Pressan - 27.09.1990, Side 22

22
FirrMfadfiSP2^áypetWnR
GUÐRÚN HALLDÓRSDÓTTIR, NÝ ÞINGKONA KVENNALISTANS, ER TEKUR VID AF NÖFNU SINNI AGNARSDÓTTUR:
Óttast aö
EB veröi leikvöllur
hiris flugríka manns
Guðrún Halldórsdóttir, skólastjóri,
kvennalistakona og verðandi þingmaður,
sem nú tekur við af Guðrúnu Agnarsdótt-
ur, kvíðir ekki þingmennskunni enda hef-
ur hún starfað að félagsmálum alla tíð, að
vísu á valdaminni samkundum. Hún á föð-
ur sem gekk í viku í skóla á ævinni en gat
samt hjálpað henni í gegnum MR og móður
sem fórí kvennaskóla árið 1918. Hún seg-
irþærkonursem voru íMR á sama tíma og
hún mikla kvenskörunga, þær hafi tekið
sér hlé frá námi eftir stúdentspróf en síð-
an flestar lokið háskólaprófi síðarmeir og
orðið þekktnöfn í þjóðfélaginu. Áhugamál
hennar eru jafnrétti, fræðsla fyrir þá
minnst „menntuðu“ og sjálfstæðismál ís-
lendinga: „Við verðum að gæta þess að
peningar eiga sér ekkert föðurland,“ segir
Guðrún meðal annars í viðtalinu. Hún seg-
ir einnig að íslenskir karlmenn séu algjör-
ir englar miðað við suma karlmenn í öðr-
um löndum._______________________________________
VIÐTAL: GUÐRÚN KRISTJÁNSDÓTTIR - MYND: EINAR ÓLASON
Þegar maður gluggar í kennaratalið og sér nafn Guðrúnar
Jónínu Halldórsdóttur, skólastjóra Námsflokka Reykjavíkur,
má sjá að þarna fer kona sem ekki hefur setið auðum höndum.
Upptalningin á störfum hennar um ævina er slík að margur
karlmaðurinn myndi roðna. Þó er ekki allt upptalið. Kennara-
talið sem PRESSAN hefur undir höndum er frá 1985 — semsagt
5 ára gamalt. Konan er enn á besta aldri og um næstu mánaða-
mót verða enn tímamót í lífi hennar. Þá fær hún það hlutverk
að taka við þingmennsku af Guðrúnu Agnarsdóttur, ekki auð-
velt hlutskipti það. Hún er þó enginn busi í þingmennsku því
undanfarið hefur hún gripið inn í þingstörfin, eins og varaþing-
menn þurfa svo oft að gera.
Kailaði hátt í þingsölunum
„Það eru auðvitað mikil umskipti í lífi mínu um þessar mund-
ir. Mestu umskiptin eru þó ekki þau að fara yfir í þingmennsk-
una heldur að hætta þessum daglega rekstri Námsflokka
Reykjavíkur, sem hefur tekið allan minn tíma og huga í átján
ár. Það eru geysileg viðbrigði. Ég lít ekki svo á að það sé sér-
staklega erfitt að fara að sinna þingstörfum. Það er vegna þess
að á ævi minni hef ég tekið þátt í allskonar félagsmálum, verið
á óteljandi fundum, þingum og ráðstefnum þar sem alvarleg
málefni eru rædd ekki síður en á Alþingi íslendinga. Þetta
hafa þó verið öllu valdaminni samkundur. Viðbrigðin við að
fara í þingmennsku eru ekki eins mikil og maður myndi halda."
Hvað mætti betur fara á Alþingi íslendinga eftir
reynslu þinni þar að dæma?
„Oft á tíðum eru starfshættir þingsins allt öðruvísi en við
kvennalistakonur myndum vilja. Þetta er svo að segja stirðnað
form þar sem umræður fara alltaf fram á vissum tímum og mik-
ið er unnið í nefndum. Það hefur mjög hvarflað að mér að
þetta umræðuform sé alls ekki rétt vegna þess að mjög fáir
þingmenn sitja og hlusta á meðan talað er. Af hverju eru þeir
ekki inni? Jú, þeim finnst það ekki nauðsynlegt. Ég hef enga
trú á að það sé vegna þess að þeir vilji sýna öðru fólki lítilsvirð-
ingu. Það kom meira að segja einu sinni fyrir mig þegar ég var
að tala á þinginu, og mjög fáir voru í salnum, að mér fannst ég
verða að kalla hátt svo allir heyrðu til mín sem voru í þinghús-
inu. Og ég gerði það ósjálfrátt. Þá fóru þingmennirnir einn af
öðrum að tínast inn í salinn til að sjá hvað í ósköpunum gengi
á. Þetta var þessi ósjálfráða tilfinning um að ég þyrfti að hækka
röddina til að ná eyrum fólks."
Oftast sundrung í Evrópu
Hvernig er svo að vinna innan um alla þessa þing-
menn, sem eru að miklum meirihluta karlmenn?
„Ég er afskaplega vön því að vinna með karlmönnum. Því
bregður mér ekkert í brún að sjá þá í meirihluta inni á þingi.
Mér hefur heldur alls ekki virst að þeir væru óvinveittir konum
í samstarfi á þinginu. Á hinn bóginn verður maður oft var við
það almennt í tilverunni að miklu meira mark er tekið á orði
karls en konu þegar þau standa hlið við hlið. Það á við hvar
sem komið er og ekki síður í þinginu. Þetta er arfur frá liðnum
tímum. Það er eins og vægið sé meira þegar karlmenn tala."
Fyrir hverju ætlar þú sérstaklega að beita þér inni á
þingi?
„Eg hef unnið að fræðslumálum alla mína tíð og hlýt auðvit-
að alltaf að hafa mikinn áhuga fyrir þeim. Ég hef ekki síst
áhuga á að koma á fræðslu fyrir þá sem minnsta fræðslu hafa.
Jafnrétti er mér auðvitað mjög ofarlega í huga, að allir fái að
njóta þeirra gæða sem heimurinn hefur upp á að bjóða. Mér
eru sjálfstæðismál þjóðarinnar einnig hugstæð. Þá er ég að
hugsa um Evrópubandalagið og sjálfstæði okkar gagnvart
öðrum þjóðum. Þegar byrjað var að tala um Evrópubandalag-
ið fyrir mörgum árum sagði við mig gömul kona, sem búsett
er erlendis, að Evrópubandalagið yrði leikvöllur hins flugríka
manns. Það er einmitt það sem ég óttast að það verði; hringa-
samsteypur og auðug fjölþjóðafyrirtæki sem nái mjög miklu af
því sem hægt er að hafa peninga upp úr. Við verðum að gæta
þess að peningar eiga sér ekkert föðurland. Sagan hefur alltaf
sýnt okkur að Evrópa hefur stundum verið sundruð og stund-
um verið sameinuð í stórríki en hún hangir aldrei saman voða-
lega lengi. Þannig að þó Evrópubandalag verði að veruleika
og verði sterkt um sinn mun það liðast í sundur innan viss ára-
fjölda, sennilega vegna þess að þjóðirnar innan EB finna að
þær eru búnar að missa alla ákvarðanatöku í hendur einhvers
fjarlægs, óskilgreinds fyrirbæris."
/ uppáhaldi hjá sóknarkonum
Eins og komið hefur fram hefur Guðrún unnið mikið og ekki
síður merkilegt starf fyrir Námsflokka Reykjavíkur. Það má
eiginlega kalla þá fósturbarn hennar, því hún hefur gælt við þá
og sinnt þeim af hlýhug í átján ár.
Námsflokkar Reykjavíkur voru stofnaðir 1939, fjórum árum
eftir að Guðrún kom í heiminn. Þeir voru í nokkuð föstum
skorðum allt fram á áttunda áratuginn. Þarna var hægt að
stunda frjálst frístundanám og margir hafa aflað sér góðrar og
nýtilegrar menntunar í þessum skóla. En í kringum 1970 urðu
miklar breytingar í menntamálum á íslandi. Þá voru settar á
stofn öldungadeildirnar svokölluðu: „Með öldungadeildunum
var komin leið fyrir vissan hóp manna til að mennta sig, þá
sem höfðu einhverja undirstöðumenntun fyrir. Aðrir, sem ekki
höfðu þessa grunnmenntun, gátu ekki verið með í öldunga-
deildinni. Þá var ákveðið að opna deildir í námsflokkunum fyr-
ir þá sem minni menntun höfðu. Síðan hefur það verið hlut-
verk námsflokkanna að veita þeim menntun sem hafa minnsta
þekkingu og versta möguleika til náms," segir Guðrún.
Nú hef ég heyrt að sóknarkonur haldi mikið upp á þig.
Hefurðu mikið unnið fyrir þær?
„Ja, aldeilis. Það getur verið að þær haldi upp á mig en ég
held líka mikið upp á þær. Þá hlýtur það að vera gagnkvæmt.
Sóknarfólkið er einstaklega góður hópur að vinna með. Þegar
ég frétti af því að búið væri að setja inn í sóknarsamningana
að ef þær færu á ákveðin námskeið hlytu þær aukin laun fyrir
bauð ég þeim samstarf við námsflokkana. Því var hins vegar
ekki tekið fyrr en að tveimur árum liðnum. Sjúkraliðaskólinn
fékk þetta hlutverk í upphafi. Hann sprengdi fljótt utan af sér
og úr varð að til okkar var leitað og við höfum síðan verið með
þessi námskeið. Á þessum tíma hafa námskeiðin fyrir þessi
samtök margfaldast og dafnað og eru í dag orðin mjög veiga-
mikill þáttur í starfsemi Námsflokka Reykavíkur."
LJr húnvetnsku andrúmslofti
Guðrún er fædd i Kleppsholtinu á þeim tímum sem þar var
fátæklegt um að litast: „Þá bjó þarna fátækt fólk og húsin voru
mjög fátækleg. Foreldrar mínir voru Húnvetningar og ég ólst
upp í mjög svo húnvetnsku andrúmslofti. Ég þekkti t.d. fólkið
á bæjunum fyrir norðan þó ég hefði aldrei séð það. Einnig
þekkti ég sveitabæina og sögu þeirra, enda var mikið um þetta
rætt á heimili mínu og oft kom í heimsókn til okkar fólk að
norðan sem dvaldi hjá okkur um lengri eða skemmri tíma.
Faðir minn hafði gengið í eina viku í skóla á ævinni en móðir
mín hafði aftur á móti fengið mjög góða menntun á þeirra tíma
mælikvarða. Hún hafði farið á kvennaskóla árið 1918, sem
ekki var á allra færi."
Guðrún segir að þrátt fyrir að faðir hennar hafi ekki gengið
í skóla nema þennan stutta tíma telji hún hann hafa verið mjög
vel menntaðan mann: „Hann gat hjálpað mér í sumum fögum
allt upp í stúdentsprófið. Það hefur sjálfsagt haft þau áhrif að
ég hef óbilandi trú á sjálfsmenntun og á því fólki sem hefur litla
menntun. í því er fólginn mikill ónýttur auður. Einnig finnst
mér það viðhorf slæmt að gengið sé út frá því að fólk sem á
að baki litla skólagöngu hafi litla þekkingu."
Nú má telja að þið kvennalistakonur séuð allar fremur
vel menntaðar konur?
„Já, það er alveg hárrétt. Þær sem eru virkar í Kvennalistan-
um eru vel menntaðar konur en það þýðir auðvitað ekki að við
komum allar úr sömu stétt. Við höfum allar mjög ólíkan bak-
grunn og komum úr ólíku umhverfi, en höfum þó flestar orðið
þeirrar gæfu aðnjótandi að geta gengið menntaveginn. Og þó
að við vinnum allar að sömu markmiðunum er svo margt ann-
að sem skilur okkur að. Við erum ekkert öðruvísi en aðrir
flokkar að þessu leyti. Fundir okkar eru mjög skemmtilegir og
líflegir. Sú vinnuaðferð sem við höfum tileinkað okkur, að
ræða málin fram og aftur þar til við komumst að niðurstöðu
en ekki stoppa umræðurnar og láta kjósa í miðjum klíðum,
gerir að verkum að umræðurnar verða miklu skemmtilegri og
fleiri viðhorf koma fram og svo framvegis. Þetta er tímafrekt
en mjög jákvætt."
Fjórar Guðrúnar
Fyrsta viðurkennda menntaganga Guðrúnar var í Laugar-
nesskóla. Síðan lá leiðin í Austurbæjarskólann, þar sem
hún lauk landsprófi. Áfram hélt hún menntaveginn og Guðrún
lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík árið
1955: „MR var að mestu kynskiptur á þessum tíma. Þar voru
sérstakir strákabekkir og sérstakir stelpubekkir en líka bland-
aðir bekkir. í stærðfræðideildinni voru t.d. flestir bekkirnir
strákabekkir og einn eða tveir blandaðir bekkir. Konunum var
þó farið að fjölga nokkuð í MR á þessum tíma. í mínum bekk
voru margar stúlkur sem hafa látið mjög að sér kveða í þjóðfé-
laginu síðar meir. Þarna voru margir kvenskörungar. Við vor-
um til dæmis fjórar Guðrúnarnar þarna; Guðrún Helgadóttir,
nú forseti sameinaðs þings, Guðrún Jónsdóttir arkitekt, sem
hefur látið mjög að sér kveða, Guðrún Gissurardóttir, kenn-
ari og mikiil kvenskörungur, og ég var sú fjórða. En þarna voru
fjölmargar aðrar konur sem mikið hefur borið á. Þar má nefna
Sonju Diego, Ingu Huld Hákonardóttur og fjölmargar aðr-
ar.
Mér fannst hins vegar mjög áberandi með þessar konur að
þær stoppuðu eftir stúdentspróf en hófu svo framhaldsnám
síðar, eftir að þær voru búnar að eiga börn og koma sér fyrir.
Nú er svo komið að langflestar þessar konur eru búnar að ljúka
háskólaprófi."
Með æruna í lúkunum
Hún segir að „bekkurinn" hafi eignast tvö börn, börn sem
fæddust meðan mæður þeirra voru enn í miðju menntaskóla-
námi. Bekkjarfélagarnir hafi átt sérstaklega mikið í eldra barn-
inu enda svaf það mikið fyrir utan skólann meðan mamman
sótti tíma.
Þegar Guðrún lauk stúdentsprófi lét hún ekki þar við sitja
heldur innritaði sig í Háskóla íslands í íslensku: „Á þessum ár-
um var ekki möguleiki fyrir mann að fá námslán eða náms-
styrki nema við vissar aðstæður, sem ég uppfyllti ekki. Fyrir
stúlku var mjög erfitt að vinna bara yfir sumartímann. Launin
voru það lág. Karlmenn gátu hins vegar unnið einungis á
sumrin og verið í háskólanum á veturna. Þetta olli því að ég
hætti í íslensku eftir tveggja ára nám, því ég gat ekki sótt tíma
nema þá sem voru utan vinnutíma míns. Ég vann á þessum ár-
um í Landsbankanum, allt til ársins 1962, og var orðin gjald-
keri. Það var mjög skemmtilegt starf að vera gjaldkeri en það
tekur líka mikið á taugarnar. Maður er með æruna í lúkunum
allan tímann. Mig langaði til að breyta til og lagði því leið mína
í kennaraskólann og fór í stúdentadeild skólans. Þá var maður
ekki nema eitt ár að ná kennararéttindum.
I fyrstu sótti ég um starf við minn gamla skóla, Laugarnes-
skólann, en fékk ekki kennarastöðu, enda setið um hverja
stöðu á þessum tíma. Ég fór því niður á fræðsluskrifstofu og
ætlaði að draga umsóknina til baka. Það varð ekki úr vegna
þess að þar hitti ég Jón Á. Gissurarson, skólastjóra Lindar-
götuskóla, sem bað mig heldur að sækja um unglingadeild-
irnar í þeim skóla. Ég hafði nefnilega þann kost að vera orðin
svolítið fullorðin, 27 ára, þó ég væri bara með kennarapróf.
Honum hefur sjálfsagt fundist að svona ráðsett manneskja
væri heppileg til að kenna unglingadeildunum. Ég gerði þetta
og kenndi í Lindargötuskólanum í tíu ár sem fastur kennari."
„Pú veist við meinum ekkert með því“
„Ég hafði geysilega mikla ánægju af kennslunni og þó starfið
sé vanmetið til launa er það alls ekki vanmetið af þeim sem við