Pressan - 09.11.1989, Blaðsíða 24

tO'I Uvölli
24 Fimmtudagur 9. nóv. 1989
annars konar viðhorf
ANDSTREYMI
Fle*t eigum við eitthvað ván-
talað viö okkar innri mann og
kjósum, a.m.k. í sumuin tiivik-
uin, að eiga kost á að notfæra
okkur sjónarmið annarra séu
þau einföid, jákvæð og likieg
til þess að stuðla að frekara
sjálfsuppeldi. Fólk í nútíma-
þjóðfélagi getur vel hugsað sér
að styrkja og örva manngildi
sitt með stuðningi innsæis og
hyggjuvits.
Fúslega skal viðurkennt að
slík sjálfsrækt kemur vitan-
lega ekki í stað hefðbundinna
leiða, sé þeirra frekar þörf.
Sumt sem venjulegt fólk þarf
að takast á við er þess eðlis, að
alls ekki er hægt að fella það
undir vandamál; frekar verk-
efni sem vinna þarf skipulega
úr. Rétt er að taka fram, að
fræðilegar upplýsingar eru í
mörgum tilvikum bráðnauð-
synlegar og þjónusta sérfróðra
ekki síður.
f þessum þáttum verður hins
vegar reynt að stuðla að upp-
byggilegum ábendingum sem
að sjálfsögðu falla undir til-
raunir sem gætu aukið trú á
sjálfsrækt og ábyrgð okkar
sjálfra á eigin gæfu. Slíkt gæti
auðveldlega hentað flestu and-
lega beilbrigðu fólki sem viil
vinna sjálft að eigin framförum
og trúir að í þeirri viðleitni
gæti dulhyggja komið að ein-
hverjum notum. Ég hef fallist á,
auk almennra hugleiðinga um
sálræn sjónarmið, að gera til-
raun til að rey na að svara hugs-
anlegum fyrirspurnum les-
enda um þau mál sem brenna í
sálinni hverju sinni, en teljast
þó ekki vandamál, heldur tíma-
bundið erfitt ástand innri
manns.
í þjóðfélaginu rikir oft ring-
ulreið og alltof mikil veraldar-
hyggja, sem gerir það að verk-
um að við beinlínis þráum and-
.lega uppörvun og vissu um
það, að við séum ekki að missa
sjónar á raunverulegum verð-
mætum. Verðmætum sem
koma innan frá og auka and-
legar framfarir og vellíðan.
Góður vilji, innsæi og hyggju-
vit eru líka eiginleikar sem
eiga rétt á sér ef fólk kýs að
nota sér þá til að stuðla að eíg-
in leiðsögn.
Bréf skulu merkt fullu nafni
og kennitölu. Nafnleynd verð-
ur og fulium trúnaði heitið, en
þið veljið dulnefni sem bréfið
verður kennt við Þau bréf
ganga fyrir sem uppfylla þessi
skilyrði.
Á einhverjum sviðum þurfa flestir
að fara í gegnum erfiðleika í lífinu.
Flestir líta á andstreymi sem ólán.
Við fréttum iðulega af hvers konar
ógæfu annarra og finnst stundum
lítið til koma. En ef örðugleikar
grípa um sig i okkar sjálfra lífi, þá er
ekki um að villast, að ólán er þar á
ferðinni að okkur finnst. Og við
kvörtum og kvörtum hátt. Þetta er í
rauninni ekki ósvipað því, þegar
nemandi kvartar í skóla undan
ákveðnu fagi, sem hann á erfitt með
að læra. Það verður í huga hans
ólánsfag. Það má vissulega bera
þetta saman, því hvað er líf okkar
annað en skóli með mismunandi já-
kvæðum eða neikvæðum verkefn-
um að vinna úr?
Og af hverju er trúlegast að við
lærum mest í lífinu? Ætli það sé ekki
einmitt andstreymið, sem okkur
þykir svo óréttlátt. Erfiöleikar lífsins
eru einmitt tækifæri til að taka fram-
förum og sýna betur en nokkuð
annað hvað í okkur býr. Hvað er það
sem til dæmis hefur gert íslenska
sjómenn fræga? Það er meðal ann-
ars það, að þeir með lífi sínu í orðs-
ins fyllstu merkingu hafa orðið að
sigrast á ýmsum aðstæðum, sem
starfi þeirra fylgja. Þeir hafa oft orð-
ið að starfa við hörmulegustu skil-
yrði, en samt ekki bugast. Sem eldri
mönnum verður þeim tíðrætt um,
að það voru einmitt torveldar kring-
umstæður sem gerðu þá að sterkum
og sönnum einstaklingum, en ekki
meðlæti lífsins.
Við skulum ekki harma örðug-
leika lífsins, því án þeirra verður
enginn andlega stór. Auk þess eflast
þrautseigja og þrek við hverja raun
ef rétt er á haldið. Það er því mikill
misskilningur hjá mætum manni,
sem vel hefur komist af í lífinu, þeg-
ar hann segir: „Ekki ætla ég að láta
krakkana mína ganga gegnum þær
hörmungar sem ég hef mátt þola í
mínu lífi, svo mikið er víst." Þessum
manni er ekki Ijdst, að ef honum
hefur vegnað vel, þá er það ekki síð-
ur að þakka þeim torfærum sem
urðu á vegi hans en því sem auð-
veldara reyndist að leysa. Þess
vegna er stefna hans gagnvart börn-
um sínum að þessu leyti röng. Fólk
á ekki að vanmeta hæfni sína til að
takast á við þyngri þætti lífsins, eins
og við værum eitthvað betur sett
andlega í eilífri sól!
Höfnum ekki skýjabökkum dag-
legs lífs. Það birtir að lokum, en ekki
án óþæginda, sem eru oftast undan-
fari sólar.
Enginn verður óbarinn biskup.
Jóna Rúna Kvaran midill mun
skrifa reglulega pislla í Pressuna um
sálrœn sjónarmiö og svara fyrir-
spurnum frá lesendum um vanda-
mál af öllu tagi sem kunna aö
brenna á sálinni.
Bréf til Jónu Rúnu skulu merkt
fullu nafni og kennitölu en nafn-
leynd er heitid ef óskað er.
Utanáskriftin er:
Pressan — Jóna Rúna Kvaran,
Ármúla 36,
108 Reykjavík.
Ritstj.
kynlífsdálkurinn
Bréf til kynlífsdálksins má skrifa undir dulnefni.
Utanáskriftin er: PRESSAN— kynlífsdálkurinrt, Ár-
múla 36, 108 Reykjavík.
KYNLÍFSBÆKUR í GEGNUM TÍÐINA
Löngu áður en meðferð kynlífs-
vandamála (sex therapy) varð sér-
grein höfðu einstaklingar leitað að
upplýsingum og ráðum í bókum
um kynlíf, en slíkar bækur hafa
ekki alltaf legið á lausu. Kristín
Ástgeirsdóttir hefur kannað
fræðslu um takmörkun barneigna
á íslandi á árunum 1880—1960 og
kemur þar ýmislegt fróðlegt í Ijós.
Til dæmis kom fyrsta bókin ætluð
almenningi, sem gerði getnaðar-
vörnum rækileg skil, út árið 1928.
Vertu aldrei ein meö
karlmanni
Ungar stúlkur á íslandi upp úr
aldamótunum síðustu vissu
kannski það eitt um samskipti
karls og konu að „stúlkur ættu
aldrei að vera einar með karl-
manni, fyrr en þau væru gift“.
Náttúran kenndi allt sem þurfti og
heilbrigt fólk var talið hafa með-
fædda vitneskju um hvernig sam-
ræði karla og kvenna atvikaðist.
Á tímabilinu 1931—1950 kom
kippur í útgáfu bóka og bæklinga
um kynferðismál og heilsufræði,
en flestar bókanna hvöttu til tak-
mörkunar barneigna eða ræddu
vandamál kynlífsins.
Á tíu ára tímabili, á árunum
1940—‘50, komu út sex bækur um
kynferðismál. Kristín skrifar að
sennilega hafi íslenskum læknum
þótt ríkja hið versta „ástand" í
kynferðismálum á meðan styrj-
öldin stóð yfir og því nauðsynlegt
að efla fræðsluna. Bækurnar báru
nöfn eins og „Heilsufræði handa
húsmæðrum", „Heilsurækt og
mannamein", „Raunhæft ástalíf"
og „Hjónalíf", og var fræðslunni
aðallega beint til kvenna í hjóna-
bandi.
Ánœgjuhlutverk
samlífsins
Bækur sem gefnar voru út um
kynlíf eftir 1960 endurspegla það
sjónarmið að ánægjuhlutverk
samlífsins, ekki bara æxlunarhlut-
verkið, skipti líka máli. Sjafnar-
yndi (Joy of Sex) kom fyrst út í
Bandaríkjunum árið 1972 en árið
1978 hér á landi. Erlendis var hún
metsölubók í fjölda ára og er vitn-
isburður um breytta tíma. í þeirri
bók var nær hvaða atferli sem er
í samlífinu sagt eðlilegt svo fram-
arlega sem báðir aðilar væru sáttir
við það.
Samhliða útgáfu bóka sem fjöll-
uðu um hvernig pör gátu lifað
betra samlífi fóru að koma út
sjálfshjálparbækur fyrir þá, sem
vildu yfirvinna ákveðin kynlífs-
vandamál. Kvenréttindabaráttan
studdi vilja kvenna um að þær
fengju meira út úr samlífinu og
bækur um kynfullnægju kvenna
fóru að koma út. Á þessum tíma
fóru líka að koma út bækur um
kynreynslu karla og rit fyrir ýmsa
hópa með „sérþarfir".
En voru aðferðirnar sem settar
voru fram í bókunum nógu árang-
ursríkar og var farið eftir þeim?
Enginn veit í raun og veru hversu
gagnlegar þessar bækur hafa ver-
ið við aðlækka tíðni kynlífsvanda-
mála. Flestir sem starfa að kynlífs-
ráðgjöf og meðferð kynlífsvanda-
mála líta þó á þessar bækur sem
hentug tæki til að efla þekkingu
skjólstæðinganna, samhliða ráð-
gjöf.
Tjáskipti og tilfinningar
Innihald kynlífsbóka virðist
hafa gengið í gegnum visst breyt-
ingaskeið. Fyrst var áherslan á
getnaðarvarnir, þá ánægjuna og
loks tilfinningar. Bækur sem er
verið að gefa út í dag, eins og „Un-
aður kynlífs og ásta" (Skjaldborg
1989), gefa þessar breyttu áherslur
til kynna. Fjölbreytni skiptir meira
máli en tækni. Tjáskipti meira
máli en fjölbreytni. Með tilkomu
alnæmis og þeirri uppgötvun að
góð sambönd sjá ekki um sig sjálf
er almenningur að taka eftir að
samlíf snýst ekki um aðferðir held-
ur tilfinningar sem snerta lífsfyll-
ingu í heild sinni. Bæði karla og
kvenna.