Morgunblaðið - 23.03.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 23. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ














 

 







 

 !

 " #
$  

!%
 

&
  

!
!

'
(

!
 !

"!

#)*+

,



!#

!
-.#!'




  .
!




 
  ,*

/0123452
6$!/0123422

7






 
843 6
#

849 
 84: ('
6/
;$
' 
8<1 *$ !;
 !! #"!# 81 )#

"!
84 )#"!.#


=

13/22-15/22 
'
(
#


!
' 

;
"!!.
!


! 
.
 Á
SVIÐINU stendur frískur kynningarstjóri
óperunnar og lýsir hressilega grimmd og
morðum í svæsinni sögu óperunnar Mac-
beth eftir Verdi. Þetta er notaleg stund og
lýsingin yljar gestum eins og arineldur, þó
vissulega séu skuggar flöktandi í skúmaskotum sálar-
innar.
– Oooóóó, ómar úr iðrum jarðar.
Hirðmær lafði Macbeth gefur sér tíma til að hitta
áhorfendur skömmu fyrir sýningu. Hún er komin í bún-
ing, þó „hár og smink“ sé eftir. Og hún deilir því með
áhorfendum að eitthvað ískyggilegt sé í gangi hjá morð-
elskum húsbændum sínum, Macbeth-hjónunum.
– Oóóóóóó, drynur í digrum karlmannsbörkum sem
eru að stilla saman innyflin fyrir sýningu. Þrátt fyrir
þennan drungalega undirtón, þá er andrúmsloftið létt
og kátt. Lafði Macbeth mætir ein-
um og hálfum tíma fyrir sýningu í
hús og tekur því rólega í sminki,
förðun og hárgreiðslu. Þá finnst
henni gott að vera með fólkinu og
drekka í sig stemmninguna og and-
rúmsloftið. Rétt fyrir sýningu fer hún afsíðis, er út af
fyrir sig, klæðir sig í búninginn og „kemur sér í stuð“.
– Horfirðu á Nightmare on Elm Street? spyr blaða-
maður.
– Ekki alveg, þó maður verði að fá einhvern grimmd-
arfíling í sig, svarar hún og hlær. Ég æði stundum um
gólf rétt áður en ég fer inn á svið til að fá í mig spennu
og valdafíkn persónunnar.
Fólk er að leita að sætum og það ríkir kaos í salnum.
Svo er kaos í hljómsveitargryfjunni og mætti ætla að
verið væri að spila nútímalistaverk eftir Atla Ingólfsson
eða Atla Heimi Sveinsson. Þannig er óreiðan sem hljóð-
færin skapa. Og kemur hún heim og saman við leik-
myndina, sem fellur að kaoskenningu stærðfræðinnar.
Ljósin slokkna í salnum. Raddirnar þagna. Hljóm-
sveitarstjórinn stígur upp úr jörðinni. Það er klappað.
Og klárt. Svo hljóðnar allt. Heyrist aðeins óbærilegt
skrjáf í pennanum. Blaðamaður reynir að skrifa laust,
svo það heyrist ekki, en þó þannig að hugsanirnar fest-
ist á blað.
Sviðið fyllist af konum á brjóstunum. Brjóstin eru í
laginu eins og norðurveggur Íslensku óperunnar. Þær
veifa kústsköftum eins og kökukeflum og það rennur
kalt vatn milli skinns og hörunds á karlmönnum í saln-
um.
Fjölmenni er á þessari útför Macbeths og lafði Mac-
beth, jafnt í salnum sem á sviðinu, og þau sjálf for-
söngvarar. Formælingar og bravó eru eftirmæli þeirra;
formælingar á sviðinu og bravó úr salnum. Áhorfendur
eru að rifna úr kæti á meðan sviðið breytist smám sam-
an í grafreit skosku þjóðarinnar.
Í hléinu þekkja allir alla. Þetta er sá angi af menning-
arelítunni, sem ekki meikaði það á frumsýninguna.
Svona er þá þessi menningarelíta. Það er óneitanlega
gildishlaðið orð og neikvæður bragur á því. Samt þýðir
það einfaldlega fólk sem hefur gaman af og sækir
menningarviðburði. Eyrun grípa á lofti stöku orð úr
kliðnum:
– Frábært… Meiriháttar… Hrollvekjandi.
Nótnakliður berst úr gryfjunni og rennur saman við
kliðinn í salnum. Áhorfendur eru að koma sér aftur fyr-
ir í sætum sínum. Í húsi sem er eins og í álögum. Máln-
ingin er flögnuð af viðnum og áferðin á veggjum og stól-
um máð og slitin. Samt er hún falleg. Eins og maður
getur ímyndað sér rykfallinn kjólinn hennar Þyrnirósar
eftir hundrað ára svefn.
– Sussssss, sussar einn áhorfenda og skvaldrið
hljóðnar.
Nornirnar halda áfram að fremja magnaðan seið úr
hugum og hjörtum áhorfenda. Macbeth og lafði Mac-
beth eru hreint yndislega ömurleg í fúlmennsku sinni
og andstyggð, enda eygja þau aðeins von í að leiða
hörmungar yfir aðra. Áhorfendur halda ekki vatni, svo
mikil er hrifningin.
Þær eru ekki huggulegar sviðsmyndirnar. Þetta er
eins og að verða vitni að krufningu mannslíkamans.
Macbeth-hjónin hugsa blóðugar hugsanir og láta blóðið
drífa yfir áhorfendur með söngnum. Þetta er dásam-
legt. Söngurinn er skelfilegur og skínandi í senn; ólýs-
anlegt þegar lafði Macbeth yfirgnæfir her manns á
sviðinu og ramakvein hljóðfæranna í gryfjunni.
Baksviðs eru leikararnir á hlaupum upp og niður
stigana, enda oft sem þeir þurfa að komast inn á senuna
á efri hæðum. Þá þræða þeir mjóa hænsnastiga, sem
eru þröngir og varhugaverðir. Í búningsaðstöðunni er
lífið eins og í kösinni við erlent stórstræti. Nema það er
lágt til lofts, þröngt til veggja og loftlaust. Í miðri óreið-
unni er lafði Macbeth og umbreytist smám saman í
dramatískan sópran, Elínu Ósk Óskarsdóttur.
– Þetta var síðasta sýningin; heldurðu að þú eigir eft-
ir að sakna lafði Macbeth?
– Já, veistu að ég á eftir að gera það að vissu leyti.
Það er svo skrýtið. Það hefur verið þroskandi og mikil
upplifun að takast á við hana.
– Verdi vildi ekki hafa söng lafði Macbeth of fagran.
– Áskorunin er sú að nota dýpstu tónana gróflega, ná
síðan mýktinni í hæstu tónunum og gera það með ýms-
um tilbrigðum; lita alla tónaflóruna í hennar stíl.
Skuggarnir eru enn í sminkinu sem safnast höfðu á
andlit lafði Macbeth þangað til hún truflaðist í lokin. Og
einmitt þá fór hún upp fyrir háa c-ið á des. Þannig er
Macbeth Verdis, þegar sturlunin er mest rís fegurðin
hæst.
– Aaaaaaaaa…
Morgunblaðið/Sverrir
Dásamleg dráp í óperunni
SKISSA
Pétur Blöndal
skoðaði menn-
ingarelítuna
STEFNA Reykjavíkurborgar í sér-
kennslumálum gerir það að verkum
að biðlistar eftir greiningu hjá
barna- og unglingageðdeild
(BUGL) lengjast. Þetta sögðu
borgarfulltrúar sjálfstæðismanna á
fundi borgarstjórnar á fimmtudags-
kvöld. Var grein Önnu G. Ólafs-
dóttur blaðamanns, sem birtist í
Morgunblaðinu á sunnudag, kveikj-
an að umræðunum. Sagði meiri-
hlutinn að fyllsta ástæða væri til að
bregðast við ef rétt væri að sér-
kennslustefna borgarinnar leiddi
þetta af sér, það hafi hins vegar
ekki verið sýnt fram á að svo sé.
Guðrún Ebba Ólafsdóttir, borg-
arfulltrúi Sjálfstæðisflokks, sagði
Reykjavíkurborg bera ábyrgð á því
að nemendur fái þá greiningu og
stuðning sem þeir þurfi á að halda.
Fræðsluyfirvöld geri greiningu frá
BUGL að skilyrði fyrir sérstökum
fjárúthlutunum til skólanna vegna
barna með alvarleg hegðunarfrávik.
Þó skólarnir fái bráðabirgðaúthlut-
un meðan beðið væri eftir grein-
ingu væri þetta mikið áhyggjuefni.
Biðlistar styttri en í fyrra
Stefán Jón Hafstein, formaður
fræðsluráðs, sagði að það væri
vissulega alvarlegt mál ef sér-
kennslustefna borgarinnar leiði af
sér að biðlistar lengist. Kallað hafi
verið eftir upplýsingum um ástand-
ið. Hann sagði biðlista eftir þjón-
ustu BUGL hafa verið styttri í jan-
úar á þessu ári en árið áður. „Það
er því vandséð að kenna sér-
kennslustefnu Reykjavíkurborgar
um að biðlistinn hafi lengst, þegar
hann hefur í raun og veru styst,
samkvæmt því svari sem Jón Krist-
jánsson heilbrigðisráðherra gaf á
Alþingi.“ Stefán Jón sagðist ekki
hafa séð sérstök rök sem véfengdu
það sem hafi komið fram í máli ráð-
herra. Einnig sæi hann ekki hvern-
ig sérkennslustefna borgarinnar
gæti tengst lengri biðlistum, væri
það raunin.
Stefán Jón sagði að ríkið hafi
tekið greiningu á alvarlega fötluð-
um börnum að sér og samkvæmt
reglugerð um jöfnunarsjóð sveitar-
félaga séu greiðslur úr sjóðnum
skilyrtar þessari greiningu. „Það
hefur komið fram að Reykjavík-
urborg gæti tekið þetta starf að
sér. Það hefur komið fram, eðlilega
að mínu mati, ótti við að taka þessa
þjónustu að sér vegna þess að þá
mun Reykjavíkurborg bera kostn-
aðinn. Menn segja: Nóg er nú samt
sem við erum að borga fyrir ríkið
þegar það skirrist við að veita þá
þjónustu sem það á að gera,“ sagði
Stefán Jón.
Guðrún Ebba sagði það sjálf-
stæða ákvörðun Fræðslumiðstöðv-
ar Reykjavíkurborgar að nota við-
mið jöfnunarsjóðs. „Öll sveitarfélög
bera lögum samkvæmt ábyrgð á
því að það fari fram greining og að
börn fái þjónustu miðað við þá
greiningu og stuðning í námi. Um
það er enginn ágreiningur. Reykja-
víkurborg ákveður, þrátt fyrir það
að hún viti að það er biðlisti hjá
BUGL, að þangað skal senda börn-
in til að fá greiningu og fyrr fái
skólarnir ekki fjárveitingu,“ sagði
Guðrún Ebba. Hún sagði að í grein
Morgunblaðsins hafi komið fram að
eftir að nýju reglurnar tóku gildi
hafi þrýstingur aukist á BUGL.
Stefán Jón sagði að málið yrði
skoðað frekar í fræðsluráði eftir að
upplýsingar um stöðuna liggi fyrir,
eingöngu sé um að ræða millibils-
ástand sem skapist í nokkra mán-
uði meðan börn bíða eftir greiningu
á BUGL. Á meðan fylgi barninu
bráðabirgðaupphæð sem Fræðslu-
miðstöð meti. „Jafn óheppilegur og
biðlistinn er á BUGL þá virðist
mér […] að við séum að gera það
besta úr stöðunni sem við blasir þó
miðað við það að hinir óæskilegu
biðlistar eru til staðar,“ sagði Stef-
án Jón.
Segja sérkennslu-
stefnu orsök langra
biðlista á BUGL
breyttar og þótt við sjáum fá merki
um alvarlegustu tegund rasisma
hér á landi þá er íslenskt samfélag
engan veginn með öllu laust við for-
dóma. Sem þátttakendum í sam-
félagi þjóðanna og sem ein-
staklingum ber okkur öllum skylda
til þess að vinna gegn þessum vá-
gesti,“ segir m.a. í bréfi Alþjóða-
hússins.
ALÞJÓÐABARÁTTUDAGUR Sam-
einuðu þjóðanna gegn rasisma er
haldinn árlega þann 21. mars og af
því tilefni hélt Alþjóðahúsið við
Hverfisgötu sérstakan hátíðar- og
baráttufund þar sem flutt voru er-
indi og leikin var tónlist. Alþjóða-
húsið efndi til sérstakrar dagskrár
sem stendur enn yfir. „Birtingar-
myndir rasisma eru afar fjöl-
Morgunblaðið/Sverrir
Bjarney Friðriksdóttir, framkvæmdastjóri Alþjóðahússins, flutti opnunar-
ávarp í Alþjóðahúsi á baráttudegi Sameinuðu þjóðanna gegn rasisma.
Barátta gegn ras-
isma í Alþjóðahúsi