Morgunblaðið - 22.01.2004, Blaðsíða 29

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. JANÚAR 2004 29
NÚ ER TÆKIFÆRIÐ
Bækur sem þig hefur lengi langað í eru nú á sérstöku
TILBOÐI!
Kr. 3.490
Nú 1.990
Kr. 3.490
Nú 1.990
Kr. 2.490
Nú 1.490
Kr. 1990
Nú 1.290
Kr. 1.990
Nú 1.290
Kr. 1.900
Nú 1.290
FÁST Í ÖLLUM VERSLUNUM PENNANS, EYMUNDSSON,
MÁLI OG MENNINGU OG BETRA LÍFI
Þessar bækur eiga það allar sameiginlegt að hjálpa þér til að
hjálpa þér sjálfum!
MENN hafa sammælst um að
nýárstónleikar og vínarvalsinn eigi
vel saman og víst er það staðreynd,
að þessi sérstaki dans, sem á upp-
runa sinn í alþýðlegum og jafnvel
grófum Ländler dönsum, hafði álíka
stormandi áhrif í Evrópu og jazzinn
síðar meir. Viðbrögðin voru í báðum
tilfellunum oft hneykslan hjá siða-
vöndu fólki en báðar þessar „tón-
listarstefnur“ höfðu ekki aðeins örv-
andi áhrif á dansgleði manna,
heldur og alvarleg tónskáld, eins og
Schubert, Weber, Chopin, Tsjai-
kovskij, Berlioz, Ravel og Richard
Strauss, svo nokkrir séu nefndir af
þeim sem sömdu frábæra valsa.
Sá sem var meðal fyrstu til að
nota nafnið Walz í píanósónötu, var
Haydn um 1766 og Martin y Soler
er almennt talinn fyrstur til að
„bjóða upp í dans“ í óperu sinni
Una cosa rara, 1786. Sagan segir að
það hafi verið mikið fjör í skemmti-
haldi Vínarbúa á 19. og 20. öldinni
en samhliða valsinum voru marsar,
polkar og ungverskur czardas mjög
vinsælir dansar og mikið notaðir í
söngleikjum og óperettum.
Á nýárstónleikum í Salnum sl.
laugardag var „slegið upp dansleik“
með hljómsveitar- og söngtónlist
eftir Franz Lehar, bræðurna Josef
og Jóhann Strauss yngri og föður
þeirra Johann eldri, Robert Stolz,
Rudolf Sieczynski, Emmerich Kal-
man og skotið inn umritunum á
ungverskum útsetningum eftir Jo-
hannes Brahms og Franz Liszt.
Hanna Dóra Sturludóttir söng af
miklum glæsibrag nokkra vinsæla
söngva, fyrst Im Prater, eftir Stolz,
og síðan So elend und so treu, eftir
J. Strauss yngri, þá Wien, du Stadt
meiner Triäume, eftir Sieczynski,
sem var sérlega glæsilega sungin.
Eftir hlé var hið magnaða Heia in
der Bergen, eftir Kalman, og þá Du
sollst der Keiser meiner Seelen
sein, eftir Stolz og Mein Liebeslied
muss ein Walse sein, einnig eftir
Stolz, sem fyrir frábæran söng
Hönnu Dóru var hápunktur tón-
leikanna.
Hljómsveitin, sem var í minna
lagi, flutti nokkur lög og hóf tón-
leikana með Jetzt geht́s los, eftir
Léhár. Það var í Keisaravalsinum,
eftir J Strauss yngri og Radetsky
marsinum eftir J. Strauss eldri,
sem mesta bragð var að í leik
hljómsveitarinnar, enda bæði verk-
in frábærar tónsmíðar. Þrátt fyrir
að hljómsveitin léki margt mjög vel
í umritunum á ungverksum dansi
nr. 5, eftir Brahms og ungverskri
rapsódíu nr. 2, eftir Liszt, eru slíkar
umritanir ávallt annars flokks, sé
miðað við frumgerðirnar. Það hefði
að skaðlausu mátt vera meira af
völsum, sérstaklega eftir snillinginn
Johann Strauss yngri.
Efnilegur píanisti
Það er stór dagur fyrir hljóð-
færaleikara að halda einleikstón-
leika og huga þarf að mörgu þegar
velja skal viðfangsefnin. Á einleiks-
tónleikum Tinnu þorsteinsdóttur,
sem haldnir voru í Salnum sl.
sunnudagskvöld, voru öll verkin
nema eitt samin á tuttugustu öld-
inni.
Fyrsta verkið var Jeux d́eau, eft-
ir Ravel, er hann samdi 1901 og er
sagt að kennari Ravels, Gabriel
Faure, hafi upphaflega verið lítið
hrifinn af þessu verki. Tæknilega er
það allt „innan handar“ og á þessi
fallegi „vatnaleikur“ að vera
streymandi hraður. Tinna lék
margt fallega en á köflum helst til
hægt, og má segja að hún hafi gert
rétt, að fara gætilega í sakirnar og
ætla sér ekki um of.
Tvö verk, Piano Piece og Inter-
mission 5, eftir Morton Feldman,
voru á efnisskránni og þrátt fyrir að
Feldman hafi ætlað að hafna hefð-
bundnum vinnuaðferðum, kemst
hann ekki framhjá því, að tónhug-
myndir eru háðar hinni tónrænu
framvindu, er birtist í samfelldu og
fallegu tónmáli, afmarkað í tíma, þó
hljóðfallið sé ekki háttbundið. Tinna
lék þessi einföldu og hljómþýðu
verk mjög fallega og af sterkri til-
finningu fyrir viðkvæmum blæ-
brigðum þeirra.
Eftir Messiaen lék Tinna tvö
verk úr Fuglalistanum, sandlæ-
virkjann og blæsöngvarann, falleg
verk, sem Tinna lék af of mikilli
varfærni en á skýran máta. Loka-
verk tónleikanna var píanósónata í
fís moll, op. 2, eftir Brahms, og þar
var ráðist í stórt, þar sem krafist er
mikillar áttundartækni en einnig
ljóðrænnar túlkunar t.d. í Andante-
kaflanum og alhliða tækni í hinu
erfiða skersói og þrátt fyrir að loka-
kaflinn sé frekar ósannfærandi tón-
smíð þarf þar að taka til hendinni.
Tinna Þorsteinsdóttir er efnileg-
ur píanisti og náði oft að kalla fram
sterk tilþrif í þessu erfiða verki,
sérstaklega í fyrsta kaflanum, og
syngja fallega tónhendingar hæga
kaflans. Þá var leikur hennar sér-
lega fínlega mótaður í verkum Feld-
mans og ljóst í verkum Ravels og
Messiaens að Tinna er músikölsk og
hefur þegar aflað sér góðrar tækni.
Nú byrjar ’ða !
TÓNLIST
Salurinn
NÝÁRSTÓNLEIKAR
Hanna Dóra Sturludóttir ásamt lítilli
hljómsveit fluttu skemmtitónlist frá Vín-
arborg. Laugardagurinn 17. janúar,
2004.
Salurinn
PÍANÓTÓNLEIKAR
Tinna Þorsteinsdóttir flutti píanóverk eft-
ir Ravel, Feldman, Messiaen og Brahms.
Sunnudagurinn 18. janúar, 2004.
Morgunblaðið/Jim Smart
Tinna ÞorsteinsdóttirHanna Dóra Sturludóttir
Jón Ásgeirsson
Námskeið
í LHÍ
Í OPNA listaháskólanum, endur-
menntunardeild Listaháskóla Ís-
lands, verða á næstunni í boði þrjú
kvöldnámskeið, í listfræði, hönnun
og arkitektúr. Námskeiðin eru ætluð
öllum sem vilja víkka sjóndeildar-
hring sinn á þessum sviðum og
fjallað verður um viðfangsefnið frá
ýmsum hliðum.
Fyrirlesarar á námskeiðunum eru
flestir kennarar við Listháskólann.
Fyrsta námskeiðið er Saga mynd-
listar á 19. og 20. öld, fyrirlestrar
verða á þriðjudagskvöldum frá 27.
janúar til 27. apríl. Umsjónarmaður
er Halldór Björn Runólfsson list-
fræðingur og námskeiðið er sam-
vinnuverkefni Opna listaháskólans
og Listasjóðs Pennans.
Námskeið í hönnunarsögu, Arki-
tektúr og hönnun – frá seinni heims-
styrjöld til samtímans. Fyrirlestrar
öll miðvikudagskvöld frá 28. janúar
til 17. mars. Umsjónarmenn eru Pét-
ur H. Ármannsson arkitekt og Tinna
Gunnarsdóttir iðnhönnuður.
Námskeið í tíðaranda – Arkitekt-
úr, hönnun og tíska, á mánudags-
kvöldum frá 16. febrúar til 15. mars.
Umsjónarmenn Halldór Gíslason
arkitekt og Guðmundur Oddur
Magnússon, grafískur hönnuður.
LÖNGUM ræddu menn um það
sín á milli að Ólafur Jóhann Sig-
urðsson væri bestur í smásögum
sínum og var þeim yfirleitt betur
tekið en skáldsögun-
um þótt ekki verði
reynt hér að gera upp
á milli verka Ólafs
Jóhanns. Hann var
líka ljóðskáld eins og
kunnugt er og nokk-
uð hefðbundinn í
formi.
Ólafur Jóhann
Ólafsson segir í for-
mála að valið endur-
spegli ekki annað en
geðþótta sinn og
smekk. Ljóst er að
þess er freistað að
sýna í senn sveitina
og borgina og með
því er lögð áhersla á
fjölbreytni sagnagerðar Ólafs Jó-
hanns.
Ólafur Jóhann var sveitadrengur
að uppruna og jafnan trúr þeiri
veröld en átti auðvelt með að klæð-
ast búningi heimsborgarans ef því
var að skipta.
Meðal þeirra sagna sem lýsa vel
aðferð Ólafs Jóhanns og viðfangs-
efnum hans eru Prófessorinn og
Myndin í speglinum og níunda
hljómkviðan. Fyrri sagan gerist í
íslenskri sveit, hin í New York.
Það er mikill viðburður í sveit-
inni þegar fréttist af því að brott-
fluttur sveitungi hyggist flytja í
sveitina aftur og byggja sér þar
hús. Þetta er víðkunnur maður,
prófessor að nafnbót.
Eftirvæntingin er ekki síst með-
al drengjanna en einn þeirra segir
söguna. Á daginn kemur að pró-
fessorinn er annar en menn höfðu
haldið. Hann vantar glæsileikann
og er harla fábrotinn. Það sem
skiptir hann mestu er hversdags-
leikinn í sveitinni, daglega lífið þar.
Drengirnir skilja ekki að pró-
fessorinn er farinn að kröftum og
er að leita upprunans. Þeir gera
sér aðrar hugmyndir um prófessor
úr höfuðstaðnum.
Í Myndinni í speglinum og ní-
undu hljómkviðunni er lesandinn
færður inn í glæsiheim New York-
borgar, látinn skynja borgina og
skilja með augum íslenskrar konu
sem heillast hefur af list og glæsi-
sölum borgarinnar. Sagan gerist að
mestu í Carnegie-höll þar sem kon-
an verður upphafnari en nokkru
sinni fyrr af töfrum klassískrar
tónlistar um leið og lífið vitjar
hennar í andrá í gervi ungs manns
úr röðum áheyrenda.
Sögurnar tvær eru ólíkar. Fyrri
sagan gerist á heimaslóðum höf-
undar eins og fyrr segir, síðari sag-
an í heimi sem höfundurinn virðist
þekkja vel og getur
jafnvel minnt á fjar-
læga meistara eins og
Thomas Mann.
Áhrifum Beethovens
á konuna er lýst á afar
sannfærandi hátt, næg-
ir að grípa niður í lýs-
inguna af handahófi:
„Henni kólnaði á
enninu og brjóstinu, en
hitinn sem hríslaðist
áðan um líkama henn-
ar, áleitinn og þurr,
hafði vikið fyrir kyn-
legum svala. Hún
mundi ekki lengur eftir
vonbrigðum sínum og
umkomuleysi, mundi
ekki eftir perlufestinni á hálsinum,
leikskránum í kjöltu sér, töskunni,
loðkápunni og silkiklútnum, því að
allt var komið undir úrslitum þess-
arar baráttu, afdrifum þessara
tóna, sem umskópu slög tímans og
hjartans, vígðir þjáningum sem
hún hafði aldrei þolað, harmi sem
var dýpri en grunur hennar gat
kannað, reynslu sem hún þekkti
jafnvel ekki af afspurn.“
Umkomuleysi íslenskrar sveitar
er eftirminnilega lýst í Stjörnunum
í Konstantínópel sem færa lesand-
ann aftur í fortíðina eins og í fleiri
sögum Ólafs Jóhanns. Það er eft-
irtektarvert hve vel honum tekst
að draga upp myndir úr hugar-
heimi barna, einkum drengja.
Þjóðfélagsbreytingar eru vitan-
lega á dagskrá hjá Ólafi Jóhanni en
þótt þær hafi eflaust vakið athygli
á sínum tíma er öldin önnur nú.
Þessum breytingum gerði hann ít-
arlegri skil í skáldsögum sínum þar
sem boðskapurinn var yfirleitt fyr-
irferðarmikill. Út af fyrir sig er
það verðugt umhugsunarefni að ís-
lenskum höfundum lætur yfirleitt
betur að fjalla um samfélagið í
smásögum en skáldsögum.
Úrvalssögur eru vel fallnar til
þess að rifja upp kynni af sögum
Ólafs Jóhanns Sigurðssonar og
höfða um leið til nýrra lesenda.
Sveit og glæsisalur
BÆKUR
Smásögur
eftir Ólaf Jóhann Sigurðsson. Ólafur
Jóhann Ólafsson valdi. Prentuð í Dan-
mörku. Mál og menning 2003 - 208
síður.
ÚRVALSSÖGUR
Jóhann Hjálmarsson
Ólafur Jóhann
Sigurðsson