Morgunblaðið - 08.09.2003, Blaðsíða 24

24 C MÁNUDAGUR 8. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐFasteignir
S
UMARIÐ 1910 byggði Jón
Þorsteinsson söðlasmiður
tvílyft steinhús, 14 x 14
álnir að grunnfleti, með
33⁄4 álna háu risi við Laugaveg 76.
Húsið er með járnþaki á plægðri 5⁄4"
borðasúð með pappa á milli. Niðri
eru krossskilrúm úr steinsteypu.
Þegar virðing þessi var gerð var
húsið enn í smíðum. Við suðurhlið-
ina er inn- og uppgönguskúr,
byggður eins og húsið, hólfaður í
tvennt. Skúrinn er einnig í smíðum.
Grunnflötur hans er 93⁄4 x 4 álnir.
Árið 1915 er Gísli Þorbjarnarson
málaflutningsmaður orðinn eigandi
hússins. Hann ritar borginni bréf
þar sem hann telur að álagning fast-
eignaskatta sé of há, sem stafi m.a.
af því að lóð hans með húsinu sé
ekki eins stór og talið sé. Einnig
sækir Gísli um að byggja á lóðinni
geymsluskúr úr steini. Leyfi fékkst
ekki fyrir byggingunni fyrr en árið
1921 en þá er Þórarinn Kjartansson
kaupmaður orðinn eigandi Lauga-
vegar 76.
Árið 1921 fær Þórarinn leyfi fyrir
því að byggja kvist til suðurs á húsið
og stækka þannig þakhæðina. Um
svipað leyti byggir hann á lóðinni 32
ferm. skúr. Um byggingarleyfið
sótti Gúmmívinnustofa Þórarins
Kjartanssonar.
Þórarinn Kjartansson var fæddur
25. nóvember 1893 á Núpskoti á
Álftanesi, sonur hjónanna Kjartans
Árnasonar og Guðfinnu Ísaksdóttur
sem þar bjuggu. Fjölskylda hans
fluttist til Reykjavíkur þegar Þór-
arinn var 12 ára. Hann gekk í Versl-
unarskólann og fór til Danmerkur í
fyrra stríðinu og lærði þar gúmmí-
viðgerðir.
Gúmmívinnustofan
stofnuð
Þegar hann kom heim setti hann
á stofn verkstæðið, Gúmmívinnu-
stofuna, sem annaðist viðgerðir á
bifreiðahjólbörðum og dekkjum á
reiðhjól. Gúmmívinnustofan var
fyrst til húsa á horni Ingólfsstrætis
og Grundarstígs þar til Þórarinn
keypti húsið á Laugavegi 76, þá
flutti hann starfsemina þangað á
jarðhæð hússins og einnig var að-
staða sem tengdist starfseminni í
skúr á baklóðinni.
Talið er fullvíst að Þórarinn hafi
verið fyrstur manna á landinu til að
setja upp dekkjaviðgerðarverk-
stæði. Jafnframt gúmmíviðgerðum
bjó Þórarinn til gúmmílímið Gretti‚
sem flestir muna eftir sem komnir
eru á miðjan aldur. Þórarinn fram-
leiddi gúmmískó úr slöngum innan
úr hjólbörðum sem límdir voru með
Grettislími. Einnig voru í Gúmmí-
vinnustofunni framleiddar vatns-
heldar svuntur fyrir fiskverkunar-
húsin, efnið í þær var innflutt en
böndin á þær voru límd með líminu
góða.
Þórarinn var með fyrstu mönnum
á landinu sem tóku ökupróf og eign-
aðist bifreið. Hann ók á milli Hafn-
arfjarðar og Reykjavíkur, einskon-
ar áætlunarferðir, við erfiðar
aðstæður, á þeim tíma voru bæði
bifreiðar og vegir landsins á
bernskuskeiði.
Kona Þórarins var Guðrún Daní-
elsdóttir. Faðir hennar var Daníel
Daníelsson, ljósmyndari og síðar
dyravörður í Stjórnarráðinu. Daníel
lærði ljósmyndun hjá Sigfúsi Ey-
mundssyni og var um tíma með
verslun og greiðasölu að Sigtúnum
við Ölfusárbrú. Kona Daníels var
Níelsína Ólafsdóttir, dóttir Ólafs
Jónssonar kaupmanns í Hafnarfirði
og konu hans Kristínar Ólafsdóttur
hreppstjóra í Hafnarfirði.
Þegar Þórarinn og Guðrún voru
nýgift tóku þau við rekstri Tryggva-
skála við Ölfusárbrú og ráku þar
greiðasölu og gistingu árið 1919. Í
Tryggvaskála fæddist frumburður
þeirra, Gerður, sem var aðeins eins
mánaða gömul þegar fjölskyldan fór
á bíl Þórarins yfir Kambana til
Reykjavíkur. Þá voru Kambarnir
erfiðir yfirferðar og ekki nema fyrir
færustu bifreiðastjóra að aka þar
um, en ferðin gekk vel.
Árið 1928 fékk Þórarinn leyfi til
þess að stækka grunnflöt íbúðar-
hússins síns á Laugavegi 76 og
byggja ofan á það. Í febrúar árið
1931 er eignin tekin til virðingar og
verður hér stuðst við þá virðingu,
ásamt bréfum frá byggingarfulltrú-
anum í Reykjavík. Þar segir m.a.
að þarna séu íbúðar- og verslun-
arhús, jarðhæð, tvær hæðir og port-
byggt ris með kvisti.
Þakið er járnklætt á pappa og
borðasúð. Í húsinu eru þrjú loft úr
járnbentri steinsteypu en gólf
fyrstu hæðar er úr venjulegri stein-
steypu. Skilveggir aðalhæðanna eru
steyptir og múrsléttaðir. Innan á
útveggjum er borðagrind með
pappa í, listum og þiljum þar innan
á, lögðum striga og vélapappír.
Stórt hús
Í þaklyfti eru skilveggir úr bind-
ingi, með tvöföldum þiljum og einn-
ig er þiljað neðan á skammbita. Þar
er allt strigalagt og ýmist veggfóðr-
að eða málað. Á fyrstu hæðinni eru
útveggir einfaldir. Þar eru þrjár
sölubúðir, þrjár vinnustofur, þrjú
geymsluherbergi, miðstöðvarher-
bergi, anddyri, stigagangur og op-
inn gangur í gegnum húsið.
Á annarri og þriðju hæð er sama
herbergjaskipan. Á hvorri hæðinni
fyrir sig eru sjö íbúðarherbergi, tvö
eldhús, búr, tvö klósett, tveir fastir
skápar og anddyri. Stigar á milli
hæða eru úr timbri og allt húsið er
múrhúðað að utan. Þaksvalir eru of-
an á viðbyggingunni við suðurhlið
hússins. Í þaklyfti eru átta íbúðar-
herbergi, eldhús, baðherbergi, kló-
sett, þurrkherbergi, tveir gangar og
anddyri. Í íbúðunum er mjög hátt
undir loft og víða skrautlistar í loft-
um.
Samkvæmt íbúaskrá frá árinu
1930 búa í húsinu tvær fjölskyldur:
Þórarinn Kjartansson og kona hans
Guðrún Daníelsdóttir, ásamt sjö
börnum sínum, því elsta fæddu 1919
og því yngsta fæddu 1929. Einnig
voru á heimili þeirra Gunnhildur
Michelsen og Þórlaug M. Sigurðar-
dóttir, fædd 1912 á Hvaleyri í Fær-
eyjum. Á hinu heimilinu voru:
Ámundínus Jónsson, fæddur 11.
apríl 1887 í Reykjavík, Friðrika
Stefánsdóttir, kona hans, fædd 13.
júní 1877 á Volumýri á Skeiðum,
einnig sonur þeirra Haraldur
Ámundínusson, fæddur í Reykjavík.
Þegar þessi íbúaskrá var gerð var
yngsta barn þeirra Þórarins og
Guðrúnar ekki fætt en þau eignuð-
ust tólf mannvænleg börn sem öll
náðu fullorðinsaldri.
Samkvæmt virðingu frá árinu
1951 hefur stór kvistur verið byggð-
ur á norðurhlið hússins. Þar hafa
verið innréttuð tvö íbúðarherbergi
og eldhús til viðbótar eldhúsinu sem
þar er. Eldhúsið er múrhúðað að
innan og málað, en herbergin tex-
og timburklædd innan, veggfóðruð
og máluð. Húsinu hefur lítið verið
breytt frá bygginu þess, að utan er
það hraunað dökkgrátt og hefur yfir
sér virðulegan blæ.
Á jarðhæð hússins hefur alla tíð
verið atvinnurekstur. Þar voru mat-
vörubúðin Liverpool og Höfði,
Gúmmívinnustofan var í vesturenda
hæðarinnar, þar sem núna er
snyrtivöruverslun. Fjölskylda Þór-
arins og Guðrúnar bjó á hæðinni en
efsta hæðin og risið var í leigu. Í
austurenda verslunarhæðarinnar
var lengi rekin sælgætisverslun,
einnig var í húsinu úrsmiður með
verslun og vinnustofa, einnig var
þar gjafavörubúð ofl.
Í þessu plássi stofnaði frúin í hús-
inu, Guðrún Daníelsdóttir, blóma-
verslun sem hún rak um tíma. Guð-
rún hafði gaman af ræktun og í
garðinum sunnan við húsið lét hún
byggja gróðurhús og má þar enn sjá
grunninn.
Húsið Laugavegur 76 er þekktast
fyrir Vinnufatabúðina sem hefur
verið starfrækt á fyrstu hæðinni frá
árinu 1941, þá seldi Þórarinn
Gúmmívinnustofuna og setti á fót
fataverslun á fyrstu hæð hússins.
Þórarinn réð saumakonu sem saum-
aði herrabuxur og einnig stytti hún
skálmar eða lengdi, allt eftir þörfum
hvers og eins viðskiptavinar og oft á
meðan beðið var.
Þórarinn lést 26. desember 1952.
Eftir lát hans sáu Guðrún og Níels
sonur þeirra um reksturinn. Níels
lést ungur af slysförum og tók þá
Daníel bróðir hans við ásamt móður
sinni þar til Guðrún lést, 1. febrúar
1967.
Vinnufatabúðin hefur alla tíð ver-
ið í eigu afkomenda Þórarins og
Guðrúnar. Um árabil ráku bræð-
urnir Þorgeir og Daníel Daníelssyn-
ir verslunina saman. Árið 1997 tóku
Þorgeir og kona hans, Hildur Sím-
onardóttir markaðsstjóri, við versl-
uninni, en Daníel rekur Gallabuxna-
búðina í Kringlunni.
Það er sérstakt og skemmtilegt
hvað húsnæði Vinnufatabúðarinnar
hefur lítið verið breytt frá því að
Þórarinn Kjartansson var þar. Að
vísu hefur plássið verið stækkað
með því að taka vegg sem var á milli
Vinnufatabúðarinnar og sjoppunn-
ar, einnig hefur verið stækkað þar
inn sem vinnu- og geymsluherbergi
voru. Fyrir þremur árum voru upp-
haflegar innréttingar teknar og
settar léttari sem svipar að útliti til
þeirra innréttinga sem voru.
Helstu heimildir eru frá Borgarskjala-
safni, brunavirðingar og B- skjöl, teikningar
frá byggingafulltrúa og viðtöl við afkomend-
ur Þórarins og Guðrúnar.
Laugavegur 76
Starfsemi eins og Vinnu-
fatabúðin, gúmmívinnu-
stofa og matvöruversl-
unin Liverpool hafa verið
á Laugavegi 76, en um
það hús fjallar Freyja
Jónsdóttir í þessum
pistli um gömul hús.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Laugavegur 76. Húsið er þekktast fyrir Vinnufatabúðina sem hefur verið starfrækt á fyrstu hæðinni frá árinu 1941.
Gömul mynd af húsinu, sem var upphaflega aðeins tvær hæðir. Árið 1928 fékk
Þórarinn leyfi til þess að stækka grunnflötinn og byggja ofan á húsið.
Hjónin Þórarinn Kjartansson og Guðrún Daníelsdóttir.