Morgunblaðið - 23.03.2003, Blaðsíða 55

Óperumaður
„Ég fæ miklu meiri
hjartslátt þegar
frumsýna á óperu-
uppfærslu eftir mig,
ég tala nú ekki um
ef það er á Ítalíu,“
segir Friedkin.
Þessi óperu-
umsvif has-
armyndaleikstjór-
ans koma
blaðamanni nokkuð í opna skjöldu og
lék honum því forvitni á að vita
meira. „Já, ég hef sett upp allmargar
óperur á milli þess sem ég geri bíó-
myndir, ekki bara í Bandaríkjunum,
heldur um heim allan, í Japan og á
Ítalíu. Það er dásamlegt að fá tæki-
færi til að setja upp óperu í sjálfri
vöggu hennar enda eru áhorfend-
urnir þar engum líkir, tilfinningarík-
ari, þakklátari og óvægnari en allir
aðrir.“
Friedkin segir það hjálpa sér sem
kvikmyndagerðarmanni að vinna í
óperuhúsinu. Það haldi honum vak-
andi fyrir því að kvikmyndir þurfi
líka að hafa í sér líf, kraft og augna-
blikssnilld; þær megi ekki algjörlega
skipuleggja út í hið óendanlega, því
þá hverfi ferskleikinn og raunsæið.
Raunsæismaður
Nýja myndin hans, Veiðin, er líkt
og langflestar myndir hans spennu-
mynd í myrkari kantinum. Hún
fjallar um eltingarleik lögreglu-
yfirvalda með sérfræðing hersins í
fararbroddi (Tommy Lee Jones) við
lærling hans, fyrrum sérsveitarmann
og morðvél (Benicio Del Toro), sem
virðist hafa gengið af göflunum og
heldur til í skógi þar sem hann myrð-
ir með köldu blóði alla er nærri koma.
„Mig hafði lengi dreymt um að
gera mynd um sérfræðing innan
hersins sem manna færastur væri í
að elta uppi fólk. Góðvinur minn Tom
Brown yngri gegndi slíku starfi hjá
hernum og ég hef lengi verið heill-
aður af því . Fyrir mér er persóna
Tommy Lee þessi Tom Brown, og til
þess að gera persónuna sem trúverð-
ugasta var Brown mín hægri hönd
við tökurnar og sá til þess að frásögn-
in yrði sem raunsönnust.“
Ef það er eitthvað eitt sem myndir
Friedkins hafa átt sammerkt í gegn-
Skyldi maðurinn sem gerði The French Connenction og The Exorcist enn fá hjartslátt er hann frumsýnir mynd?
Skarphéðinn Guðmundsson innti leikstjóra þeirra William Friedkin eftir því í tilefni af frumsýningu The Hunted.
ar og mér þætti það tilvalið, French
Connection er frábær mynd um við-
fangsefni sem enn á erindi. En ég
myndi aldrei líta á það sem end-
urgerð heldur er miklu nær að tala
um nýja útgáfu, eða uppfærslu, rétt
eins ég lít á 12 Angry Men. Það eru til
nýjar uppfærslur, en ekki end-
urgerðir – rétt eins og í leikhúsinu.
Hamlet var ekki endurgerður þegar
menn ákváðu að setja verkið oftar
upp en þegar það var fyrst sýnt.
Kvikmyndagerðirnar á Hamlet eru
því ekki heldur endurgerðir og að
sama skapi yrði ný útgáfa af French
Connection ekki endurgerð heldur al-
veg ný uppfærsla á ákveðnu verki.“
En Friedkin lítur framhalds-
myndir ekki sömu augum. „Þær hafa
aldrei vakið áhuga minn, ég botna
bara ekkert í tilganginum með þeim.
Það mega aðrir gera þær mín vegna,
en ekki biðja mig um það.“
Hvað finnst honum þá um þær
fregnir að Paul Schrader skuli vera
að gera forsögu The Exorcist, sögu
sjálfs særingamannsins er hann var
yngri? „Ég veit lítið sem ekkert um
það verkefni enda hef ég ekki borið
mig eftir upplýsingum um það,“ segir
Friedkin og hefur lítinn áhuga á að
ræða það mál frekar enda hefur hann
staðið í málaferlum við framleiðendur
myndanna, 20th Century Fox, um
hver sé rétthafi þeirra og sögu Will-
iams Peters Blatty.
Það lá auðheyrilega vel á Friedkin
er blaðamaður ræddi við hann. Hann
sagðist vera farinn að huga að sínu
næsta verki sem er uppfærsla fyrir
óperuna í Los Angeles á Tannhäuser
eftir Richard Wagner sem stefnt er
að að frumsýna á næsta ári.
Tommy Lee Jones og Benicio Del Toro takast harkalega á í Veiðinni.William Friedkin
Veiðin eða The Hunted var frum-
sýnd á föstudag.
skarpi@mbl.is
ÉG GET ekki sagt að ég sébeint stressaður en auð-vitað er alltaf ákveðinnfiðringur í maganum,“
segir bandaríski kvikmyndagerð-
armaðurinn William Friedkin er
blaðamaður átti við hann símaviðtal í
síðustu viku, sömu viku og frumsýna
átti nýjustu mynd hans Veiðina, eða
The Hunted, vestanhafs. Myndin var
svo frumsýnd hér á föstudag en hér
er á ferð myrkur og óvæginn spennu-
tryllir með Tommy Lee Jones og
Benicio Del Toro í aðalhlutverkum,
tveimur eftirlætisleikurum leikstjór-
ans, tjáir hann blaðamanni.
„Maður er náttúrlega búinn að sjá
myndina óteljandi sinnum loksins
þegar hún er opinberuð almenningi,
þannig að maður ætti að hafa nokkra
hugmynd um hvað maður er að láta
frá sér,“ segir Friedkin. „Því verð ég í
sjálfu sér þokkalega rólegur á frum-
sýningardaginn held ég bara. Kvik-
myndafrumsýningar eru svo skrýtn-
ar, ekkert sambærilegar við t.d. leik-
frumsýningu eða óperufrumsýningu,
þar sem allt snýst um það augnablik-
ið, þessa kvöldstund sem allir lista-
mennirnir hafa búið sig undir með
þrotlausri vinnu svo mánuðum skipt-
ir. Kvikmyndafrumsýningar ná aldr-
ei slíku hámarki, eru miklu settlegri,
og satt best að segja ekkert sérlega
skemmtilegar. Enda reyni ég að
halda mig eins fjarri þeim og ég
mögulega kemst upp með, mæti fyrir
sýningu en læt mig svo hverfa. Nenni
ekki að horfa á myndina mína enn
eina ferðina og þurfa svo að halda
andlitinu yfir öllum fölsku ham-
ingjuóskunum og glópagullhömrum.“
Póstburðarmaður
Friedkin hefur haft það orð á sér
að vera býsna hvass og þykir ekkert
allt of auðveldur í umgengni. Málið er
að hann hefur aldrei látið vaða yfir
sig og hefur svo gott sem aldrei setið
þegjandi undir óskum misvitra fram-
leiðenda um að gera málamiðlanir,
breyta sýn sinni þeim til þóknunar
og, að þeir vilja meina, áhorfendum.
Þessi harðjaxl hóf feril sinn sem
bréfberi á sjónvarpsstöð í heimaborg
sinni Chicago árið 1951, þá 16 ára
gamall og á undraskjótum tíma var
hann farinn að stýra útsendingum á
sjónvarpsþáttum í beinni útsendingu.
Eftir að hafa öðlast dýrmæta reynslu
við gerð leikinna sjónvarpsþátta og
-mynda gat hann sér fyrst orð síðla
sjöunda áratugar fyrir gerð áhrifa-
ríkra heimildarmynda. Þaðan fór
hann út í kvikmyndagerðina og vakti
fyrst verulega athygli í þeim harða
heimi með Strákunum í bandinu (The
Boys in the Band) árið 1970. Fræg-
ustu myndir hans tvær komu svo
hver á eftir annarri. Hinn margróm-
aði glæpatryllir Frönsku tengslin
(The French Connection) með Gene
Hackman í hlutverki löggunnar Pop-
eye Doyle birtist 1971. Fyrir mynd-
ina fékk Friedkin bæði Ósk-
arsverðlaun og Golden Globe fyrir
bestu leikstjórn. Ekki vakti næsta
mynd hans, sem frumsýnd var tveim-
ur árum síðar, minni athygli enda var
þar á ferð Særingamaðurinn (The
Exorcist) einhver umdeildasta mynd
sögunnar en um leið ein allra besta,
ef ekki besta hrollvekja sem gerð hef-
ur verið. Aldrei hefur Friedkin tekist
eins vel upp og í þessum sögufrægu
myndum sínum eftir þótt myndir á
borð við Seiðkarlinn (Sorcerer) frá
1977, Á veiðum (Cruising) frá 1980 og
Að lifa og deyja í Englaborg. (To Live
and Die in L.A.) frá 1985 eigi allar
sína hörðu fylgjendur. Minna hefur
farið fyrir Friedkin á síðustu árum en
eitt helsta afrek sitt vann hann er
hann séri aftur á byrjunarreitinn í
sjónvarpið þar sem útgáfa hans af 12
reiðir menn (12 Angry Men) hlaut 6
Emmy-tilnefningar 1998.
Hamlet var
ekki endurgerð
um tíðina þá er það einmitt þessi
raunsæisblær yfir þeim, viðleitnin til
að segja sannar og umbúðalausar
sögur af skuggahliðum mannlífsins.
Og til þess að skapa raunsæi þetta
hefur Friedkin lengur en flestir aðrir
notast við óheflaða og hráa kvik-
myndatöku þar sem hann hefur
gjarnan látið tökumenn halda á vél-
um og leyft þeim að hristast eðlilega
til fremur en hafa þær í föstum
skorðum líkt og venjan er. „Þessi stíll
virðist hafa orðið æ meira áberandi
síðustu árin og menn láta eins og
hann sé nýtilkominn og engum dottið
þetta í hug fyrr. Ég leyfi mér að mót-
mæla því og bendi á myndir mínar
því til sönnunar.“
Friedkin segir að enginn annar en
Lee Jones hafi komið til greina til að
leika sérfræðinginn vin sinn, veiði-
manninn, en þeir Lee Jones unnu áð-
ur saman við gerð Bardagareglnanna
(The Rules of Engagement) frá 2000.
„Tommy er einhver besti leikari sem
völ er á, hann er leikari að mínu
skapi.“ Blaðamaður segist þá hafa á
tilfinningunni, af fyrri leikurum hans
að dæma, að Del Toro sé einnig leik-
ari að hans skapi, leikari sem hefði
smellpassað í flestallar hans myndir,
myrkur, dularfullur og skapmikill.
„Það er alveg rétt, ég hef lengi haft
augastað á þessum dreng. Hann er
einkar kröftugur leikari sem veigrar
sér ekki við að taka áhættur. Ég hefði
alveg getað notað hann í French
Connection eða Cruising.“
Særingamaður
Talandi um French Connection þá
leikur blaðamanni forvitni á að vita í
ljósi þess að Friedkin gerði sjálfur
nýja útgáfu af 12 Angry Men, hvort
það væri honum á móti skapi ef ein-
hver tæki sig til og endurgerði hans
mynd. „Það verður gert fyrr eða síð-
FÓLK Í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. MARS 2003 55