Vísir - 16.10.1981, Blaðsíða 14

14
r
Föstudagur 16. október 1981
Föstudagur 16. október 1981
VÍSIR
VÍSIR
Höfundur og leikstjóri á bla&amannafundi: Steinunn Jóhannesdóttir og
Lárus Ýmir Óskarsson.
„Þetta endar meö skelfingu”,
Kjeld).
segir Auöur, móöir Astu (Kristbjörg
Þaö getur ýmislegt gerst, þegar gamli draumaprinsinn birtist ljóslifandi fyrir fram-
an mann... (Saga Ihlutverki Astu, Sigur&ur Skúlason ihlutverki Vals iæknis)
Asta og Valur læknir. Er frekari skýringa þörf..
Höröur, faöir Astu. Hann á viö erfiöan sjúkleika aöstriöa sem er áfengis-
sýkin (Helgi Skúlason).
Þjóðleikhúsið frumsýnir nýtt, íslenskt leikrit í kvöld eftir Steinunni Jóhannes-
dóttur. Er þaö frumraun hennar á sviði leikritageröar, en hún er betur þekkt sem
ein af helstu leikkonum Þjóðleikhússins af yngfi kynslóðinni. Leikritið nefnist
DANSÁ RóSUMoger Lárus Ýmir óskarsson leikstjóri. Leikmynd og búninga ger-
ir Þórunn Sigríður Þorgrimsdóttir, lýsingu gerir Ingvar Björnsson en tónlistin er
samin og flutt af Manuelu Wiesler.
Þetta er i fyrsta sinn, sem Lárus Ýmir leikstýrir fyrir Þjóðleikhúsið en hann
hefur áður leikstýrt í sjónvarpi, hjá Leikfélagi Akureyrar og Alþýðuleikhúsinu.
Þetta mun ennfremur vera i fyrsta skipti að Manueia Wiesler er viðriðin leikhús.
ÞJÓÐLEIKHUSIÐ FRUMSÝNIR NÝTT ISLENSKT LEIKVERK
EFTIR STEINUNNI JÓHANNESDÓTTUR LEIKKONU
Mó&ir og dóttirj sambandiö þeirra i milium er brösótt. Hvor þeirra
svikur hvora? Saga og Sigrún Edda Björnsdóttir i hiutverkum sinum.
Menntun — starf — nýtur
þjóðfélagsþegn
En Ásta er þó ekki mjög viss i
sinni sök um það, sem lýtur aö
... .....
Dans á rósum
DANS A RÓSUM gerist á Akur-
eyri á nokkrum dögum kringum
17. júni, þegar bærinn fyllist af
stúdentum, bæöi nýútskrifuöum
og svo þeim eldri sem mæta til aö
„júbflera” sem kallaö er, eöa
halda upp á stúdentsafmæli sin.
Asta Haröardóttir á tiu ára
stúdentsafmæli I þetta sinniö og I
upphafi leiks er hún mætt á
heimili foreldra sinna á Akureyri.
Annars starfar hún fyrir sunnan
sem sálfræöingur á Klepps-
spitalanum. A heimili foreldr-
anna býr ennfremur dóttir Ástu,
Vala sem er á unglingsaldri og
hefur alist upp hjá afa sinum og
ömmu til þessa. Auk heimilis-
fólksins hittir Asta þar fyrir
gamla draumaprinsinn sinn, Val,
sem er læknir á staönum. Valur
þessi var mikill iþróttagarpur á
árum áöur og dáöur af kvenfólk-
inu. En þó Ásta viti allt um Val,
þá er ekki þar meö sagt aö hann
viti nokkuö um hana, þvi i hans
huga hefur hún aldrei veriö til.
Viö kynnumst ennfremur tveim
nýstúdentum, gamalli skóla-
systur og vinkonu Astu og loks
Arnaldi, vandræöamanni sem er
mættur til aö halda upp á
fimmtán ára stúdentsafmæli sitt,
en er kunnugur Astu úr Reykja-
vik.
Afdrifarík heimkoma
Þetta eru þó aöeins hinar ytri
aöstæöur leiksins og I þessa at-
buröarás fléttast saga Astu
öörum fremur og heimsókn henn-
ar i heimahagana reynist afdrifa-
rik: aöstæöurnar knýja hann til
uppgjörs viö hugmyndir sinar um
sjálfa sig og sambandiö viö hiö
gagnstæöa kyn.
1 hlutverkum eru Saga Jóns-
dóttir, en hún leikur Astu Haröar-
dóttur, Helgi Skúlason, Krist-
björg Kjeld, Sigrún Edda Björns-
dóttir, Siguröur Skúlason, Þór-
hallur Sigurösson, Steinunn Jó-
hannesdóttir, Guöjón P. Pedersen
og Júlfus Hjörleifsson. Þeir Guö-
jón og Július leika nú sln fyrstu
hlutverk á fjölum Þjóöleikhúss-
ins, en báöir útskrifuöust þeir frá
Leiklistarskóla tslands á liönu
vori eins og Sigrún Edda.
A blaöamannafundi sem hald-
inn var til kynningar á verkinu
kom fram hjá Sveini Einarssyni,
þjóöleikhússtjóra aö þegar þetta
verk heföi i upphafi veriö kynnt
fyrir verkefnavalsnefnd, heföi
hann kosiö aö gera þaö meö nafn-
leynd. „Þaö fékk meöbyr þannig,
og þaö er vist óhætt aö segja, aö
þaö kom mörgum á óvart, aö
þarna skyldi innanhússmaöur
hafa látiö frá sér sitt fyrsta
verk”, sagöi Sveinn.
Ýmislegt umhugsunar
virði
Hann sagöi ennfremur, aö þótt
sagan væri á ytra boröi tiltölulega
einföld, þá fæli hún hins vegar
ýmislegt þaö I sér, „sem er þess
viröi aö hugsaö sé um. Þaö kæmi
mér á óvart, ef fólk kannaöist
ekki viö sjálft sig”.
A blaöamannafundinum uröu
nokkrar umræöur um hvort hér
væri á feröinni „vandamálaleik-
rit” af sænskum toga spunniö.
Höfundurinn varö fyrir svör-
um:
„Þetta er ekki vandamálaleik-
rit nema i þeim skilningi aö hver
sá sem skrifar, setur upp ákveöiö
„vandamál” til aö fjalla um. 1
þessu verki er ég aö fjalla um
átökin milli kynjanna, hvernig
karl og kona elskast og hatast”.
Ekki uppgjör við svuntuna
Lárus Ýmir, leikstjóri, tók
undir þetta, og bætti þvi viö, aö
reyndar væri Dans á rósum
fyrsta leikritiö sem hann vissi um
sem tæki fyrir þaö vandamál sem
kemur eftir aö uppgjöriö viö
svuntuna, hver á aö vaska upp,
hefur fariö fram.
Blaöamaöur Visis átti kost á aö
fylgjast meö æfingu á Dansi á
rósum og aö henni lokinni var
vissulega tilefni til aö spjalla
frekar viö bæöi höfund og leik-
stjóra. Þau tóku bæöi vel i þaö,
enda þótt mikiö væri aö gera og
aö mörgu aö huga siöustu dagana
fyrir frumsýningu.
Texti:
Jakob S. ,
Jónsson
Arnaldur (Þórhallur Sigur&sson), vandræ&ama&ur, sem birtist óvænt á
heimili foreldra Astu, veldur Heröi (Heiga Skúiasyni) og Astu (Sögu
Jónsdóttur) óvæntum vandræöum.
Asta Haröardóttir er aöalper-
sóna verksins. Hún er sú, sem allt
snýst um, þaö er hennar heim-
sókn i fööurhús, sem orsakar um-
rót tilfinninga bæöi hennar og
annarra. Ekki skiptir þaö litlu
máli aö hún er kona og samskipti
hennar viö annaö fólk markast
mjög af þvi.
Myndir:
Emil Þór
Sigurðsson
mörgu ieyti, þá hafi hún einnig
brugöist i ööru. Kannski barninu
sinu, foreldrunum, jafnvel sjálfri
sér. Þetta eru óljósar spurningar,
sem hún er aö kljást viö en þær
koma kannski saman i tveimur
grundvallarspurningum: Hef ég
brugöist þjóöfélaginu eöa hefur
þjóöfélagiö brugöist mér?”
— En hvers leitar hún þá? Get-
um viö bent á eitthvaö ákve&iö?
„Þaö fer auövitaö eftir þvl
hvernig fólk kýs aö skilja leik-
ritiö. Ásta er áreiöanlega aö leita
svara viö spurningunni hverju
maöur á aö helga lif sitt. Hvert
svo sem svariö veröur, þá er þaö
aö minnsta kosti ljóst, aö þaö þarf
aö eiga hljómgrunn i manns
innsta eöli”.
— Eöli, segiröu?
„Þaö er kannski betra aö segja
kjarna. Eöli er dálitiö hættulegt
orö”.
— Nú fáum viö litlar sem engar
uppiýsingar um hjónaband Ástu
og getum þvi kannski dregiö þá
fjalla um samspil kynjanna?
„Já. Hvernig karl og kona
koma fram hvort viö annað,
hvernig þau elskast og hatast,
misbjóöa hvoru ööru. Þaö má
spyrja hvernig standi á þvi aö
karlar komi fram á einn hátt en
konur á annan. Og einni
spurningu hef ég velt sérstaklega
mikiö fyrir mér: Hvernig stendur
á þvi aö konur láta fara svona
meö sig?”
örlög og aðstæður
— Nú segir Höröur, faöir Astu á
einum staö I ieikritinu, aö hver sé
sinnar gæfu smiöur. Er þaö vit-
leysa aö þinu mati? Ræöur ein-
staklingurinn ekki örlögum sin-
um?
„Ég held aö þau hafi bæöi rétt .
fyrir sér. Ég held aö Höröur hafi
rétt fyrir sér aö sumu leyti, en aö
ööru leyti ekki. Asta er honum
ekki sammála og ég held aö hún
hafi rétt fyrir sér, þegar hún
bendir á aö þjóöfélagiö ráöi miklu
um hamingju hvers einstaklings,
en einstaklingurinn getur samt
haft áhrif á kringumstæöur sin-
ar”.
„Ég er gift"
— Asta segir nokkrum sinnum i
verkinu „Ég er gift”. Er þetta
vörn gagnvart aöste&jandi „ógn-
unum”?
„Þaö má vel nota þetta, þegar á
þarf aö halda” svarar Steinunn
og brosir breitt og bætir siöan
viö: „Þaö eru ekki bara konur,
sem það gera”.
Meira er varla rétt aö segja um
verkiö, kannski er eitthvaö tekiö
frá væntanlegum áhorfendum
meö því.
En Lárus Ýmir, leikstjóri Dans
á rósum, á eftir aö svara ýmsum
spurningum. Hann fer þá leiö i
uppsetningunni aö smækka vis-
vitandi stóra sviö Þjóöleikhúss-
ins.
— Má kannski segja, aö hér sé
um a& ræ&a ieiksýningu i annarri
leiksýningu?
Leikhúsið ekki falið
„Nei, þaö held ég aö sé nú ekki
beinlinis hægt aö segja. Hins veg-
ar var þaö haft i huga, aö hér væri
um aö ræöa leiksýningu, þar sem
ekki væri reynt aö fela leikinn,
eöa fela leikhúsiö. Ahorfandinn á
aö vita alian timann af þvi aö
hann er staddur i leikhúsi aö
horfa á leiksýningu”.
— Viltu skýra þetta ofurlitiö
nánar?
Leikhúsið — raunveruleik-
inn
„Þótt ég sé læröur kvikmynda-
leikstjóri, þá er ég þeirrar
skoöunar, aö þaö leikhús, sem
reynir aö vera kvikmynd, þ.e.a.s.
reynir aö vera eins og raunveru-
leikinn er afskaplega leiöinlegt.
Styrkur leikhússins er einmitt sá
aö þaö er leikhús meö öllu sem I
þvi felst og mér finnst alveg.
óþarfi aö reyna aö fela þaö”
— Ertu þá aö segja aö sýningin
sé ekki „natúralisk” eöa jafnvel
ekki raunsæ?
„Þaö er heilmikiö af
natúralisma i þessu. Þaö er yfir
höfuö mikill natúralismi i leikhúsi
og ég vona, aö þetta sé
natúraliskt leikhús — meö
áherslu á leikhús.
Annars vil ég ekki gefa út neinn
leiðarvisi á sýninguna. Hver og
einn veröur bara aö koma á hana
eins og hann er klæddur”.
—jsj
hlutverki hennar sem konu. Hún
er leitandi ef svo má að oröi kom-
ast.
„Jú, þaö er rétt”, segir Stein-
unni. „Ásta hefur fyrir löngu
svarað jafn sjálfsögöum spurn-
ingum og þeim, hvort hún eigi aö
veröa sér úti um menntun eöa
starf — verða virkur þegn i þjóö-
félaginu.
En það er ekki þar meö sagt, aö
öllum spurningum sé svarað.
Asta er til dæmis ekki sannfærö
um, hvernig hún nýtist sem þjóö-
félagsþegn. Og hvaö er þaö yfir
höfuö aö vera nýtur þjóöfélags-
þegn?
Hver hefur brugðist
Hún hefur þaö á tilfinningunni,
aö þótt hún hafi staðið sig a&
ályktun af því a& hún sé ekki aö
leita aö einhverju i sta&inn fyrir
þaö. Ertu þar meö aö segja, aö
hjónabandiö sé ekki nóg? Aö eitt-
hvaö ver&i aö vera til hliöar viö
þaö?
„Þaö getur vel veriö a& hjóna-
bandiö geti veriö fullnægjandi að
vissu marki, en maöur er ekki
kominn i neina örugga höfn meö
hjónabandinu”.
Hjónaband er ekki allt
„Lifiö helduráfram, þrátt fyrir
þaö aö fólk gangi i hjónaband, og
maöur losnar ekki viö allar
spurningar, efasemdir, freisting-
ar og þaö allt viö það eitt aö
ganga I hjónaband. Samskiptin
viö gagnstæöa kyniö halda
áfram”.
— Þú ert þá fyrst og fremst aö