Vísir - 29.11.1980, Blaðsíða 26

nóvember 1947 :j
Tyrone !
Power '
heillar |
reyk- !
víska !
æsku i
Þaö var heldur en ekki 1
pilsaþytur í bænum i fyrra- |
dag, þegar þaö barst út aö ■
Tyrone (Ó gvöö hvaö hann er *
sætur) Power væri kominn tii |
bæjarins og myndi hafa hér .
stuttan stans. Karlar og konur I
þustu suöur á flugvöil, einkum I
ungviöi á þeim aldri, sem er .
helsta tekjulind kvikmynda- I
húsanna, og jafnvel settar frúr I
sem feröast hafa vföa og séö .
mörg furöuverk heimsins I
töldu ekki eftir sér aö hætta |
sér á vettvang i brunakulda ef
svo skyldi fara aö þær eygöu I
gripinn.
Komstu við hann? |
Þær voru tvær spurningarn- |
ar sem tiöast heyröust I gær: .
„Sást ’ann?” og „Komstu viö I
’ann?” Þær sem höföu séö I
hann voru sælar, en þær sem I
höföu komiö viö hann störöu I
sumar enn á höndina Sem
snortið haföi dýrlinginn. Er |
jafnvel fullyrt aö sumum ung- i
meyjunum hafi veriö hætt viö [
yfirliöi, þegar þær sáu „hann |
Tæ” eins og hann er nú kallaö- i
ur meöal þeirra sem þekkja 1
hann. |
VÍSIR
svo viö blöstu ljósblá baöföt. Þessi mynd er úr þvi atriöi „Stundum ogstundum ekki* sem einna mest fór fyrir brjóstiö á áhorfendum.
Hitamál árid 1940:
wMjög klúr og
siöspillandi
— SJÓNLEIKURINN STUNDUM
OG STUNDUM EKKI BANNAÐUR
Kannski dáldiö djarft sagöi
maöurinn og hló. En þaö voru
ótrúlega margir sem hreint ekki
hlógu þegar dró aö frumsýning-
unni á gamanleiknum,, Stundum
og stundum ekki” hjá Leikfélagi
Reykjavlkur áriö 1940. Og ekki
nóg meö þaö aö þeim hafi ekki
stokkiö bros heldur hleyptu þeir
hinir sömu af staö sliku umróti i
höfuöstaönum aö um fátt var
annaö rætt þrátt fyrir heims-
styrjöld og hernám.
Svo langt var gengiö, aö þáver-
andi logreglustjóri Agnar Kofoed
Hansen, bannaöi sýningar á gam
anleiknum sama dag og frumsýn-
inginátti aö fara fram. Þeim sem
helst kvörtuöu vegna leiksins,
þótti hann heldur klúr. En þó
ósæmilegheitum gamanleiksins
værieinnamesthaldiöáloft kom
seinna i ljós aö pólitikin haftji
þá var einnig hlaupið
I spiliö og ekki að
sökum aö spyrja. Málið
varö hitamál.
Hcils-
að upp
á tutt-
ugustu
öldina
Fimmti áratugurinn
er með mestu umbrota-
tímum í sögu fslensku

þjóðarinnar. I raun
markar hann þau þátta-
skil að island gengur inn
i „nútímann" úr hæg-
gengu bændasamfélagi
og verður „inventar í
eyvirki stórvelda" eins
og nóbelskáldið okkar
orðaði þaö. Island fær
heimspólitiska þýðíngu.
I hildarleik striðsár-
anna er einangrun
Islands rofin. Erlent
herlið tekur landið her-
skildi árið 1940 og í kjöl-
far þess kemst rót á
þjóðlífið allt. Aldrei hef-
ur íslensk menning orðið
fyrir jafn mikilli áreitni
erlendra menningar-
strauma. Tækniþekking
og fjármagn streyma
inn i landið með hern-
um, fyrst þeim breska
og síðan þeim banda-
ríska.
Island má með réttu
kalla striðsgróðaþjóð.
En hvernig átti að verja
þeim gróða? Söguleg
rikisstjórn er mynduð
árið 1944 undir forsæti
Ólafs Thors, ný-
sköpunarst jórnin, og
hún svaraði þessari
spurningu með umbylt-
ingu atvinnuveganna,
m.a. með kaupumá ný-
sköpunartogurunum.
Andstæður i þjóð-
félaginu skerpast á
þessum árum. Bilið
milli bæja og sveita
eykst og stéttaátök fara
vaxandi. Þetta eru tim-
ar harðvítugra stjórn-
málaátaka bæöi að þvi
er varðar innanlands-
mál og ekki siður i af-
stöðu til erlendra áhrifa
og ásælni.
I þessum átökum
miðjum sameinast þjóð-
in þó einhuga um stofn-
un fullvalda lýðveldis
árið 1944. Hún setur sér
sina eigin stjórnarskrá
og kýs sér forseta.
Við lok áratugarins
hefur lýðveldið Island
markað sér bás i sam-
skiptum við erlendar
þjóðir, og verður þátt-
takandi í fjölþjóðlegu
hernaðarbandalagi árið
1949. Er næsti áratugur
tekur við er Ijóst að
gamla sveitamenningin
og bændaþjóðfélagið er
úr sögunni. Þjóðin geng-
ur á' vit örrar þjóö-
félagsþróunar, gengur
• ''VIM VIIVJUII VI' ■
aði fyrir við upphaf ára- J
tugarins en lá framund-
an i lok hans. j
Full ástæða væri til |
þess að reifa hér þá at- |
burði áratugarins sem I
skiptu sköpum í sögunni. I
Það verður hins vegar j
ekki gert enda hefur um
þá verið margskrifað.
Hér verður hins vegar |
sagt frá einum atburði |
sem sýnir að þrátt fyrir I
viðburðaríkar stundir I
var þjóðarsálin enn söm |
við sig. Atburðurinn er j
kannski lítilfjörlegur i j
Ijósi sögunnar en hann |
vakti hins vegar svo I
miklar deilur að fátt I
annað komst á milli J
tannanna á fólki á þeim J
tíma.