Morgunblaðið - 08.09.2003, Blaðsíða 34

34 C MÁNUDAGUR 8. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐFasteignir
VIRTUSTU byggingarlist-arverðlaunum Evrópu, semkennd eru við einn af meist-
urum byggingarlistarinnar, Mies
van der Rohe, var úthlutað til arki-
teksins Zaha Hadid sem er frá
Írak en búsett í London, sem kunn
er lesendum Fasteignablaðsins úr
greinaflokknum Inni í húsinu.
Verðlaunabyggingin, Hoenheim-
endastöðin í Strassborg í Frakk-
landi, er skýrt dæmi um hvernig
Zaha útfærir hugmyndir sínar. Hér
er það hreyfingin sem er end-
urtúlkun í grafískri mynd arkitekt-
úrsins.
Mies van der
Rohe-verðlaunin
Eins og lesendum er kunnugt
frá umfjöllun um Mies van der
Rohe verðlaunin á síðasta ári, eru
þau kennd við arkitekt fræga
þýska sýningarskálans í Barcelona
(1929). Þau voru fyrst veitt árið
1989 af evrópska þinginu og Mies
van der Rohe-stofnuninni fyrir
best byggðu bygginguna í Evrópu
á tveimur undanförnum árum.
Svissneski arkitektinn Peter
Zumthor, sem einnig er kunnugur
lesendum dálksins Þeir byggðu
bæinn, hlaut verðlaunin árið 1999
fyrir Listasafnið í Bregenz í Aust-
urríki sem og franski arkitektinn
Dominique Perrault, sem hlaut þau
árinu á undan fyrir nýju þjóð-
arbókhlöðuna í París.
Í stefnuskrá sinni leggur nefndin
áherslu á fjölbreytileikann innan
Evrópu, ólíkum þáttum náttúrunn-
ar og menningu, daglegu lífi þjóð-
anna og mismunandi valdi kirkj-
unnar. Að sögn nefndarinnar
verður byggingarlist samtímans að
spinna þessa margræðni inn í list
sína og gera hana að efnivið fram-
tíðarinnar, jafnsjálfsagðan og það
að efla þróun tækninnar. Með
verðlaununum eru arkitektar
hvattir til að efla og styrkja evr-
ópsku borgina – sem oft er föst í
vef þess ópersónulega og stað-
bundna, þess opinbera og smá-
borgaralega – og hjálpa henni að
endurheimta hefðir sínar. Verð-
launin gegna því ekki aðeins hlut-
verkinu að styrkja ákveðið verk og
arkitekt heldur ekki síður að
leggja fram menningarlegt ákvæði,
sem er táknrænt og fræðandi í
senn.
Hoenheim-endastöðin í
Strassborg (1999–2001)
Í lok 20. aldarinnar, var mengun
og umferðarteppur sífellt alvar-
legra vandamál í umferðinni í
Strassborg. Yfirvöld ákváðu að
takast á við vandann og búa til
nýjar sporvagnalínur sem gengju í
gegnum borgina. Fólk yrði hvatt til
þess að leggja bílum sínum fyrir
utan borgina á sérstökum bíla-
stæðasvæðum og taka sporvagn í
bæinn. Fyrsta línan sem leit dags-
ins ljós var A-Línan sem lá til
austurs-vesturs í gegnum borgina.
Um var að ræða vel hannað spor-
vagnakerfi en ekki nóg með það,
listamenn sem tóku afstöðu til
þjóðfélagsins, eins og Barbara
Kruger og Mario Mertz, voru
beðnir um uppstillingaverk til að
setja upp á áberandi stöðum við
sporvagnalínuna. Yfirvöldin í
Strassborg gengu enn lengra og
hófu framkvæmir við B-línuna sem
liggur til suðurs-norðurs og buðu
Zaha Hadid – sem oft er kunn fyr-
ir róttækar hugmyndir – að hanna
Norður-endastöðina, þ.e. biðskýli,
hjólageymslu, salerni og verslun
ásamt bílastæði fyrir 700 bíla.
Grunnhugmynd Hadid var að
undirstika hreyfingu, eða mynstrið
sem myndast af sífelldri umferð
bíla, sporvagna, hjóla og gangandi
vegfarenda. Hvert þessara atriða
tekur stefnu, sem skilur slóð á eftir
sér og er á hreyfingu – frá bíl í
sporvagn, frá sporvagni í gangandi
vegfaranda. Áhrif hugmyndarinnar
er aukin í meðferð rýmisins, í leik
lína sem finna sér nýja farvegi s.s.
götubúnað, ljósa-línur í gólfum, eða
línuljós í loftum. Þegar horft er á
grunnmyndina af stöðinni renna
allar línurnar saman og mynda
samstillta heild. Skorinn stein-
steypuflötur flýtur upp úr jörðinni,
í samstilltri kyrrstöðu og er haldið
uppi af grönnum stálrörum. Þannig
skýlir hann þeim sem bíða eftir
sporvagni frá roki og regni og,
auðveldar umferðarflæði og sam-
skipti. Rýmið er í senn kröftugt og
áhrifamikið, sem er undirstrikað
með myndrænni þrívídd sinni,
samtengdum leik ljósgjafanna og
skurðanna í steypufletina.
Bílastæðinu er skipt niður í tvö
svæði til þess að túlka þá tilfinn-
ingu að bílarnir eru hvikulir og búa
til, í sífellu, breytilegt mynstur á
lóðina. Þetta er látið í ljós með
hálfgerðu segulsviði hvítra lína á
svörtu malbikinu. Línurnar af-
marka hvert bílastæði með því að
byrja á lægsta hluta lóðarinnar til
norðurs/suðurs, síðan tekur hver
við af annarri, á sveig, samkvæmt
bogamynduðum jöðrum lóðarinnar.
Á móti línunum á jörðinni, er
svæði með ljósri steypu, nærri eins
og ímyndaður skuggi stöðvarinnar,
sem skerst mjúklega í gegnum
bílastæðið og tengir fletina saman,
biðstöðina við bílastæðið. Aftur er
skipst á stöðnuðum og virkum
þáttum hreyfingarinnar, þar sem
gólfflöturinn, ljós og rými tvinnast
saman og víxlast á aðalhlutverkum
sjónskynjunarinnar.
Íranski arkitektinn Zaha Hadid hlaut
Mies van der Rohe-verðlaunin 2002
Afstöðumynd af Hoenheim-endastöðinni og byggðinni í kring.
Almenningsrými sporvagnastöðv-
arinnar og náttúran renna saman.
Frumteikningar af hugmyndinni
fyrir Hoenheim-endastöðina í
Strassborg, Frakklandi.
Virtustu byggingarlista-
verðlaun Evrópu, Rohe-
verðlaunin og veiting
þeirra eru umfjöllunarefni
Halldóru Árnadóttur list-
fræðings í grein hennar
um íranska arkitektinn
Zaha Hadid sem nýlega
fékk umrædd verðlaun.
Arkitektinn Zaha Hadid (f. 1950).
Halldóra Arnardóttir listfræðingur.
Ljósmyndir Roger Rothan.