Morgunblaðið - 20.11.2002, Blaðsíða 21

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. NÓVEMBER 2002 21
HVER tekur við æðstu völdum í
Írak ef Saddam Hussein forseti
missir taumana úr hendi sér eða er
drepinn? Margt bendir nú til þess
að það verði yngri sonur hans,
Qusai, sem er 36 ára gamall og lítið
er vitað um, að sögn The Los Ang-
eles Times. Hann er lágvaxinn,
þrekinn og með þykkt yfirskegg,
fáir Írakar myndu þekkja hann á
götu. Sjaldan er vitnað í hann í fjöl-
miðlum, hann er aldrei sýndur í
sjónvarpi, aldrei tekið við hann við-
tal, hann flytur aldrei ræðu, er
sagður þjást af stami. En síðustu
árin hefur Qusai orðið æ valda-
meiri á kostnað eldri bróðurins,
Uday, og er nú sagður yfirmaður
leyni- og öryggisþjónustunnar og
þar að auki úrvalshersveita Sadd-
ams, Lýðveldisvarðarins. Banda-
rískir embættismenn telja einnig
að Qusai stjórni umfangsmiklu og
afar gróðavænlegu smygli í trássi
við viðskiptabann Sameinuðu þjóð-
anna.
Ekki skiptir litlu að verði Sadd-
am ófær um að gefa fyrirskipun
um að beita ger-
eyðingarvopnum
sem talið er að
Írakar ráði yfir
fellur það senni-
lega í hlut Qusais.
Fram kom í opin-
berri skýrslu
breskra stjórnvalda nýlega að
Íraksforseti væri líklega búinn að
skipa Qusai yfirmann efna- og
sýklavopna ríkisins. Bandarískur
embættismaður segir að Qusai sé
talinn tryggur föður sínum og hon-
um yrði því hlýtt, Qusai sé mik-
ilvægur þáttur í áætlunum sem
fylgt verði ef eitthvað óvænt gerist.
Vel þjálfað lið
Lýðveldisvörðurinn er vel þjálf-
aður og öflugum vopnum búinn,
hann á að gæta öryggis Saddams
en einnig sér hann um að fela ger-
eyðingarvopnin og búnað sem
þeim tengist. En myndi Qusai nota
vopnin ef til átaka kæmi? Terrance
Taylor var áður í liði vopnaeftirlits-
manna SÞ í Írak en er nú yfirmað-
ur deildar Alþjóðahermálastofnun-
arinnar (IISS) í Bandaríkjunum.
Hann segir að leiðtogar Íraka séu
ekki eins og talíbanar, knúnir
áfram af trúarofstæki. „Valdaklík-
an er veraldlega þenkjandi, af
sömu gerð og mafían. Þeir vilja lifa
af. Þess vegna munu þeir reyna að
semja,“ segir Taylor.
Qusai mun hafa frá því um 1995
verið leiðtogi um 2.000 manna liðs
sem ætlað var að hindra með ýms-
um hætti starf vopnaeftirlitsmann-
anna sem þá voru að störfum á
vegum SÞ í Írak. Einn hópur úr
liði forsetasonarins kom af stað
umferðarteppu og öðrum slíkum
atburðum til að tefja fyrir eftirlits-
mönnunum, á meðan flýtti annar
hópur sér að fjarlægja skjöl, tæki
og fleira sem eftirlitsmennirnir
voru að leita að. Heimildarmenn
segja að Qusai sjáist oft í bak-
grunninum á ljósmyndum af eft-
irlitsmönnunum á vettvangi. Hann
hafi verið í íraskri nefnd sem ákvað
hvað skyldi sýna eftirlitsmönnum
SÞ og hvað skyldi fela fyrir þeim.
„Hann var á kafi í þessu,“ segir
einn heimildarmaðurinn.
Auk þess að stýra Lýðveldis-
verðinum og leyniþjónustunni er
Qusai einnig yfirmaður norður-
hersins sem líklega er ætlað að
verja Bagdad fyrir árásum frá hér-
uðum Kúrda í norðri.
Undir Qusai heyrir Mukhab-
arat, öflugasta lögreglustofnunin
og sú sem allir landsmenn óttast
mest. Mannréttindanefnd SÞ,
Amnesty-samtökin og fleiri mann-
réttindasamtök hafa sakað Muk-
habarat um að pynta fólk sem
grunað er um andóf gegn stjórn-
völdum. Fyrrverandi félagi Mukh-
abarat, Khalid al-Janabi, tjáði
rannsóknarmönnum SÞ í fyrra að
liðsmenn sérdeildar Mukhabarat
hefðu beitt því ráði að nauðga ætt-
ingjum hinna grunuðu og sýnt hin-
um síðarnefndu myndbandsupp-
tökur af glæpunum til að tryggja
að þeir yrðu samvinnuþýðir.
Ekki allir sáttir
Vegur Qusais óx mjög í maí 2001
er hann var kjörinn í aðalstjórn
Baath-sósíalistaflokksins sem ræð-
ur yfir landinu. Kosningin var
leynileg og Uday var ekki kjörinn í
stjórnina. Sagt er að margir Írakar
hafi orðið undrandi er sjónvarpið
skýrði frá kjöri Qusais og ekki
voru allir sáttir. Í skýrslu frá SÞ
segir að íraskar
öryggissveitir
hafi tekið af lífi
háttsettan músl-
ímaklerk úr röð-
um shíta, Huss-
ein Bahar
al-Uloom, fyrir
að neita „að láta opinberlega í ljós
fögnuð“ yfir valinu á Qusai.
Er Qusai örugglega hollur föð-
urnum? Judith Yaphe, sérfræðing-
ur í málefnum Íraks og fyrrver-
andi greinandi hjá bandarísku
leyniþjónustunni, CIA, segir að
Qusai gæti dottið í huga að grafa
undan valdi föðurins. „Hann
[Saddam forseti] vill ekki að son-
urinn verði of valdamikill, þá gæti
hann farið að hugsa: „Vaá, ef ég
bara losnaði við pabba…“ Maður
eins og Saddam Hussein hlýtur að
hugsa á þessum nótum,“ sagði
Yaphe.
Eldri sonurinn, Uday, var lengi
talinn líklegri arftaki en hann ræð-
ur yfir voldugum fjölmiðlum. Hann
er 38 ára gamall, alræmdur fyrir
skapofsa og sagður vera eini mað-
urinn sem venjulegir Írakar óttast
ef til vill enn meira en föðurinn. Ár-
ið 1996 var reynt að myrða Uday í
skotárás og er hann sagður hafa
særst illa.
Barsmíðar í
„Rauða herberginu“
Hann berst mikið á, ekur um á
rauðum Porsche-bíl, er leiðtogi
stúdentasamtaka, lögfræðinga-
félagsins og forseti írösku ólymp-
íunefndarinnar. Írakar vilja fá að
halda sumarleikana árið 2012 og
eru byrjaðir að reisa í Bagdad nýj-
an leikvang sem tekur 100.000
manns í sæti.
Mannréttindasamtök segja að
Uday stjórni liði svartklæddra
herlögreglumanna er nefndir séu
Píslarvottar Saddams. „Píslarvott-
arnir“ eru sagðir hafa rifið tung-
una úr meintum óvinum og notað
sverð til að taka fórnarlömb sín af
lífi við heimili þeirra. Einnig er
Uday sagður ráða yfir eigin pynt-
ingarklefa, Rauða herberginu svo-
nefnda, í húsi nokkru við Tígris-
fljót. Hann hefur refsað íröskum
íþróttamönnum hart fyrir að tapa í
keppni og beitt til þess barsmíðum,
húðstrýkingu og látið sökkva þeim
í holræsi. Er þetta haft eftir tveim-
ur landsliðsmönnum í knattspyrnu
sem flýðu land.
Yngri sonur
Saddams
eykur völd sín
Qusai Hussein stýrir nú nokkrum
mikilvægustu valdastofnunum í Írak
’ Valdaklíkan erveraldlega þenkj-
andi, af sömu gerð
og mafían. ‘
ÞAÐ var Colin Powell, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, sem sannfærði
George W. Bush Bandaríkjaforseta
um nauðsyn þess að láta Sameinuðu
þjóðirnar taka á málefnum Íraks en
hugmyndir Powells mættu harðri
mótstöðu innan Bandaríkjastjórnar,
einkum hjá Dick Cheney varaforseta.
Þetta er fullyrt í nýrri bók frétta-
hauksins Bobs Woodwards, „Bush at
War“, sem kemur út á næstunni. Í
bókinni segir Woodward að Powell
hafi þrýst mjög á forsetann að fá ör-
yggisráð SÞ til að samþykkja nýja og
herta ályktun um afvopnun Íraks áð-
ur en sá möguleiki væri hugleiddur,
að Bandaríkin réðust einhliða gegn
Írak.
Erfitt að eiga við Cheney
Woodward, sem starfar hjá The
Washington Post, byggir í bók sinni á
viðtölum við helstu forystumenn
Bush-stjórnarinnar – þ.á m. Bush
sjálfan – sem og á fundargerðum frá
þeim fjölda funda sem haldnir voru
um þessi mál í Hvíta húsinu. Er þar
rakið hvernig Powell annars vegar, og
þeir Cheney og Donald Rumsfeld
varnarmálaráðherra hins vegar, berj-
ast stöðugt um ítök og áhrif hjá for-
setanum. Staðfesta lýsingar Wood-
wards að þeir Cheney og Rumsfeld
séu mun herskárri en hinn hófsami
Powell.
Powell reyndi fyrst að telja Bush á
sitt mál á einkafundi sem hann átti
með forsetanum og Condoleezzu Rice
þjóðaröryggisráðgjafa 5. ágúst sl.
Fundurinn stóð í um tvær klukku-
stundir en á honum sagði Powell að
einhliða árás Bandaríkjanna á Írak
myndi hleypa öllu í bál og brand í
Mið-Austurlöndum, draga úr líkum á
því að ná mætti árangri í baráttunni
gegn alþjóðlegum hryðjuverkum og
valda efnahagslegum glundroða,
enda myndi olíuverð á heimsmarkaði
óhjákvæmilega hækka verulega.
„Það er voða gaman að geta sagt að
við séum færir um að gera þetta einir
og sér,“ sagði Powell við Bush, „en
reyndin er sú að við getum það ekki.“
Woodward heldur því fram að Pow-
ell hafi sannfært Bush um að enn
mætti ná fram sátt meðal þjóða heims
um nauðsyn þess að afvopna Írak og
draga þannig úr þeirri hættu sem
stafaði af Saddam Hussein Íraksfor-
seta. Varð þetta til þess að Powell
deildi hart við Cheney á fundum þjóð-
aröryggisráðs Bandaríkjanna á
næstu vikunum en að sögn Wood-
ward var Cheney „staðráðinn í að lát-
ið yrði til skarar skríða gegn Hussein.
Það var eins og ekkert annað skipti
máli“. Þá mun Cheney hafa fullyrt að
þær áhyggjur, sem Powell hefði,
„skiptu engu máli“.
Powell bar hins vegar sigur úr být-
um í þessum átökum við „haukana“ í
stjórninni og 12. september flutti
Bush ræðu fyrir allsherjarþingi SÞ
þar sem hann hvatti til að samfélag
þjóðanna tæki á málinu. Afraksturinn
varð síðan ljós um sjö vikum seinna,
þegar öryggisráðið samþykkti nýja
ályktun um vopnaeftirlit í Írak.
Bob Woodward skrifar um deilur innan Bandaríkjastjórnar
AP
Þríeykið George W. Bush Bandaríkjaforseti, fyrir miðju, utanríkisráðherr-
ann Colin Powell (t.v.) og varnarmálaráðherrann Donald H. Rumsfeld.
Powell
tókst að
fá Bush á
sitt band
Washington. AFP.