar.
Líney var vitur, tilfinningarík og
víðlesin, kröfuharður fagurkeri á
bókmenntir og listir en hóglát.
Ævi Líneyjar var tilbrigðarík,
svipul eins og eðliskostir hennar
gáfu tilefni til, anddrægt á stund-
um, en frjósöm. Hún gat verið
sjálfri sér. Líney var vinföst og
ræktaði þann akur af kostgæfni.
Ung gafst Líney æskuástinni sinni
Helga og fylgdi honum til fram-
haldsnáms í Svíþjóð og áttu þau
þar heimili í nokkur ár. Í hjóna-
bandi þeirra var kærleikurinn og
gagnkvæm virðing leiðarljósið.
Helgi Bergsson var landskunnur
hagfræðingur, fljóthugi í forustu-
sveit kaupmanna, ötull sporgöngu-
maður í að treysta frelsi og sjálf-
stæði íslenskrar verslunar
eftirstríðsáranna. Framtíð ungu
hjónanna var björt og glæstar von-
ir í farteskinu, en Helgi varð fyrir
þungu heilsuáfalli um 1960. Heilsu-
LÍNEY
JÓHANNESDÓTTIR