Morgunblaðið - 31.07.2002, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 31. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Dómsmálaráðuneytiðáformar 40 milljónakróna sparnað hjáLandhelgisgæslunni á
næsta ári með því að leggja varð-
skipinu Óðni, sem orðið er 42 ára
gamalt. Að mati Ríkisendurskoð-
unar vantar að meðaltali 48 millj-
ónir króna á ári upp á að reglu-
bundnar fjárheimildir nægi fyrir
rekstri stofnunarinnar. Segir Rík-
isendurskoðun einnig að vöntunin
verði 80 milljónir ef aðeins er miðað
við reglubundnar tekjur stofnunar-
innar.
Hafsteinn Hafsteinsson, forstjóri
Landhelgisgæslunnar, leggur
þunga áherslu á mikilvægi skipa-
kosts Landhelgisgæslunnar og seg-
ir stofnunina ekki hafa neitt bol-
magn í frekari sparnað ef hún eigi
að geta sinnt lögbundnu hlutverki
sínu á sviði fiskveiðieftirlits, björg-
unarstarfsemi og almennrar örygg-
isstarfsemi. Þrjú varðskip þurfi að
vera tiltæk, þar af eitt stórt og tvö
minni. „Skýrsla ríkisendurskoðun-
ar leiðir í ljós að við nýtum fjár-
muni okkar vel en getum ekki spar-
að meira,“ segir hann.
„Rekstur þyrlnanna er sveiflu-
kenndur og dýrari en reiknað var
með í fyrstu. Landhelgisgæslan
hefur ekki fengið grunnfjárveitingu
til ýmissa verkefna sem henni hef-
ur verið falið að sinna, eins og fjar-
eftirliti, Schengen-eftirlitssvæðinu
o.fl. Einnig þurfti stofnunin, vegna
sérstakra samninga við Varnarlið-
ið, að bæta við starfsmanni í
sprengjudeild, sem ekki hefur
fengist fjárveiting fyrir, en stofn-
unin sér nú alfarið um sprengju-
eyðingu fyrir Varnarliðið. Að auki
þarf stofnunin að setja flugkost
sinn í JAR-kerfi (alþjóðlegt flug-
öryggiskerfi) og ennþá vantar 10
milljónir upp á til að unnt sé að
taka í notkun nætursjónauka í þyrl-
urnar.“
Nauðsynlegt að hafa mikið
og gott eftirlit á vorin
Hafsteinn segir aðspurður þörf-
ina á þremur varðskipum augljósa
og að Landhelgisgæslan megi ekki
við því að þeim verði fækkað. „Það
er nauðsynlegt að hafa mikið og
gott eftirlit á vorin og fram á sumar
á karfamiðunum á Reykjanes-
hrygg, þar sem erlendu skipin eru
á veiðum alveg við efnahagslögsög-
una, en samkvæmt samningum
NEAFC ber hverri aðildarþjóð
sem er með fleiri en 10 skip á svæð-
inu að hafa þar eftirlit. Nokkru síð-
ar en að hluta til á sama tíma
standa loðnuveiðar yfir og þá er
nauðsynlegt að fylgjast vel með
afla og veiðistöðum erlendu loðnu-
veiðiskipanna. Þetta getur haft
mikið að segja um aflaréttindi ís-
lensku loðnuveiðiskipanna í fram-
tíðinni. Á síðasta ári voru fjögur
norsk loðnuskip sektuð og afli
gerður upptækur vegna ólöglegra
athafna þeirra innan íslensku efna-
hagslögsögunnar, og runnu við það
um 32 milljónir til íslenska ríkisins.
Fjareftirlitið kemur að miklu
gagni og gerir eftirlit markvissara.
Það kemur þó aldrei í stað hins
hefðbundna eftirlits,
þar sem farið er um
borð í veiðiskipin og
kannaður afli, afla-
heimildir, veiðarfæri,
mönnun og öryggis-
búnaður. Það þarf
einnig að hafa eftirlit með skipum
sem eru á veiðum annars staðar í
lögsögunni. Árlega fer Landhelg-
isgæslan um 500 sinnum um borð í
veiðiskip til eftirlits, en ekki er far-
ið oftar en nauðsyn krefur. Þá má
ekki gleyma að í náttúruhamförum
sinnir Landhelgisgæslan mikil-
vægu hlutverki í flutningum á
björgunarliði og aðstoðar við björg-
unarstarf á vettvangi, eins og t.d. í
snjóflóðunum á Vestfjörðum. Þeg-
ar rætt er um skipakost Landhelg-
Óðni, segir Hafsteinn það
legt, en miðað við aldur ski
raunhæft að gera ráð fyrir
aða úthaldi í hæsta lagi. Se
það óviðunandi til frambú
verandi úthald er 26–28
Hann segir að vel mætti h
að sinna eftirliti og löggæ
úti með minni varðskipum
Tvær þyrlur af sömu
góður framtíðarko
„Ef við hugsum til fram
örugglega sjá fyrir sér
tonna hraðskreitt varðski
1.500 tonna skip og það þr
3 þúsund tonn. Þetta gæ
góður kostur út af fyrir sig
og málin standa nægir L
isgæslunni eitt stórt var
tvö miðlungsstór. Þegar v
fengið nýja varðskipið, væ
tíðinni áhugavert að fá tvæ
af sömu gerð til að
auðvelda alla þjón-
ustu við þær og starf-
semi flugdeildar.
Nefna má að ná-
grannaþjóðir okkar
leggja nú mikla
áherslu á landhelgisgæslu
að láta smíða ný skip til
starfa.“
Bent hefur verið á að
Landhelgisgæslunnar ska
aðrar ríkisstofnanir og e
nefndri skýrslu Ríkisendu
ar m.a. bent á að nær væ
mælingar væru á hendi
ríkisstofnunar sem er sé
sviði kortagerðar. (þ.e. L
inga Íslands) og að færa
mögnun þyrlusveitar læk
isgæslunnar verður að hafa í huga
að algeng stærð á flutningaskipum
í dag er 20 þúsund tonn en var rúm-
lega þrjú þúsund tonn fyrir 30 ár-
um þegar yngsta varðskip Land-
helgisgæslunnar var smíðað.
Togararnir eru einnig orðnir þre-
falt stærri á þessum tíma. Varðskip
Landhelgisgæslunnar eru hins veg-
ar ekki nema tæp 1000 tonn. Það
gefur því augaleið að ef Landhelg-
isgæslan á að geta uppfyllt björg-
unaskyldur sínar verður stofnunin
að hafa stórt og öflugt varðskip.
Ekki má heldur gleyma því að sjó-
farendur lenda oft í hafsnauð í fár-
viðrum og þá er ekki alltaf hægt að
nota þyrlur til björgunarstarfa. Og
jafnvel þótt koma megi við þyrlum
til að bjarga sjálfum áhöfnunum, þá
er ekki hægt að bjarga skipunum
með þyrlunum einum saman. Við
vitum að mengunarhætta frá
stórum skipum í kjöl-
far sjóslysa er mikil
og það er ekki erfitt
að ímynda sér áhrif
þess ef olíuskip ræki
á fjörur með tilheyr-
andi mengun. Með
þyrlunum er unnt að bjarga
mannslífum en ég held að það sé í
mörgum tilvikum jafngerlegt með
varðskipum, þótt þyrlurnar séu í
sumum tilvikum eini björgunar-
mátinn sem kemur til greina. Af
þessum sökum og ekki síst vegna
þess hversu dýr þyrlureksturinn
er, kæmi ekki til álita að fjölga
þyrlunum á kostnað varðskipanna.“
Aðspurður hvort ekki megi
skapa meira svigrúm til að auka út-
hald Týs og Ægis með því að leggja
Þrjú varðskip
að vera tilt
Hafsteinn Hafsteinsson, forstjóri Landhel
gæslunnar, segir í samtali við Örlyg Ste
Sigurjónsson að stofnunin megi ekki við fæ
varðskipa, heldur verði að efla skipakost G
unnar. Hvorki þyrlu- né fjareftirlit komi þá
hins hefðbundna eftirlits á varðskipum
Morgunbl
Hafsteinn Hafsteinsson: „Við erum sérfræðingar í sjóbjörg
stjórnstöð okkar er fyrst og fremst til öryggis fyrir sjófarend
Fjareftirlitið kem-
ur að miklu gagni
og gerir eftirlit
markvissara
S
HLUTVERK KVIKMYNDA-
SJÓÐS ÍSLANDS
Kvikmyndasjóður Íslands er einaopinbera stofnunin hér á landisem markað er sérstakt hlut-
verk á sviði kvikmyndagerðarlistar.
Starfssvið stofnunarinnar er því að
sönnu vítt því kvikmyndamenning
spannar eitt vinsælasta list- og afþrey-
ingarform samtímans. Sjóðurinn var
stofnaður árið 1979 og er skilgreint
hlutverk hans nú töluvert viðamikið; að
styðja íslenska kvikmyndaframleiðslu,
þróun íslenskrar kvikmyndamenning-
ar, og kynna íslenskar kvikmyndir er-
lendis. Að auki sér Kvikmyndasjóður
um starfsemi Kvikmyndasafns Íslands
sem einnig gegnir mikilvægu hlutverki
á sviði skráningar, varðveislu, rann-
sókna og uppfræðslu um kvikmyndaarf
okkar.
Úthlutanir úr kvikmyndasjóði valda
ætíð nokkrum umræðum í samfélaginu
og var endurúthlutun í fyrradag þar
engin undantekning, enda ekki nema
eðlilegt þar sem um er að ræða tiltölu-
lega stóra styrki til listgreinar sem nýt-
ur fádæma vinsælda meðal almennings.
Þrátt fyrir þennan almenna áhuga og
öflugt starf Kvikmyndasjóðs í rúma tvo
áratugi hefur fagleg umræða um
stefnumótun stofnunarinnar ekki farið
hátt, þótt vissulega sé full ástæða til að
velta fyrir sér þeim áherslum sem fram
koma við hverja úthlutun og ráðið geta
úrslitum um þá framtíðarsýn sem kvik-
myndagerð er mörkuð hér á landi. Þess
ber þó að geta að Björn Bjarnason, fyrr-
verandi menntamálaráðherra, mælti í
fyrrahaust fyrir frumvarpi til nýrra
kvikmyndalaga, en eitt meginmarkmið
þess er að „skýra stjórnsýslulega fram-
kvæmd af hálfu opinberra aðila til efl-
ingar íslenskri kvikmyndamenningu“,
eins og fram kom í frétt hér í blaðinu í
nóvember. Í frumvarpinu var einnig
lagt til að skilið verði á milli starfsemi
Kvikmyndasjóðs og Kvikmyndasafns
Íslands þannig að þær myndi tvær sjálf-
stæðar stofnanir, Kvikmyndamiðstöð
(sem Kvikmyndasjóður yrði hluti af) og
Kvikmyndasafn. Slík ráðstöfun myndi
án efa efla starfsemi Kvikmyndasafns-
ins, en fjárskortur og vandræðagangur
í húsnæðismálum, sem brýnt er að
leysa, hefur sett mark sitt á starfsemi
þess að undanförnu.
Í upphafi var hlutverk Kvikmynda-
sjóðs fyrst og fremst að hlúa eftir mætti
að fyrstu vísum íslenskrar kvikmynda-
gerðar og miðað við hve fáir kvik-
myndagerðarmenn voru þá að störfum
hér má segja að sjóðnum hafi með sín
takmörkuðu fjárráð tekist að undirbúa
jarðveginn fyrir fyrstu atvinnumennina
í þessari grein. Eftir á að hyggja má þó
segja að ætíð hafi farist fyrir að ákveða
hvort farsælla væri fyrir þróun ís-
lenskrar kvikmyndagerðar að skil-
greina hana sem iðnað (líkt og tilhneig-
ingin er í Bandaríkjunum) eða sem
listgrein (eins og í Evrópu), en slíkar
skilgreiningar geta skipt sköpum hvað
framtíðarstefnumörkun og fjárfesting-
ar í greininni varðar.
Lengi vel var kvikmyndasjóður gagn-
rýndur fyrir að standa vörð um hags-
muni fárra einstaklinga á sviði kvik-
myndagerðar og gefa ekki ungum og
efnilegum kvikmyndagerðarmönnum
færi á að spreyta sig. Þeim gagnrýni-
röddum fækkaði þó þegar komið var á
fót kerfi sem gerði fólki kleift að leggja
fram hugmyndir og fá styrk til að þróa
frambærileg handrit, sem skilað hafa
áhugaverðum og fjölbreyttum kvik-
myndum eftir yngri kynslóðir á undan-
förnum árum. Aukið samstarf við er-
lenda sjóði og framleiðendur hefur
einnig komið því til leiðar að um þessar
mundir er hægt að fullyrða að íslensk
kvikmyndagerð hafi slitið barnsskónum
og tímabært sé að huga að framtíðará-
herslum. Taka þarf afstöðu til þess
hvort við úthlutanir styrkja beri t.d.
fyrst og fremst að taka tillit til listræns
gildis verkefna eða hvort almennt
skemmtigildi og áhorfendafjöldi eigi
fremur að ráða ferðinni. Hvort leggja
beri áherslu á að styrkja áfram myndir
þeirra leikstjóra sem eiga langan feril
að baki og skapa þeim viðvarandi at-
vinnugrundvöll, eða hvort hlutverk
sjóðsins sé fyrst og fremst að huga að
nýjum vaxtarsprotum og sjá um end-
urnýjun í greininni. Hafa þarf í huga að
þar sem styrkir og samstarf við erlenda
aðila er oft á tíðum bundið því skilyrði
að verkefni fái jafnframt styrk í sínu
heimalandi, kæmi hugsanlega til greina
að búa til tvo úthlutunarflokka með mis-
munandi áherslum til að tryggja að
sambönd og reynsla eldri kynslóðar
nýtist sem skyldi þótt eðlileg endurnýj-
un eigi sér stað.
Það gefur augaleið að ekki geta allir
verið á eitt sáttir um áherslur á þessu
sviði, enda eru oft mjög ólíkir hagsmun-
ir í húfi. Opinber stofnun á borð við
Kvikmyndasjóð, eða hugsanlega Kvik-
myndamiðstöð framtíðarinnar, verður
þó að vera í stakk búin til að leiða mál-
efnalega og upplýsta umræðu á þessu
sviði. Að öðrum kosti er hætta á að
framtíð þessarar ungu listgreinar ráðist
af tilviljunum eða hagsmunum ein-
stakra aðila fremur en skýrum mark-
miðum.
EITRIÐ RÆNIR FÓLK VITINU
Í Morgunblaðinu í gær birtist fréttum að brezkur maður hefði reynt að
smygla hingað til lands hálfu kílói af
hassi með því að fela það innvortis.
Þótti með ólíkindum að maðurinn hefði
gleypt annað eins magn af fíkniefnum.
Í blaðinu í dag kemur fram að lög-
reglan hefur á hálfu öðru ári handsam-
að yfir 40 manns, sem grunaðir eru um
að reyna að smygla eiturlyfjum inn-
vortis. Helgi Guðbergsson, yfirlæknir
hjá Heilsugæzlunni í Reykjavík, segir
þetta athæfi stórhættulegt og megi
líkja því við rússneska rúllettu. Mikil
hætta sé á að efnin fari út í blóðið, en þá
getur smyglaranum verið bráður bani
búinn. Í þeim tilfellum, sem smyglið
kemst upp, bíður smyglarans sú nið-
urlæging að þurfa að skila efnunum af
sér í viðurvist lögreglu.
Fjöldi þessara mála sýnir, hvílíkur
bölvaldur eiturlyfin eru í lífi fólks. Þau
svipta fólk skynseminni og ræna það
vitinu. Hvort sem eiturlyfin, sem hér
um ræðir, eru til eigin nota eða ætluð
til sölu, tekur fólk fráleita áhættu með
því að tefla lífi sínu þannig í hættu. Eit-
urlyfin eru þjóðfélagsmein, sem við
eigum að berjast gegn með öllum ráð-
um.