Morgunblaðið - 11.08.2002, Blaðsíða 23

HÚN tekur sér frí úr vinnunni á
ljósmyndadeild tímaritsins
Newsweek í New York til að
koma heim til Íslands og mynda
álfabyggðir og híbýli huldufólks.
Hrönn Axelsdóttir er í sumarleyfi
á Íslandi, flakkar um með
„pinhole“-myndavél og vídeóvél og safnar myndum
í sýningu. „Þetta er ekkert túristaverkefni,“ segir
Hrönn. „Heldur myndir af fólki sem hefur séð
huldufólk, af álfhólum og álagablettum. Ég byrjaði
að mynda þetta fyrir fjórum árum og var þá mjög
spennt fyrir hinu yfirnátt-
úrulega en svo fór ég að ein-
beita mér meira að stöðun-
um sjálfum. Það eru mjög
margir álagasteinar á land-
inu og ég gæti eytt því sem
eftir er í að mynda þá, því
þetta er svo spennandi.
Ég aftengist svo þessum
heimi talsvert þegar ég fer
aftur út því New York er
allt öðruvísi.
Þegar ég byrjaði að
mynda þessa álagabletti
hafði ég ekki komið til Ís-
lands í þrjú ár og var búin
að búa svo lengi erlendis,
eða frá 1980, að mér fannst
ég ekki lengur vita hvað var
að vera Íslendingur. Mér
fannst óþægilegt þegar fólk
var að spyrja mig um land-
ið, ég vissi orðið ekkert um
það, var hvorki íslensk eða
bandarísk. Ég var einhversstaðar mitt á milli. Þá
ákvað ég að fara heim og byrja að mynda.
Síðan hef ég komið svona tvisvar á ári. Í fyrra-
sumar komst ég reyndar ekki, því þá var ég að
kaupa íbúð og það var svo mikið mál.“
Fyrir nokkru voru sýndar í Hafnarborg í Hafn-
arfirði ljósmyndir sem Hrönn tók í Mexíkó, þar
sem hún dvaldi í á annað ár. Þetta voru myndir af
ákveðnu samfélagi frumbyggja, þar sem sérstök-
um siðum hefur verið haldið við. Hrönn beindi lins-
unni ekki síst að athöfnum sem tengdust kynferði;
því sem kallað hefur verið þriðja kynið og athöfnum
sem tengjast því þegar stúlkur missa meydóminn
þegar þær ganga í hjónaband. „Ég hafði lesið bók
eftir mannfræðing nokkurn, um Zapotec-fólkið á
eiðinu í Mexíkó. Hún hafði verið þarna árið 1966 og
fjallaði um sérstaka siði í samfélagi sem hún sagði
aldrei hreint út hvar væri. Ég nálgaðist þetta eins
og rannsóknarverkefni, reyndi að finna staðinn. Ég
eyddi miklum tíma á markaðstorgi í borg sem hún
minntist á, var að taka myndir og hugsa um hvað ég
ætti að gera, og þá gaf sig á tal við mig kona og
sagði að mannfræðingurinn væri vinur sinn. Í
gegnum hana kynntist ég síðan þessu fólki og fékk
að taka myndir af því; það var mjög spennandi.
Ég var forvitin um það sem kallað hefur verið
þriðja kynið, pilta sem eru aldir upp sem konur, og
svo var margt annað sérkennilegt. Þannig er þarna
í bænum hátalarakerfi sem flytur á morgnana
fréttir af því helsta sem er á döfinni eða hefur gerst;
þar á meðal voru tilkynningar um afmeyjun
stúlkna. Það var auglýst daginn eftir og þá fóru
þeir sem þekktu til og samglöddust fjölskyldunni.
Það er mikið af táknum í sambandi við þetta allt
sem ég þekkti ekki til, enda er þetta svo óralangt
frá siðum okkar hér. Þeir sem kallaðir eru þriðja
kynið hafa einnig góð efnahagsleg áhrif á fjölskyld-
una. Þeir búa alltaf heima, hjálpa mömmu sinni en
eru taldir fremri konum í kvennastörfum. Þeir
bródera, undirbúa brúðkaup og sjá um veislur. Þeir
eru klæddir sem konur og aldir upp á kvenlegan
hátt, eru mjög kvenlegir. Fólkið er mjög vakandi
fyrir öllu kynferðislegu.“
Hrönn hefur sýnt þessar Mexíkómyndir talsvert
en fyrir verkið fékk hún styrk frá New York
Foundation for the Arts.
Snemma á áttunda áratugnum kyntist Hrönn
vídeótöku á námskeiði í Danmörku, hún vildi læra
meira á því sviði en það gekk ekki þar í landi eða í
Svíþjóð. Þá endaði hún í hinum þekkta ljósmynda-
skóla í Rochester í New York-fylki í Bandaríkj-
unum, hóf þar nám árið 1985.
„Þetta var allt mjög tilviljanakennt,“ segir
Hrönn. „Ég hafði áhuga á heimildaljósmyndun en
fór í auglýsingaljósmyndun því mig langaði til að
læra eitthvað skynsamlegt. Eftir námið hélt ég svo
til New York-borgar og var um eins, tveggja ára
skeið að aðstoða ljósmyndara og það fannst mér al-
veg hryllilegt starf! Ég gat ekki hugsað mér að
vera í þessu auglýsingaharki. Svona eftirá að
hyggja þá held ég að það sé betra að fara til náms í
borg eins og New York, því þótt skólar þar kunni að
vera verr tækjum búnir en aðrir skólar úti á landi,
þá eru allir ljósmyndararnir í borginni, þar kynnist
maður þeim sem eru í faginu.“
Hrönn hefur því verið búsett síðan í New York,
fyrir utan þann tíma sem hún dvaldi í Mexíkó. „Mig
langaði reyndar til að setjast að í Mexíkó en þegar
ég var þar, árið 1994, var efnahagsástandið svo
slæmt; innrásin var gerð í Chapas og allt á hvolfi,
svo ég hélt aftur til Bandaríkjanna.“
Hún hélt áfram að vinna að sinni ljósmyndun en
framfleytti sér um leið með ýmsum hlutastörfum í
New York. Dag nokkurn mátti sjá í Newsweek
nafn hennar á lista yfir starfsfólk ljósmyndadeildar
tímaritsins.
„Ég fékkst við hitt og þetta. Á tímabili var ég að
aðstoða konu við að finna ljósmyndir í textabækur,
ég vann svolítið í lausavinnu á tímaritum og svo
sendi ég ferilskrána mína með starfsumsókn á
nokkra staði. Það er mjög handahófskennt hvort
slíku sé svarað en það hringdi í mig kona frá News-
week. Ég mætti í viðtal, við spjölluðum í fimm, tíu
mínútur, hún spurði hvort ég gæti gert þetta, ég
sagði já og var byrjuð í vikunni á eftir. Fyrsta árið
var ég lausráðin, ætlaði aldrei að vinna þarna lengi
en eitt leiddi af öðru og þau vega þungt þægindin
við að vera í föstu starfi; það veitir ákveðið öryggi.
Ég hef því verið hjá Newsweek frá því í mars 1998.“
Hrönn er það sem kallað er „photo researcher“ á
ljósmyndadeild tímaritsins, er í því að finna og velja
myndir. Hún segir að nú sé starfið orðið mun fjöl-
breytilegra en þegar hún byrjaði og því valdi fyrst
og fremst niðurskurður vegna kreppunnar í kjölfar
hryðjuverkanna 11. september. „Fólki var boðið að
fara snemma á eftirlaun og á okkar tuttugu manna
deild hættu átta,“ segir hún. „Við erum bæði með
bandaríska útgáfu fyrir innanlandsmarkað og al-
þjóðlega útgáfu. Áður var þetta alveg aðskilið í
vinnslu og það er ennþá ólíkt efni í þessum út-
gáfum; meira fréttaefni í þeirri alþjóðlegu og meira
efni um fólk í innanlandsútgáfunni. Nú hefur þetta
verið fellt saman í vinnslunni, þannig sé ég um svo-
kallað Periscope, vinn að ýmsu smáefni, vel skop-
myndirnar og þessháttar. Þetta þarf ég að gera fyr-
ir báðar útgáfurnar og legg hugmyndir mínar fyrir
yfirmennina. Áður vorum við þrjár í þessu en nú er
ég ein.“
Hrönn segir að vissulega hafi starfið breyst við
hryðjuverkin 11. september.
„Það var alveg ægilegt. Ég var á leið yfir brúna
inn á Manhattan þegar þetta gerðist. Ég sá reykinn
og það hvarflaði að mér að þetta gæti hafa verið
árás en vildi samt ekki trúa því. Ég var snemma á
ferðinni, árásirnar voru gerðar uppúr níu og vinnan
hefst ekki fyrr en tíu þannig að margir kolleganna
komust ekki í vinnuna. Við gáfum strax daginn eftir
út blað sem við unnum á sólarhring og aftur blað á
fimmtudeginum. Þetta voru ótrúlegir dagar því á
fimmtudeginum skaust ég síðan frá til að skrifa
undir samninginn um kaup á íbúðinni minni. Þessi
mánuður var alveg með ólíkindum. Ég held samt að
þessir atburðir hafi haft meiri áhrif á vinafólk mitt,
líklega vegna þess hvað ég var upptekin allan tím-
ann. Ég sá náttúrlega allar myndirnar koma inn,
var að tala við ljósmyndarana, en það var bara svo
brjálað að gera. Margir voru alveg niðurbrotnir.
Þegar ég kom út á götu að kvöldi 11. september þá
var enginn á ferli og allt lokað; það var mjög sér-
stakt, það var eins og heimsendir væri að dynja yf-
ir.“
En í vinnunni og hversdagslífinu í New York
leiðir Hrönn hugann reglulega að álfasteinunum
sínum á Íslandi.
„Ég var farin að þrá að gera eitthvað svona verk-
efni hér og nú þarf ég bara að koma því frá mér. Og
svo er að byrja á því næsta. Það tengist því sem ég
var að gera í Mexíkó, fjallar að vissu leyti um hrein-
ar meyjar; um siðina í ólíkum menningarheimum
og það neikvæða sem fylgir þeim. Það þekkist að
karlmenn misnoti hreinar meyjar til að lækna sig af
eyðni og nauðgun hreinna meyja er oft beitt sem
niðurlægingu í stríði. Annars veit ég ekki hvort ég
eigi að segja of mikið,“ segir Hrönn og hlær stríðn-
islega, „því margar konur verða mjög reiðar þegar
ég tala um þetta verkefni. Þær halda að ég sé
hlynnt því að konur haldi í meydóminn, en svo er
ekki, þetta er bara félagslegt fyrirbæri sem vekur
áhuga minn. En fyrst verð ég að ljúka við álfana og
huldufólkið.“
Fréttamyndir í Newsweek
og álfamyndir á Íslandi
FÓLK
eftir Einar Fal
Ingólfsson
efi@mbl.is
HRÖNN Axelsdóttir ljósmyndari í álfabyggðinni við Kópavogskirkju.
Morgunblaðið/Einar Falur
Heimsferðir bjóða borgarævintýri til fegurstu borga
Evrópu á hreint frábærum kjörum með beinu flugi í
haust. Alls staðar nýtur þú þjónustu reyndra fararstjóra
okkar, sem eru á heimavelli á söguslóðum og bjóða
spennandi kynnisferðir meðan á dvölinni stendur.
Róm
26. september
5 nætur
Beint flug til borgarinnar eilífu
þann 26. september í 6 nætur.
Nú getur þú kynnst borginni fögru
með fararstjórum Heimsferða og
farið í kynnisferðir um
Vatíkanið, Colosseum og Tívolí.
Gott úrval hótela.
Sjá www.heimsferdir.is
59.950 kr.
Verð m.v. 2 í herbergi, Hotel Central,
flug, gisting, skattar og íslensk fararstjórn.
Ekki innifalið: Forfallagjald kr. 1.800
valkvætt. Ferðir til og frá flugvelli kr.
1.800.
Búdapest
Október
Fimmtudaga og mánudaga
3, 4 eða 7 nætur
Stórkostleg borg í hjarta Evrópu,
sem Íslendingum býðst nú að
kynnast í beinu flugi frá Íslandi.
Hér getur þú valið um góð 3 og 4
stjörnu hótel í hjarta
Búdapest og spennandi kynnisferðir
með fararstjórum Heimsferða.
Sjá www.heimsferdir.is
28.450 kr.
Flugsæti til Búdapest 14. okt. með
8.000 kr. afslætti. Skattar innifaldir.
Gildir frá mánudegi til fimmtudags.
Verona
26. september
5 nætur
Fegursta borg Ítalíu, þar sem þú
getur notið hins besta af ítalskri
menningu um leið og þú gengur um
gamla bæinn, skoðar svalir Júlíu og
kynnist frægasta útileikhúsi Ítalíu,
Arenunni í Verona eða ferðast um
Gardavatn og Feneyjar.
29.950 kr.
Flugsæti fyrir fullorðinn með sköttum.
Völ um 3 og 4 stjörnu hótel. Ekki inni-
falið: Forfallagjald kr. 1.800 valkvætt.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.800.
Prag
Október og nóvember
Fimmtudaga og mánudaga
3, 4 eða 7 nætur
Fegursta borg Evrópu og eftirlæti Ís-
lendinga sem fara nú hingað í þús-
undatali á hverju ári með Heims-
ferðum. Fararstjórar Heimsferða
gjörþekkja borgina og kynna þér
sögu hennar og heillandi menningu.
Góð hótel í hjarta Prag.
29.950 kr.
Flug og hótel í 3 nætur. M.v. 2 í her-
bergi á Quality Hotel, 11. nóvember,
með 8.000 kr. afslætti. Skattar innifaldir.
Gildir frá mánudegi til fimmtudags.
Barcelona
23., 27. eða 31. október
4 nætur
Einn vinsælasti áfangastaður Íslend-
inga í 10 ár. Heimsferðir bjóða nú
beint flug í lok október, sem er ein-
staklega skemmtilegur tími í borg-
inni sem er menningar- og lista-
hjarta Spánar. Fararstjórar Heims-
ferða kynna þér borgina á nýjan
hátt, enda hér á heimavelli.
53.750 kr.
Flug og hótel í 4 nætur, m.v. tvo í her-
bergi á Atlantis hótelinu 27.október,
4 nætur. Skattar innifaldir.
Bókaðu beint á netinu www.heimsferdir.is
Edinborg
11. október
2 nætur
Heimsferðir bjóða nú einstakt
tækifæri til þessarar fegurstu borgar
Englands á hreint ótrúlegum kjörum.
Beint flug þann 11. október á frábær-
um flugtíma og hér getur þú notið
3ja daga ferðar á góðum hótelum
Heimsferða í miðbæ Edinborgar.
Sjá nánar á www.heimsferdir.is
29.950 kr.
Flug og hótel í 2 nætur, m.v. tvo í
herbergi á Hanover Hotel í 2 nætur,
11. október. Skattar innifaldir.
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. ÁGÚST 2002 23