Morgunblaðið - 22.01.2004, Blaðsíða 38

UMRÆÐAN
38 FIMMTUDAGUR 22. JANÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
SVEITARSTJÓRNARMENN á
Vesturlandi hafa brugðist hart við
þeirri ákvörðun fv. mennta-
málaráðherra, Tóm-
asar Inga Olrich, að
sniðganga Vestlend-
inga við úthlutun
fjármagns til menn-
ingarsamnings og út-
hluta 240 milljónum
til menningarsamn-
ings á Akrureyri á
síðustu dögum hans í
embætti.
Nú er ekki sjálf-
gefið að fólk almennt
geri sér grein fyrir
því út á hvað menn-
ingarsamningur geng-
ur og er rétt að skýra það hér í
nokkrum orðum.
Frá árinu 2001 hefur vinnuhóp-
ur á vegum Atvinnuráðgjafar
Vesturlands og Samtaka sveitarfé-
laga á Vesturlandi unnið að
stefnumótun og undirbúningi
menningarsamnings við mennta-
málaráðuneytið, með fullum vilja
og hvatningu frá ráðuneytinu.
Höfð var til hliðsjónar skýrsla
starfshóps sem menntamálaráð-
herra skipaði árið 2000 en sá
starfshópur lagði til að „Á grund-
velli menningarstefnu verði fjár-
hagsgrunnur menn-
ingarstarfs í
viðkomandi sveit-
arfélögum tryggður,
m.a. með samningum
við menntamálaráðu-
neytið“.
Hugmyndin er sem
sagt komin frá vinnu-
hópi skipuðum af
menntamálaráðherra.
En í tengslum við
samþykkt Alþingis
um stefnu í byggða-
málum fyrir árin
1999-2001 var ma.
lögð áhersla á að efla menningu á
landsbyggðinni og því var áð-
urnefndur vinnuhópur skipaður.
Hugmyndin byggir á því að
fjármagn komi í menningarsjóð
samkvæmt menningarsamningi
ríkisins og viðkomandi sveitarfé-
laga eða samtaka þeirra. Veittir
verði síðan styrkir úr sjóðnum til
sérstakra menningarverkefna en
skilyrði fyrir úthlutun úr sjóðnum
er að viðkomandi umsækjandi sýni
fram á mótframlag til verkefnisins
a.m.k 50%. Auglýst yrði eftir um-
sóknum eigi sjaldnar en árlega.
Stefnumótun og samningsdrög
voru nánast tilbúin til undir-
skriftar af hálfu sveitarfélaganna
á Vesturlandi og mennta-
málaráðuneytisins á haustdögum
2002 en fv. menntamálaráðherra
taldi ekki möguleika á að setja
fjármagn til samningsins við gerð
fjárlaga ársins 2003 og 2004 vegna
fjárskorts.
Við undirbúning samningsins
höfum við Vestlendingar horft til
sambærilegs samnings á Austur-
landi sem í gildi hefur verið í
nokkur ár. Það er ekki nokkur
vafi á að þar hefur samningurinn
virkað mjög vel á mannlífið, stuðl-
að að markvissu uppbygging-
arstarfi menningarmála og öll sú
framkvæmd verið heimamönnum
þar til sóma
Undanfarin misseri hefur gríð-
arlegum fjármunum verið varið til
menningarmála á landinu öllu. Það
er hluti af lífsgæðum okkar Ís-
lendinga að hafa öflugt menning-
arlíf og nauðsynlegt að ríkið styðji
við menninguna með mynd-
arlegum hætti. Við borgum öll
okkar skatta til samfélagsins hvar
á landinu sem við erum. Það vek-
ur því óneitanlega athygli hversu
mikil mismunun virðist vera í út-
hlutun fjármagns til menningar-
mála eftir landshlutum.
Samtök sveitarfélaga á Vest-
urlandi og vinnuhópur um menn-
ingarsamning setti mikla og fag-
lega vinnu í undirbúning
stefnumótunar og samnings fyrir
Vesturland. Við gerum jafnframt
kröfu um fagmennsku frá öðrum
þeim er að þessum málum koma.
Forsvarsmenn sveitarfélaga á
Vesturlandi binda miklar vonir við
að nýr menntamálaráðherra taki
þessi mál til ítarlegrar skoðunar.
Við treystum því að á árinu 2005
verði kominn til framkvæmda
menningarsamningur við Vest-
urland og honum fylgi fjármagn í
ekki minna mæli en runnið hefur
til annarra landshluta.
Helga Halldórsdóttir skrifar
um úthlutun fjármagns til
menningarmála. ’Það vekur því óneit-anlega athygli hversu
mikil mismunun virðist
vera í úthlutun fjár-
magns til menningar-
mála eftir landshlutum.‘
Helga Halldórsdóttir
Höfundur er formaður Samtaka
sveitarfélaga á Vesturlandi.
Hvað er menningarsamningur?
ÞAÐ hefur verið afar sérstætt að
fylgjast með alþingismanninum Pétri
Blöndal og stjórn SPRON í tengslum
við sölu/yfirfærslu sjóðsins til KB-
banka. Í þeim efnum hefur Pétur
Blöndal farið mikinn. Frá því á miðju
sumri 2002 er alþingismaðurinn tók að
sér í verktöku að kaupa SPRON, hef-
ur hann leynt og ljóst reynt að maka
krókinn í sína þágu og
annarra stofnfjáreig-
enda. Reyndar hafði
honum verið lofað tals-
verðum fjármunum af
Búnaðarbankanum, ef
árangur hefði orðið af
verktökunni. Það gekk
ekki eftir á þeim tíma. Í
þessari grein ætla ég að
skýra sjónarmið mín í
málinu, og um leið varpa
ljósi á það hvers vegna
lagt var til að Pétur
Blöndal viki sem for-
maður efnahags- og við-
skiptanefndar við umfjöllun Alþingis
um málið.
Stofnfé og stofnfjáreigendur
Stofnfjáreigendur í Sparisjóðum hafa
aldrei farið í grafgötur um það hvers
eðlis eign þeirra væri, enda stofnfé
vandlega skilgreint í lögum. Um það
segir í 63. gr. laga um fjármálafyr-
irtæki nr. 161/2002 að stofnfjáreig-
endur skuli aldrei eiga rétt til ágóða-
hlutar af rekstrarafgangi Sparisjóðs
og að stofnfjáreigendur skuli einungis
njóta arðs af innborguðu stofnfé. Frá
1. jan. 1993 varð þó heimilt að taka
mið af verðlagsbreytingum og upp-
reikna stofnfé með tilliti til þess.
Lagabreyting 2002.
Við setningu laga 161/2002 kom inn í
lög ákvæði þess efnis „að við mat á
hlut stofnfjár skuli höfð til hliðsjónar
arðsvon stofnfjárhluta annars vegar
og áhættu hlutabréfa í sparisjóði hins
vegar.“ Svona ákvæði hafði ekki áður
verið í lögum um sparisjóði. Þrátt fyr-
ir skýr ákvæði laganna um stöðu
stofnfjár og vilja Alþingis um að
vernda sjóðina gegn yfirtökutilraun-
um ákvað stjórn SPRON að fá endur-
skoðunarfyrirtæki til að endurmeta
virði stofnfjárins og félagsins í heild,
en samkvæmt efnahagsreikningi
SPRON var eigið fé
þess 30. júní, 2003 metið
á 3,996 milljarða. Þar af
var stofnféð metið á 539
milljónir króna.
Endurmat
Endurmatið gaf til
kynna að heildarvirði
SPRON væri 7,4 millj-
arðar. Þar af væri hlutur
stofnfjáreigenda 1,4
milljarðar, þ.e.a.s. stofn-
féð uppreiknað á geng-
inu 2,6. Endurmatið gaf
einnig til kynna að heild-
arvirði SPRON væri 7,4 milljarðar.
Þetta þýddi því að annað eigið fé
sjóðsins væri 6 milljarðar (7,4–1,4 =
6,0). Engar skýringar hafa verið gefn-
ar á því hvers vegna stofnféð var upp-
reiknað á genginu 2,6, sem þýddi að
annað eigið fé sjóðsins reiknast á
genginu 1,74; ekki 2,6 eins og stofnféð.
Þetta verður að skýra.
Salan á SPRON
Í framhaldi af endurmatinu óskaði
stjórn SPRON eftir tilboðum í félagið.
Reyndist hæsta boð vera 9. milljarðar.
M.ö.o. þó að endurmat félagsins væri
7,4 milljarðar var markaðurinn tilbú-
inn að borga hærra verð, eða 1,6 millj-
örðum umfram það sem endurmatið
gerði ráð fyrir. Um það er ekkert að
segja. Í framhaldi af því gengur stjórn
SPRON til samninga við KB-banka.
Tilboð KB-banka gerir ráð fyrir því að
öll hækkunin miðað við endurmatið,
þ.e. 1,6 milljarðar króna, skuli ganga
til stofnfjáreigenda. Eigið fé sjóðsins
fái því ekki hlutdeild í þessum virð-
isauka. Þessu tilboði tók stjórn
SPRON! Því er spurt, hvar voru fjár-
hirðar sjóðsins? Hvers vegna er 18,9%
hlutafjárins selt á genginu 2,14, en
81,1% selt á genginu 1. Sömu aðilar
sjá um báðar sölur.
Framkoma stjórnar SPRON
Ekki er ástæða til að fjalla um afstöðu
fyrrverandi stjórnar SPRON til yf-
irtökutilrauna Péturs Blöndals og fé-
laga á miðju ári 2002. En eftir að Pét-
ur Blöndal var kosinn í stjórnina, og
hafði næstum tekist að fá meirihluta,
kúventi stjórnin afstöðu sinni til yf-
irtökutilrauna með þessum afleið-
ingum. Með gjörningi sínum mun
henni takast, gangi kaupin eftir, að
næstum sexfalda eigið fé stofnfjáreig-
enda. Pétri hefur því orðið vel ágengt
að tryggja sinn hag og stofnfjáreig-
enda, einsog hann hefur margoft lýst
yfir að hafi verið markmiðið. Það á svo
eftir að koma í ljós á hvort hagnaður-
inn sé á kostnað kjósenda hans?
Umfjöllun Alþingis
Í ljósi þeirra markmiða sem Alþingi
vildi ná með setningu laga um fjár-
málafyrirtæki í lok árs 2002 , var í
kjölfar upplýsinga um söluna til KB-
banka óskað eftir fundi í efnahags- og
viðskiptanefnd. Formaður efnahags-
og viðskiptanefndar er títtnefndur
Pétur Blöndal. Sem formaður setti
hann upp dagskrá, boðaði gesti til
fundarins, óskaði eftir upplýsingum
og ætlaði að stjórna umræðunni á
fundinum. Við þetta gerðu þingmenn
Samfylkingarinnar eðlilega at-
hugasemdir. Undir þessi sjónarmið
Samfylkingarinnar hafa flestir tekið. Í
kjölfarið úrskurðaði forseti Alþingis,
frændi formannsins, hann hæfan til
þessara verka. Með þeirri ákvörðun
hefur meirihlutinn á Alþingi tekist á
herðar ábyrgð á gjörðum formanns-
ins. Þessari niðurstöðu forseta var
mótmælt. Við þingmenn Samfylking-
arinnar teljum mikilvægt hver stýri
eftirlits- og rannsóknarvinnu Alþingis,
við aðstæður sem þessar.
Fé án hirðis
Eftir að hafa fylgst með þessu máli
hef ég áttað mig betur hvað Pétur
Blöndal á við þegar hann talar um fé
án hirðis. Hann vill sjálfur hirða féð. Í
ljósi sögu sparisjóðanna og tengsl
þeirra við sveitarfélög, væri að mínu
mati eðlilegra að ríki eða sveitarfélög
tilnefni stjórn yfir sjóðnum/
stofnuninni, en ekki fyrri eigendur, nái
þessi gjörningur fram að ganga.
Framtíð sparisjóðanna
Margir hafa lýst efasemdum um fram-
tíð sparisjóðanna í óbreyttu formi. Þar
hafa menn misjafnar skoðanir. Flestir
hafa eitthvað til síns máls. Sjálfur tel
ég þá geta fengið mikið mikið hlutverk
í framtíðinni, ekki aðeins öflugur þjón-
ustuaðili við landsbyggðina sem aðrir
hafa minni áhuga fyrir heldur einnig
geti þeir átt bjarta framtíð að því er
varðar þjónustu við einstaklinga, lítil-
og meðalstór fyrirtæki. Svona mætti
án efa halda áfram að byggja þá upp
með Sparisjóðabankann sem bakhjarl.
Þessi niðurstaða myndi tryggja neyt-
endum fleiri valkosti og meiri sam-
keppni á fjármálamarkaði, fyr-
irtækjum og neytendum til hagsbóta.
Hættan við þennan gjörning, verði
hann að veruleika er sú að hann muni
leiða til þess að sparisjóðakerfið
hrynji. Það verða menn að hafa í huga
í þessari umræðu. Þetta er því graf-
alvarlegt mál.
Að hirða fé
Lúðvík Bergvinsson skrifar um
málefni SPRON
’Hættan við þennangjörning, verði hann að
veruleika, er sú að hann
muni leiða til þess að
sparisjóðakerfið hrynji.‘
Lúðvík Bergvinsson
Höfundur er alþingismaður.
*+,-.
/0   4.525 & 52&" 65$&*.5&* 5$&"&+ &3.&"7&" 8&+& 5&+&89 5&:/ &.+&;<&+&58=-&+5&  1..7
>8&5$58&.7

2  34
:/ 
%
% $1))


%56
?'-
$.2'5
$+
$,#
$-.
:/ &3.%
%&'- &
#@AB>C&
% % "1#%


0(

%56
D$5
$#
$
$
4.5 , - 5218
E& &3.%
#@AB>C
% % )1

  %56

$.2'5
" 2"
.$.,
$,#
$.
&D5 &8& 5$-%
&D5 &8&5$5&32- .7&;%%&<&E& &3.%&  &"= 8" *5%
&F<"8&&<& %&$%&2%&GH&
 

 



  



 
 
 


 
 


 
& 9 &28$5&:&<&I7 2%&
%%&& &+&:/ &.*5&5-&1$&3+2.-&+5&0&522=8%&J&3=-&25$$-&39 -5K
Laugavegi 54,
sími 552 5201
Útsala
stærðir 36-46
Árshátíðarkjólar
SEGJUM svo að allir séu dauðir
nema fíflið. Þá ræður fíflið mestu. Og
fíflið ákveður að verða kóngur. En þá
kviknar bróðurleg rödd sem varar
það við. Fíflið þaggar
niður í þeirri rödd. Og
þegar rödd fegurðar,
mýktar og fyrirgefn-
ingar vaknar til lífsins
þaggar fíflið líka niður í
henni. Og þá heyrist
máttug rödd, móðirin
sem veitir því blessun.
Fíflið umhverfist þegar
það uppgötvar að hún
hefur ekki blessað hann
til ævarandi yfirráða.
Það kvikna meir-
aðsegja tvær skærar
barnsraddir, klingjandi
bjöllur sem gætu verið
einlægni og sakleysi
eða framtíðin en fíflið
lætur þagga niður í
þeim. Og máttuga
röddin heyrist aftur,
hún stígur uppaf land-
inu einsog „syngi vor
sálaða móðir“ og bölvar
því. Fíflið þaggar niður
í þeirri rödd, raddirnar
eru þagnaðar en verða
um leið háværari. Og þá kviknar rödd
í höfði fíflsins, rödd fíflsins, sama fíflið
en samt annað fífl, og þetta fífl sigrar
en getur ekki tapað. En þá heyrir fífl-
ið óvænta rödd sem segir: Mín kon-
ungskrúna fyrir hest. Þetta er eftir
Shakespeare hugsar fíflið með sér,
það þarf ekki að þagga niður í honum,
það skilur hann enginn hvorteðer. En
fer engu að síður að velta því fyrir sér
milli þess sem hann tapar eða sigrar
og loks fer fíflinu að finnast það svo
duglegt við að sigra eða tapa að það
eigi að fá eitthvað fyrir þetta, ef ekki
peninga, þá ævarandi aðdáun og pláss
í mannkynssögunni, svo alltíeinu
heyrir það sjálft sig segja: Mín geð-
veiki fyrir þóknun. Og það er sam-
þykkt með fjölda greiddra atkvæða.
Sýning Þjóðleikhússins á Ríkharði
þriðja er að mínu viti viðburður í ís-
lensku leikhúslífi, kannski höfum við
öðlast heimastjórn í ís-
lensku leikhúsi. Ég var
agndofa, leikur, texta-
meðferð, leikstjórnin,
leikmyndin, tónlistin;
sýningin kallar fram vel-
líðan yfir því hvað vel er
gert; í einu orði sagt:
Leikhús. Sýningin er svo
skemmtileg, hún er und-
ir áhrifum frá Chaplin,
teiknimyndum, leikhúsi
sem börn leika heima í
stofu, rússnesku drama
og viti menn, loksins
stígur hið íslenska fífl á
fjalirnar eftir að við höf-
um verið ofmettuð af
bæði hetjum og alþýðu-
hetjum, þá er hér á ferð
skoffín sem hefur verið á
ferð gegnum aldirnar.
Það er einsog Hilmir
Snær Guðnason hafi lif-
að hér í þúsund ár bara
til að sýna okkur fíflið
sem hér hefur lifað í þús-
und ár. Skarphéðinn í
brennunni, þjóðsagnapersónur, valds-
menn, fíflið sem veltir sér á bað-
stofugólfinu á Hornströndum og eiga
það sameiginlegt að þau komust ekki
útúr hlutverkunum. Og ástæðan? Þau
hlustuðu ekki. Kannski af því að það
var aldrei hlustað á þau. Það var fífl
sem þaggaði niður í þeim. Og þegar
allir voru þagnaðir fór fíflið að ráða.
Og hver er svo mesta fíflið á Íslandi í
dag? Það er einsog fyrri daginn, sá
sem ræður mestu.
Mín geðveiki
fyrir hest
Elísabet K. Jökulsdóttir
skrifar um leikhús
Elísabet K. Jökulsdóttir
’Sýning Þjóð-leikhússins á
Ríkharði þriðja
er að mínu viti
viðburður í ís-
lensku leik-
húslífi …‘
Höfundur er rithöfundur.