Morgunblaðið - 01.02.2004, Qupperneq 2

FRÉTTIR
2 SUNNUDAGUR 1. FEBRÚAR 2004 MORGUNBLAÐIÐ
LÖG UM SAMÞJÖPPUN
Danmörk og Ísland eru einu lönd-
in á Evrópska efnahagssvæðinu þar
sem engin ákvæði eru í lögum sem
miða að því að takmarka sérstaklega
samþjöppun á fjölmiðlamarkaði. Í
þessum tveimur löndum yrði því að
beita almennum samkeppnislögum
til að stemma stigu við einokun og
fákeppni, segir í grein eftir Pál Þór-
hallsson, lögfræðing hjá Evr-
ópuráðinu.
Lýðheilsa ekki batnað
Lýðheilsa Íslendinga hefur ekki
batnað þrátt fyrir að sala á geð-
deyfðarlyfjum á Íslandi hafi marg-
faldast á árunum 1975–2000. Örorka
vegna þunglyndis og kvíðaröskunar
hefur ekki minnkað á sl. 25 árum og
innlögnum á sjúkrahús vegna sjúk-
dómanna hefur fjölgað á tímabilinu
1989–2000.
Kosningar í tvísýnu
Mohammad Khatami Íransforseti
sagði í gær að ekki væri ljóst hvort
fyrirhugaðar þingkosningar í land-
inu 20. febrúar geti farið fram. Þrá-
tefli sé komið upp í deilu stjórnvalda
og æðstu leiðtoga landsins vegna
banns þeirra síðarnefndu við fram-
boði fjölda manna í kosningunum.
Margir umbótasinnaðir þingmenn
kváðust í gær staðráðnir í að segja af
sér og hætta við þátttöku í kosning-
unum.
Hætta við læknisheimsóknir
Ungt fólk á aldrinum 18–24 ára,
foreldrar barna og fráskildir fresta
eða hætta við heimsóknir til lækna
umfram aðra hópa eða 28–33% ein-
staklinga í þessum hópi. Þetta kem-
ur fram í rannsókn sem leiddi í ljós
að fjórði hver þátttakandi frestaði
eða hætti við heimsókn til læknis.
Óðurinn að hætti unglinga
Evrópuráðið hefur ákveðið að láta
útsetja Óðinn til gleðinnar eftir
Beethoven, hinn óformlega þjóðsöng
Evrópu, með ýmsum nýstárlegum
hætti í því augnamiði að höfða til
ungs fólks. Verður tónverkið t.d.
sett í djass-, hipp-hopp- og teknó-
búning.
Bréf úr bankahólfi
Bréf Hannesar Hafstein til Klem-
ensar Jónssonar, þar sem hann ósk-
aði eftir því að Klemens tæki að sér
embætti landritara, voru geymd í
bankahólfi sonar Klemensar áratug-
um saman. Bréfin sem eru í eigu af-
komenda Klemensar eru birt í grein
Önnu Agnarsdóttur í Morgun-
blaðinu í dag en þau hafa ekki áður
komið fyrir almenningssjónir.
Y f i r l i t
Í dag
Sigmund 8 Bréf 58
Af listum 32 Myndasögur 58
Listir 32/39 Auðlesið efni 61
Forystugrein 38 Staksteinar 62
Reykjav.bréf 29 Dagbók 62/63
Minningar 40/46 Leikhús 64
Heilsa 37 Fólk 64/69
Kirkjustarf 47 Bíó 66/69
Þjónusta 47 Ljósvakamiðlar 70
Skoðun 30 Veður 71
* * *
Morgunblaðið Kringlunni 1, 103 Reykjavík. Sími 5691100 Innlendar fréttir frett@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Erlendar fréttir Ásgeir Sverrisson, fréttastjóri, asv@-
mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Guðrún Hálfdánardóttir, fréttastjóri guna@mbl.is Úr verinu Hjörtur Gíslason, fréttastjóri, hjgi@mbl.is Daglegt líf Guðbjörg Guðmundsdóttir, gudbjorg@mbl.is Listir menning@mbl.is Orri Páll Ormarsson, ritstjórnarfulltrúi, orri@-
mbl.is Umræðan|Bréf til blaðsins Magnús Finnsson, fulltrúi ritstjóra, magnus@mbl.is Hallur Þorsteinsson, hallur@mbl.is Minningar minning@mbl.is Hilmar P. Þormóðsson, Stefán Ólafsson Dagbók|Kirkjustarf Ellý H. Gunnarsdóttir, elly@mbl.is Íþróttir sport-
@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is Fólk í fréttum Skarphéðinn Guðmundsson, skarpi@mbl.is Útvarp|Sjónvarp Andrea Guðmundsdóttir, andrea@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is
GUÐJÓN Bjarnason á Ísafirði átti
ekki von á viðlíka viðbrögðum þegar
hann sendi litla fyrirspurn á erlenda
spjallrás á Netinu á síðasta ári um
afdrif skipverja á flutningaskipinu
S.S. Induna sem sökkt var við Múr-
mansk 30. mars 1942. Faðir Guð-
jóns, Haraldur Íshólm Sigurðsson,
var einn skipverjanna sem létu lífið
af um 50 manna áhöfn; en tuttugu og
þremur var bjargað, þar af létust
nokkrir af sárum sínum.
Guðjón hitti aldrei föður sinn og
vissi sáralítið um árásina eða afdrif
þeirra sem komust lífs af. Málið vatt
upp á sig og fyrirspurnin barst víða
og m.a. í Stjórnarráð Íslands með
bréfi til Davíðs Oddssonar forsætis-
ráðherra.
Í bréfi til forsætisráðherra segir
breskur maður að nafni Austin
Byrne sem komst lífs af, að hann
hafi 19 ára gamall verið í áhöfn flutn-
ingaskipsins S.S. Induna sem var í
skipalest á leið til Murmansk þegar
kafbátur gerði árás á skipið. „Þeir
sem lifðu af voru fjóra daga í björg-
unarbátum og dóu margir úr kulda
og vosbúð eða misstu útlimi vegna
kals. Ég var mjög heppinn og lifði af
án áverka,“ segir hann.
Austin segist í bréfinu gjarnan
vilja komast í samband við íslenskan
ættingja sem missti föður sinn í
árásinni en hann hafði haft spurnir
af honum frá konu sem missti ætt-
ingja á sama skipi og vissi af fyr-
irspurn Guðjóns á Netinu. Málið
vatt upp á sig og áður en til kom að
íslensk stjórnvöld hefðu uppi á hon-
um var Austin kominn á slóðir Guð-
jóns og 8. desember í fyrra fékk
hann bréf frá honum og annað bréf
29. desember.
Meðal annars fékk Guðjón senda
ljósmynd af veggskildi í London til
minningar um þá sem hvíla í votri
gröf en nafn föður hans er ritað þar.
Guðjón hefur síðan fengið fjölmörg
gögn um skipið, m.a. áhafnarlista og
lýsingar skipverja auk ljósmynda
frá fleiri aðilum.
Fékk ekki að fara frá borði
„Þetta var mjög svo ánægjulegt
því að þetta er búinn að vera langur
tími, þannig séð. Ég vissi lítið um
þetta skip þar til fyrir stuttu og eins
hvernig þetta atvikaðist. Ég skrifaði
inn á þennan spjallvef í Noregi og
þar rákust menn á fyrirspurn mína
og ég fékk eiginlega ótrúleg við-
brögð.“
Þess má geta að Haraldur hafði
starfað sem kyndari á flutningaskip-
inu S.S. Induna um fimm mánaða
skeið þegar árásin var gerð. Á leið
sinni frá Skotlandi gerði skipið stutt-
an stans í Hvalfirði áður en haldið
var til Múrmansk. Að sögn Guðjóns
ætlaði faðir hans að fara frá borði og
vildi hætta siglingum en fékk ekki
leyfi til þess þar eð skipið var að
flytja hergögn sem ekki mátti segja
frá. Alls voru 19 skip í svonefndri PQ
13 lest frá Íslandi til Múrmansk en
þar af fórust fimm skip.
Fyrirspurn á Netinu
rataði í Stjórnarráðið
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörns
Kannaði afdrif
skipverja sem
fórust við
Múrmansk 1942
ÍSLENSK erfðagreining stefnir á að
bjóða foreldrum barna sem greind
hafa verið með athyglisbrest með of-
virkni, ADHD, að taka þátt í rann-
sókn á erfðafræði einkennanna.
Rannsóknin mun ná yfir fimm ára
tímabil og er stefnt að því að rann-
saka auk annars erfðaefnið úr börn-
um og ungmennum sem fengið hafa
greiningu og skima fyrir einkennum
meðal nánustu ættingja. Talið er að
um eða yfir 2.000 einstaklingar séu
greindir með athyglisbrest með of-
virkni hér á landi og eru 150–200 ný
tilfelli greind á hverju ári.
Reynt að skilja
líffræðilegt ferli ADHD
Að sögn Kristleifs Kristjánssonar,
læknis og forsvarsmanns rannsókn-
arinnar hjá Íslenskri erfðagreiningu,
er markmiðið að leita erfðavísa sem
tengjast einkennum ADHD með því
að leita tengsla milli einkenna og
breytileika í erfðaefninu á grundvelli
skyldleika þátttakenda. Víðtækar
rannsóknir hafi verið gerðar í heim-
inum á ADHD innan fjölskyldna bor-
ið saman við þýðið almennt sem stað-
festi að orsakirnar séu líffræðilegar
fremur en uppeldislegar.
„Það hefur sýnt sig að ADHD er
miklu algengari meðal ættingja og
það höfum við staðfest með ættfræði-
könnun.“ Kristleifur segir að sjúk-
dómurinn svari mjög ákveðið lyfja-
meðferð auk þess sem sýnt hafi verið
fram á að hægt sé að greina mun í
ákveðinni gerð tölvumynda af heilan-
um á einstaklingum með ADHD bor-
ið saman við þá sem ekki hafa ADHD.
Síðastliðinn áratug hefur athyglis-
brestur með ofvirkni einkum verið
meðhöndlaður með lyfinu Rítalín hér
á landi. Að sögn Kristleifs eru ný lyf
hins vegar óðum að koma á markað.
Kanna erfðafræði
athyglisbrests
„ÞESSI viðbrögð
viðskiptaráðherra
koma mér óneit-
anlega á óvart,“
segir Jón G. Tóm-
asson, stjórnar-
formaður Spari-
sjóðs
Reykjavíkur og
nágrennis vegna
athugasemda í
bréfi viðskiptaráðuneytisins til
stjórnar SPRON-sjóðsins en stjórn
SPRON-sjóðsins vill að svo stöddu
ekki tjá sig í fjölmiðlum um athuga-
semdir í bréfi viðskiptaráðuneytsins.
Jón tekur fram að hann eigi ekki
sæti í stjórn sjóðsins, sem bréfið er
stílað á, og það sé stjórnarinnar að
svara athugasemdunum.
Inntur eftir viðbrögðum viðskipta-
ráðuneytsins segir Jón ástæðu til að
minna á að sumarið 2002 þegar Bún-
aðarbanki Íslands hafi boðið stofn-
fjáreigendum fjórfalt verð, eða 2,2,
milljarða og síðan 5,5-falt verð eða
2,7 milljarða fyrir stofnfjárbréf
þeirra eftir að starfsmannasjóður
SPRON hafi gert tilboð, og hafi ætl-
að að innlima SPRON í bankann, þá
hafi viðskiptaráðherra ekki séð
ástæðu til neinna viðbragða.
Greip ekki inn í árið 2002
„Þessi sami ráðherra skipaði þá
meirihluta bankaráðs Búnaðarbank-
ans og hefði getað gripið inn í það
mál en það var ekki gert. Nú þegar
þetta er hins vegar gert með vilja og
að frumkvæði stjórnar SPRON og
verið að stofna sex milljarða króna
sjóð, sem ekki var til í áformum Bún-
aðarbankans, til að styrkja góð mál í
Reykjavík og nágrenni, þykir mönn-
um ástæða til þess að grípa inn í.
Mér þykir því eðlilega ekki mikið
samræmi í viðbrögðum viðskipta-
ráðuneytisins,“ segir Jón.
Jón tekur og fram að í þessu máli
hafi stjórn SPRON lagt áherslu á
það að farið væri fullkomlega eftir
lögum.
Telur að ósamræmis gæti í
viðbrögðum viðskiptaráðherra
Jón G. Tómasson
IÐNAÐAR- og viðskiptaráðherra
segist nú bíða eftir svörum frá stjórn
SPRON-sjóðsins. Hún segir ljóst að
ráðuneytið hafi
lagaheimildir til
þess að grípa til
aðgerða ef þurfa
þykir en ekki sé
ástæða að svo
komnu máli til að
útlista í hverju
þær aðgerðir
gætu verið fólgn-
ar. Þá segir Val-
gerður að í sínum
huga hafi verið
svo augljóst að áform Búnaðarbank-
ans um kaup á SPRON á sínum tíma
gætu ekki gengið eftir og því hafi ekki
verið sent bréf með athugasemdum
líkt og viðskiptaráðuneytið hefur gert
nú. Enda hafi sýnt sig að áform Bún-
aðarbankans hafi ekki staðist lög. Nú
horfi málin hins vegar öðruvísi við.
Heimildir
í lögum til
aðgerða
Valgerður
Sverrisdóttir
NÍTJÁN ára piltur var tekinn á 161
kílómetra hraða á Hafnarfjarðar-
vegi, laust fyrir miðnætti á föstu-
dagskvöld. Ók hann litlum fólksbíl og
voru farþegar með honum í bílnum.
Var ökumaðurinn sviptur ökurétt-
indum á staðnum og mun að öllum
líkindum verða leiddur fyrir dóm.
Í lögum segir að sé ökumaður tek-
inn á meira en 150 kílómetra hraða
þar sem 70 er hámarkshraði fái hann
70 þúsund króna sekt og sé sviptur
ökuleyfi í þrjá mánuði.
Tekinn á 161
km hraða
♦♦♦