Pressan - 09.11.1989, Qupperneq 23

Fimmtudagur 9. nóv. 1989
23
7 XJ>7\yí /^/ <?/ <r/// / /r> 7”
^//^2 ^/0/2 . 77>/^í A?o/^/ /
/// Tls/^/^^/s’ / //í?z>a/ ///^zaf/z^/ zYr> Z/c/ /z7cz zz<7 a/z -
^/?í?zV> ^é?zzz///z^z z? /z> zz zz zz Z*<ÍZ /? <?z .S'X? z> /zz
/.v/zzzz<?>v op^ ^o//z\s/ <rz<^> /zoz' zzz'/ /r><rzz:
Þegar Tom Fox kom fyrst til íslands, árið
1985, var það ekki i þvi skyni að setjast
hér að. Þá dvaldi hann hér i vikutima á
vegum Kennaraháskóla Íslands og hafi
honum þótt ísland likt einhverjum stað
sem hann þekkti var það helst Montana i
Bandarikjunum.
EFTIR ÖNNU KRISTINE MAGNÚSDÓTTUR MYNDIR EINAR ÓLASON
Ári síðar kom hann hingað aftur
til starfa í hálft ár á vegum Kennara-
háskólans og ári eftir það flutti hann
síðan til íslands til að setjast hér að.
Hér er hann enn og margir þekkja
hann sem eitt af nýjustu andlitunum
í sjónvarpsauglýsingum okkar; Tom
er maðurinn sem virðir fyrir sér
listaverkin á Hótel Holti.
Tom fæddist í Fíladelfíu í Banda-
ríkjunum árið 1937, en flutti
snemma til Madison t Viscons-
in-fylki, þar sem hann bjó öll sín
æskuár. Hann lagði fyrir sig stærð-
fræði á fyrri háskólaárum sínum og
endaði þann feril með því að kenna
börnum í sjö ár. Hann yfirgaf
kennsluna og að afloknu doktors-
prófi árið 1972 fór hann út í rann-
sóknir á sviði menntamála: „í þau
tólf ár sem ég vann við rannsóknir
kenndi ég einnig við háskólann í
Visconsin," segir hann. ,,Eg rann-
sakaði aðallega breytingar á kenn-
aranámi í háskólum víðs vegar um
Bandaríkin. Verið var að breyta
náminu til að gera kennara færari
um að takast á við kennslu ýmissa
minnihlutahópa samfélagsins."
Skemmtilegt að
kenna 10—12 ára
börnum
,,Ég kenndi börnum í sjö ár á sjö-
unda áratugnum. Ég hafði af því
mikla ánægju, enda voru þetta
spennandi tímar. Tíu til tólf ára börn
eru mjög skemmtileg. Þau eru rétt á
milli þess að vera börn og unglingar.
Það sem hæst ber hjá börnum úr
þessum aldurshópi eru hugmyndir
þeirra um lífið og tilveruna og þau
eru opin fyrir hvers konar upplýs-
ingum. — Það kann að vera að þessi
róstusömu ár með mótmælum í há-
skólanum í Madison hafi einnig haft
áhrif á börnin. Þau höfðu til dæmis
mikinn áhuga á að fást við hug-
myndir, en það er það sem veitti
mér svo mikla ánægju í þessari
kennslu."
En Tom hætti í kennslunni og
sneri sér að frekara námi: ,,Ég hætti
kennslu og fór í meira nám, því mér
fannst ég aldrei skilja eða geta út-
skýrt hvað var eiginlega að gerast
með börnunum þegar þau voru að
vinna hugmyndir sínar. Ég hélt auð-
vitað að ég myndi snúa aftur til að
kenna börnum, en ég gerði það ekki
fyrr en í vetur. — Ég hafði jafnmik-
inn áhuga á rannsóknum og kennsl-
unni og þótti heldur hlaupa á snær-
ið fyrir mér þegar mér var boðin
staða við háskóla í Bretlandi árið
1984, að kenna kennurum rann-
sóknaraðferðir." Háskólinn var stað-
settur í Norwich í Englandi og þar
kynntist Tom nokkrum íslendingum
frá Kennaraháskólanum, sem
leiddu hann upphaflega hingað.
Ritstjóri á
kvennablaði
Tom kom hingað sumarið 1986 til
að halda námskeið fyrir kennara
Kennaraháskóla íslands, en sneri
aftur til Bandarikjanna hálfu ári síð-
ar til að gerast ritstjóri við kvenna-
tímarit: „Ég var heppinn. Fyrir til-
viljun varð ég ritstjóri blaðsins og ég
varð að læra margt, því ég var eini
karlmaðurinn sem vann við blaðið.
Tíska, heilsufar kvenna, konur í við-
skiptum, konur sem voru að fást við
athyglisverða hluti var meginefni
blaðsins. Það kom mér á óvart hve
bakgrunnur minn nýttist mér vel í
þessu starfi. Að starfa með greina-
höfundum er ekki ósvipað og að
vinna með háskólanemum; ræða
hugmyndir og hvernig blása megi
lífi í þær á prenti."
Tom hafði ferðast víða áður en
hann kom hingað og fannst náttúra
íslands engu öðru lík: „En það kom
mér á óvart hve margt kom mér
kunnuglega fyrir sjónir. Eitt af því
sem mér finnst líkt með Islending-
um og Bandaríkjamönnum er við-
horf þeirra til vinnunnar. Þeir ganga
til vinnu sinnar með svipuðu hugar-
fari, sem einkennist af miklum krafti
og áræðni."
Tvær tegundir
íslendinga: konur
og karlmenn
Þegar Tom er spurður hvernig
hann myndi lýsa íslendingum segist
hann aðgreina konur og karlmenn:
„Þar sem ég bý með íslenskri konu
hef ég óhjákvæmilega kynnst fleiri
konum en körlum hérna," segir
hann. „Mér finnst konur og karl-
menn hér ótrúlega ólík miðað við
stærð þjóðfélagsins. íslendingar
lýsa sjálfum sér sem lokuðum. Einn-
ig er talað um að hér séu menn alltaf
að bera sig saman við aðra. Mér
finnst þessi lýsing eiga frekar við
karlmennina en konurnar. Karl-
mennirnir eru þögulli, halda sínum
málum fyrir sig og í þeim býr meiri
samkeppnisandi en í konum. Það er
ríkara í karlmönnum að bera Island
saman við aðrar þjóðir og hvernig
þeir standi sig á hinu og þessu svið-
inu. Konurnar eru hins vegar mun
opnari að mínu mati; þær segja frá
því við hvað þær eru að fást, hug-
myndum sínum, döryggi og tilfinn-
ingum. Mér hefur reynst auðveldara
að eignast konur að vinum hér en
karlmenn. Ég hef enn ekki komist til
botns í hvers vegna þessi munur er.
í Englandi er einnig mikill munur á
körlum og konum, en þar eru það
konurnar sem eru einangraðar."
En tilgangurinn með komu Toms
hingað í upphafi var ekki eingöngu
sá að annast kennslu: „Þegar ég
kom hingað upphaflega haustið
1986 starfaði ég við Kennaraháskól-
ann við rannsóknir þar sem fjallað
var um framtíð kennaramenntunar
á Islandi. Það var þó ekki eini til-
gangurinn með komu minni hingað
til lands. Ég var að skrifa bók og
taldi ákjósanlegt að sinna því starfi
fjarri stöðunum sem ég fjallaði um.
Ég lauk þessari bók á árinu og hún
heitir „Beyond Education". Hún
fjallar í stuttu máli um það fyrirbæri
þegar kennari eða leiðbeinandi vill
að nemandinn nái lengra i skilningi
sínum eða færni á einhverju sviði en
hann hefur sjálfur gert." Tom segir
að sér hafi verið ljdst að allar aðferð-
ir sem hann kunni hafi verið gagns-
lausar, hann hafi orðið að leita nýrra
ieiða og um það fjalli bókin.
Bandarisk /islensk
spennusaga
Vart hafði Tom skilað af sér þeirri
bók er hann hófst handa við þá
næstu; skáldsögu sem gerist hér á
landi: „Það hefur verið aðalvinna
mín á þessu ári að skrifa þessa
skáldsögu. Ég vonast til að geta sett
hana á markað bæði hér á landi og
í Bandaríkjunum. Þegar ég skrifa sé
ég fremur fyrir mér íslenska lesend-
ur en erlenda. Bókin verður
spennusaga, sýnir ímynduð við-
brögð íslendinga og útlendra gesta
við dularfullum atburðum. Aðal-
sögupersónan er auðvitað maður
um fimmtugt, sem er búsettur fjarri
heimalandi sínu," segir Tom og kím-
ir. „Að vísu hef ég lagt handritið til
hliðar — í bili. Þessa dagana vinn ég
að lítilli rannsókn fyrir mennta-
málaráðuneytið. Jafnframt er ég að
leggja drög að nýrri bók sem byggð
er á sömu hugmynd og sú sem ég
lauk við fyrr á árinu. En hún verður
almennari og í víðara samhengi."
Erffitt að læra
islensku
Að mati Toms hefur tvennt breyst
frá því hann tók ákvörðun um að
búa hér: Allur kostnaður hefur auk-
ist til muna og möguleikar á hluta-
starfi minnkað. Vinnudagur hans er
því langur. Hann skrifar yfirleitt frá
klukkan sex á morgnana fram á
miðjan dag, en þá fer hann út að
vinna fyrir saltinu í grautinn. Á
þeim rúmlega tveimur árum sem
hann hefur búið hér hefur hann
komið víða við, til dæmis skúrað hjá
Flugleiðum, Myndlista- og handiða-
skólanum, skrifað auglýsingatexta,
kennt við Kennaraháskólann og
Ameríska skólann: „En ég varð að
finna starf sem neyddi mig til að tala
íslensku. í þeim tilgangi fór ég að
aðstoða á kaffihúsinu „10 dropar"
við Laugaveginn."
Þegar ég spyr hvort hann hafi þá
fengið tækifæri til að læra íslensku
á kaffihúsinu svarar hann hlæjandi:
„Þar er gott að vera og þar hef ég
eignast góða vini. Sú vinátta hefur
leitt til þess að við þurfum mikið að
ræða saman — og þær samræður
fara fram á ensku! Ég hef því eignast
góða vini, en ekki lært neitt í ís-
lenskunni nema hvað ég skil hvern-
ig gestunum hefur likað kaffið! Enn
get ég lítið talað þótt ég skilji tals-
vert. Ég er sjálfum mér gramur fyrir
að vera ekki áræðnari í að reyna og
læra af mistökunum, því það er eina
leiðin til að læra mál. Ég vildi að ég
gæti kennt einhverju öðru um en
sjálfum mér!" segir hann og hlær
dátt.
Úr ritstörfum yffir i
þjónsstarffið
Lífsstíll Toms hér á landi hefur því
verið gjörólíkur því sem hann átti að
venjast í Bandaríkjunum og á Bret-
landi. Þegar ég spyr hvort sú um-
breyting hafi ekki verið erfið svarar
hann: „Að slíta sig frá rannsóknar-
verkefni og fara að skúra var nokk-
uð erfitt. Hins vegar finnst mér eðli-
legt að standa upp frá handriti og
taka þátt í daglegri vinnu. Ég veit
ekki hvers vegna."
Fyrirsætustarfið fyrir Hótel Holt
segir hann hafa komið til fyrir tilvilj-
un: „Á árinu 1988 var auglýsinga-
stofa Kristinar að leita að nýju and-
liti fyrir timaritaauglýsingu og fann
mig. Þetta hlutverk var mér algjör-
lega framandi, en það vandist fljótt,"
segir hann glettnislega. „Sjónvarps-
auglýsingin kom hins vegar þannig
til að hringt var í mig frá kvik-
myndagerðarfélagi og ég beðinn að
taka þátt í sjónvarpsauglýsingu fyrir
Hótel Holt. Þeir hringdu klukkan
hálfníu að morgni og spurðu hvort
ég væri til í að leika í sjónvarpsaug-
lýsingu. Þegar ég spurði hvenær
ætti að taka hana upp var svarið:
„Núna!" Ég slökkti á tölvunni minni
og fann jakkaföt föður mins sem
móðir mín hafði sent mér þegar
hann dó. Þannig varð ég bissness-
maður á Hótel Holti," segir hann og
er augsýnilega skemmt.
íslendinaar
uppteknir aff starffi
og ffjölskyldu
Hann er ekki viss um að hann vilji
búa stöðugt á lslandi en segist þó
gjarna vilja eiga heimili sitt hér: „Ég
hef áhuga á að ferðast um, búa um
tíma í öðrum löndum og skrifa." —
Þegar ég spyr hann hvort honum
finnist mikill munur á að koma hing-
að sem gestur eða til dvalar svarar
hann: „Já, það er gjörólíkt. Þið takið
á móti gestum með óvenjulega
opnu hugarfari, — ekki bara kurteisi
heldur raunverulegri gestrisni. Af
einhverjum ástæðum finnur maður
meira fyrir því að vera útlendingur
þegar maður hefur sest hérna að. ís-
iendingar eru mjög uppteknir af
vinnu sinni og fjölskyldu. Það getur
því verið erfitt fyrir útlending að
mynda tengsl og fá sess í lífsmynstri
íslendinga. En ég er heppinn að
eiga aðgang að „minni" fjölskyldu
hér. Það hlýtur þó líka stundum að
vera erfitt að lifa i svona miklu ná-
vígi við fjölskyldu í eins litlu samfé-
lagi, þar sem allir telja sig vita allt
um alla. Ég er hreint ekki viss um að
þið gerið það. Mér er oft tjáð af ein-
um hvernig annar er eða hvað hann
hugsar. Síðan tala ég við hann sjálf-
ur og kemst að raun um að hann
hugsar og er eitthvað allt annað en
mér var sagt! En mér finnst að ís-
lendingar taki mjög vel á móti út-
lendingum og spurningin „Hvað
finnst þér um ísland?" sannar
kannski best að ykkur er ekki sama
hvernig á ykkur er litið. Englending-
ar myndu aldrei spyrja þessarar
spurningar um sitt land. Þeir vita
hvernig það er," segir Tom og hlær.
Hef aldrei hitt
islenskan „uppa##
I fari Islendinga er tvennt sem
Tom þykir sérstaklega jákvætt: „í
fyrsta lagi það að margir Islendingar
hafa búið erlendis, annaðhvort við
störf eða nám, og eru því víðsýnir.
Annað sem mér finnst heillandi í
fari íslendinga — og það er nokkuð
sem þið ættuð að hlú að — er ein-
lægnin. Hvort sem þið eruð hlé-
dræg eða opin, þá eruð þið aldrei að
leika. Það er áberandi lítil yfirborðs-
mennska í fari fólks hér, a.m.k.
þeirrar kynslóðar sem ég hef
kynnst. Kannski breytist þetta með
yngri kynslóðinni ..."
Eru „upparnir" þá ekki yfirborðs-
kenndir?
„Ég veit það ekki, ég hef ekki hitt
þá við skúringarnar!"