Morgunblaðið - 12.03.2003, Blaðsíða 33

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. MARS 2003 33
KAUPÞING birti á sunnudag
auglýsingu í Morgunblaðinu með
samanburði á ávöxtun lífeyrissjóða
fjármálafyrirtækjanna og aftur í
Fréttablaðinu í dag (10. mars 2003).
Auglýsingarnar koma á óvart því ár-
angur sjóða í vörslu Kaupþings hef-
ur ekki verið góður sl. ár. Saman-
burður Kaupþings er villandi og
ekki til þess fallinn að auka tiltrú
viðskiptavina á sparnaðarforminu.
Hér eru nokkur atriði til umhugs-
unar vegna þessara auglýsinga:
 Í fyrri auglýsingu Kaupþings eru
bornar saman ávöxtunarleiðir
með ólíka eignasamsetningu.
Eignasamsetningin ræður mestu
um ávöxtun og allur samanburður
án upplýsinga um hana er mark-
laus.
 Í fyrri auglýsingu Kaupþings er
ávöxtun Leiðar 3 í Frjálsa lífeyr-
issjóðnum með hæstu ávöxtunina
en þessi leið ávaxtar eignir á inn-
lánsreikningi. Önnur fjármálafyr-
irtæki hafa boðið sambærilegar
ávöxtunarleiðir en ekkert er
minnst á þær.
 Í annarri auglýsingu Kaupþings
er ávöxtun Leiðar 1 í Frjálsa líf-
eyrissjóðnum borin saman við
Ævisafn I í Almenna lífeyris-
sjóðnum og Ávöxtunarleið 3 hjá
Séreignarsjóði BÍ. Eignasam-
setning Leiðar 1 í Frjálsa lífeyr-
issjóðnum er hins vegar mun lík-
ari Ævisafni II hjá Almenna
lífeyrissjóðnum og Ávöxtunarleið
2 hjá Séreignarsjóði BÍ. Hefði
samanburðurinn verið við þessi
verðbréfasöfn hefði niðurstaðan
verið allt önnur og árangur
Frjálsa verið sá lakasti.
 Í annarri auglýsingu Kaupþings
sem sýnir nafnávöxtun árin 2001
og 2002 er notuð sitthvor upp-
gjörsaðferð við útreikning ávöxt-
unar Leiðar 1 hjá Frjálsa lífeyr-
issjóðnum milli ára. Árið 2001 er
ávöxtunin reiknuð miðað við
kaupkröfu en árið 2002 miðað við
markaðsverð.
 Samanburður Kaupþings nær yfir
mjög stutt tímabil. Lífeyrissparn-
aður er langtímasparnaður og því
hæpið að gera slíkan samanburð
fyrir stutt tímabil, samanburður-
inn ætti að minnsta kosti að ná yf-
ir 3 til 5 ár.
Ef ávöxtun lífeyrissjóða fjármála-
fyrirtækjanna er borin saman frá
árinu 1999, sama ár og lífeyrissparn-
aðurinn hófst, og ávöxtunarleiðir
eru flokkaðar eftir eignasamsetn-
ingu breytist samanburðurinn tölu-
vert eins og sjá má á skýringarmynd
1. Úr myndinni má lesa eftirfarandi:
 Öll fjármálafyrirtæki nema Kaup-
þing hafa boðið upp á val um
ávöxtunarleiðir allt þetta tímabil.
 Myndin sýnir tvær ávöxtunarleið-
ir frá Kaupþingi á tímabilinu,
annarsvegar Lífeyrissjóðinn Ein-
ingu og hins vegar Frjálsa lífeyr-
issjóðinn. Sjóðirnir sameinuðust
um mitt ár 2002 en frá þeim tíma
er ávöxtun þessara leiða sú sama.
 Árangur sjóða Kaupþings er tölu-
vert lakari en sambærilegra sjóða
á tímabilinu.
 Lífeyrissjóðir í vörslu LÍ, BÍ og
ÍSB skila hæstu ávöxtuninni inn-
an hvers flokks.
Ef borin er saman ávöxtun sl.
þrjú ár eða árin 2000 til 2002 lítur
myndin svona út (sjá skýringar-
mynd 2):
Úr myndinni má lesa eftirfarandi:
 Á þessu tímabili hefur ávöxtun líf-
eyrissjóða verið almennt lág
vegna óhagstæðrar þróunar á er-
lendum hlutabréfamörkuðum.
Nafnávöxtun verðbréfasafna með
hátt hlutfall hlutabréfa sýnir
þetta.
 Árangur sjóða Kaupþings er tölu-
vert lakari en sambærilegra sjóða
á tímabilinu.
 Ævisöfn Almenna lífeyrissjóðsins
skila hæstu ávöxtuninni innan
hvers flokks.
Almenni lífeyrissjóðurinn (áður
ALVÍB) hóf árið 1998, fyrstur líf-
eyrissjóða, að bjóða sjóðfélögum val
um ávöxtunarleiðir. Þessi nýjung
var tekin upp á sama tíma og ákveð-
ið var að auka vægi hlutabréfa við
ávöxtun sjóðsins. Með því móti
gætu sjóðfélagar sem vildu ekki
auka vægi hlutabréfa valið minni
áhættu en aðrir gætu valið söfn með
hærra hlutfall hlutabréfa. Stór part-
ur af þessari breytingu var að bjóða
sjóðfélögum ávöxtunarleið sem
byggir á því að inneign flytjist milli
safna eftir aldri (Ævileiðin) en fyrir
marga hefur reynst vel að miða
eignasamsetningu eftirlaunasparn-
aðar við aldur. Aðrir sjóðir (BÍ og
LÍ) fylgdu í kjölfarið og tóku upp
sambærilegar ávöxtunarleiðir.
Kaupþing sá hins vegar ekki ástæðu
til þess fyrr en haustið 2001 í kjölfar
lágrar ávöxtunar næstu ára á und-
an. Almenni lífeyrissjóðurinn hefur
frá því um mitt ár 1998 gert daglega
upp eignir sjóðsins og birt upplýs-
ingar um ávöxtun og eignir á vef-
síðu Íslandsbanka. Þar geta sjóð-
félagar og aðrir áhugasamir skoðað
daglegt gengi og fylgst með ávöxtun
sjóðsins. Á árinu 2001 hóf Láns-
traust að birta upplýsingar um
ávöxtun á viðbótarlífeyrissparnaði á
slóðinni sjodir.is. Almenni lífeyris-
sjóðurinn er einn af fjórum aðilum
sem hafa verið með frá upphafi og
birtir með þessum hætti ávöxtunar-
tölur og upplýsingar um eignir árs-
fjórðungslega. Það vekur óneitan-
lega athygli að fleiri vörsluaðilar
lífeyrissparnaðar, þar á meðal
Kaupþing, skuli ekki sjá sér fært að
birta upplýsingar um ávöxtun og
eignasamsetningu og stuðla þannig
að betri upplýsingum fyrir neytend-
ur og heilbrigðum samanburði. Það
gengur ekki að haga seglum eftir
vindi og birta samanburð við aðra
aðila ef samanburðurinn er ekki
vandaður. Slík verk dæma sig sjálf.
Óskhyggja um góðan
árangur eða blekking
Eftir Gunnar
Baldvinsson
„Það gengur
ekki að haga
seglum eftir
vindi og birta
samanburð
við aðra aðila ef saman-
burðurinn er ekki vand-
aður.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
Almenna lífeyrissjóðsins.
Skýringarmynd 2.
Skýringarmynd 1.
FRUMVARP um lyfjagagna-
grunna, sem nú er til umræðu á Al-
þingi, gerir ráð fyrir að allar upplýs-
ingar á öllum lyfseðlum verði
geymdar í gagnagrunnum hjá
Tryggingastofnun ríkisins og að
Landlæknir, Lyfjastofnun og e.t.v.
fleiri muni hafa aðgang að gögnun-
um. Persónuvernd taldi frumvarpið
ógn við stjórnarskrárvarin mann-
réttindi. Þegar umsagnaraðilar
mættu hjá heilbrigðis- og trygginga-
nefnd Alþingis í febrúar sl. tilkynnti
formaður nefndarinnar að nú væri
full sátt um frumvarpið við Persónu-
vernd. Lítilsháttar breytingar höfðu
verið gerðar, og dulkóðunartækni
gagnagrunnslaganna tekin í notkun.
Með þessu sáttabragði átti að þagga
niður í andmælum, sem voru byggð
á misskilningi eins og formaður og
heilbrigðisráðherra héldu fram í
fjölmiðlum.
Virkt eftirlit er til staðar
Að mati Mannverndar geta dul-
kóðuð tölvubrögð ekki réttlætt
skerðingu á mannréttindum. Eftirlit
með lyfjamisnotkun er fullnægjandi
nú þegar. Ekki er ástæða til að búa
til flókið og dýrt eftirlitskerfi með
borgurunum, sem mun leiða til mis-
notkunar. Það er sérlega varasamt
að láta Tryggingastofnun ríkisins fá
þetta nýja eftirlitshlutverk í hendur,
eingöngu vegna örfárra ólánsamra
einstaklinga sem misnota lyf. Hlut-
verk Tryggingastofnunar ríkisins er
umsjón almannatrygginga og þjón-
usta við þá sem þess þurfa, ekki eft-
irlit með borgurum landsins. Stofn-
unin má ekki við því að traust
almennings til hennar skerðist með
því að gera hana að eftirlitsstofnun
að hætti Stóra Bróður.
Grunnarnir eru ekki nothæfir til
að fylgjast með lyfjanotkun lands-
manna. Lyfjanotkun á sjúkrahúsum
verður ekki skráð, né handkaupslyf,
og ekki verður vitað hvað verður
notað af þeim lyfjum sem keypt eru í
apótekum. Nákvæmari upplýsingar
um lyfjanotkun fengjust með því að
kanna notkunina á vísindalegan hátt
með samþykki þátttakenda.
Hinir skráðu:
Flestir landsmenn
Mikilvægt er að allir notendur
lyfja geri sér grein fyrir afleiðingum
af frumvarpinu, verði það samþykkt:
Opinberir starfsmenn munu fylgjast
með öllum lyfjaávísunum, allt verður
skráð og búast má við að öflug lyfja-
fyrirtæki og aðrir hagsmunaaðilar
ágirnist grunnana. Það er öruggt að
þessir gagnagrunnar, eins og allir
aðrir, verða með tímanum notaðir í
öðrum tilgangi en upphaflega var til
ætlast. Þá mun lítið gagn vera af
dulkóðunartækni sem nú er notuð til
að slá ryki í augu þingmanna.
Hinir óskráðu: Efnafólk
Nú þegar hafa einstaklingar, sem
af ýmsum ástæðum vilja ekki að
veikindi þeirra verði á allra vitorði,
kosið að sniðganga almannatrygg-
ingakerfið, og borgað sjálfir fyrir
heilbrigðisþjónustu sína. Gera má
ráð fyrir að margir veigri sér við að
fá lyfseðil á venjulegan hátt þegar
neyslan verður skráð í gagnagrunna
og gögnin notuð síðar á ókunnan
hátt. Búast má við að læknar útvegi
þessu fólki, sem er annt um per-
sónuvernd sína, nauðsynleg lyf
framhjá kerfinu eða það kaupi þau á
netinu. Hinn almenni launþegi mun
hins vegar ekki getað greitt fyrir
slíka persónuvernd, sem verður að-
eins á færi forstjóra með afkomu-
tengd laun.
Má gagnrýna?
Mikilvægasta verkefni Mann-
verndar hefur verið að efla mann-
réttindi og beita sér gegn gagna-
grunnslögunum frá 1998. Helsti
talsmaður laganna, sem er reyndar
ekki í ríkisstjórn, ber sig illa í Morg-
unblaðsviðtali 27. febrúar sl. útaf
gagnrýninni. Tilefnið er ritrýnd
grein í viðurkenndu tímariti, sem
dregur í efa einsleitni þjóðarinnar.
Einsleitni átti, ásamt ættfræði- og
heilsufarsupplýsingum, að vera lyk-
ill að ómældum fjársjóðum og al-
heimslíkn, og réttlætti að sjálfsögð-
um mannréttindum og vísndafrelsi
var fórnað á Alþingi á altari skjót-
fengins gróða. Þá, líkt og nú, var
reynt að drepa gagnrýni á dreif með
fullyrðingum um misskilning og lof-
orðum um dulkóðun. Rökstuddri
gagnrýni á hugmyndirnar að baki
gagnagrunnunum hefur ekki verið
svarað málefnalega. Allir þessir
gagnagrunnar eru óþarfir. Það væri
óskandi að Alþingi stundaði ábyrga
lagagerð í stað þess að gera Ísland
að gagnagrunnsvæddu furðuverki á
hjara veraldar.
Tryggingastofnun
fær nýtt hlutverk
Eftir Sigurbjörgu
Ármannsdóttur
og Pétur
Hauksson
„Hinn almenni launþegi
mun hins vegar ekki
geta greitt fyrir slíka
persónuvernd …“
Sigurbjörg er gjaldkeri
Mannverndar og Pétur er
formaður Mannverndar.
Sigurbjörg
Ármannsdóttir
Pétur
Hauksson