Pressan - 09.01.1992, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR PRESSAN 9. JANÚAR 1992
13
100
hlutabréfa 1991
35%
30
25.
20
15“
JOj
5.
0-
111
-10"
-lll
UOSSJDA o
S ~) c c d> E
XO Œ> c <
o o X U) Œ> JD U_ 13 oo 1 ÓO
c
.o.
xg
•'ol ■
£
o
X
I
I
ln
Medaltalsraun-
ávöxtun hluta-
bréfa eftir at-
vinnugreinum
1991
o
c
o
CQ
.9
o>
c
:Q
Hlutabréf í sjávarútvegsfyrir-
tækjum skiluðu mestum arði á
síðasta ári, en ( bréf 1 olíu-
félögum minnstum. íslensk
fýrirtæki eiga enn langt í land
með að sýna sömu arðsemi og
keppinautar þeirra á erlendum
hlutafjármörkuðum.
25%Arðsemi
eiginfjár
20
15
10
Raunávöxtun
verðbréfa
10% -

05
E
'05

Meðalarðsemi
erlendra
v fyrirtsekja

~o c ö 2 c 18 JO. Œ> 0) “O c J2
2 co o o o Z c c tli_

bréfum sem þóttu of hátt
skráð og verðfall varð af
þeim sökum.
Af öðrum atvinnugreinum
standa hlutabréf í bönkum
upp úr heildinni. Ávöxtun
bréfa í eignarhaldsfélögun-
um sem standa að íslands-
banka var langt yfir meðal-
tali. Ef draga má aðrar álykt-
anir af gengisþróun í heilum
atvinnugreinum, þá ávaxtað-
ist á síðasta ári illa pundið
sem lagt var í olíufélög.
ÁVÖXTUN SEGIR EKKI
ALLA SÖGUNA
Rétt er að hafa í huga að
ávöxtun hlutabréfanna segir
út af fyrir sig lítið um vel-
gengni í rekstri viðkomandi
fyrirtækis. Gengi ræðst fyrst
og síðast af því hver líkleg af-
koma fyrirtækisins er talin í
framtíðinni. Ogávöxtunartöl-
urnar, sem hér eru raktar,
byggjast á því að hlutabréf
hafi verið keypt um áramótin
1990 til 1991 og seld aftur um
þessi áramót. Fæstir fjárfest-
ar haga viðskiptum sínum
þannig, enda er yfirleitt litið
á hlutabréf sem fjárfestingu
sem skilar arði þegar til
lengri tíma er litið.
Sem dæmi má nefna Toll-
vörugeymsluna hf. Bréf þess
fyrirtækis eru „of hátt“ skráð
miðað við hagnaðinn sem
það hefur skilað á undanförn-
um misserum. Gengið ræðst
þó fremur af væntanlegum
vaxtarmöguleikum fyrirtæk-
isins og er þá helst litið til
aukinna umsvifa vegna Evr-
ópuviðskipta. Svipaða sögu
má reyndar segja af Flugleið-
um, sem töpuðu á fimmta
hundrað milljónum á fyrri-
hluta síðasta árs, en hlutabréf
þess voru með því sem seldist
mest á milli jóla og nýárs.
Skýringin liggur í þeim vænt-
ingum sem gerðar eru um
hagræðingu í rekstri, til
dæmis með frekari endurnýj-
un flugvélaflotans.
SKATTAFSLÁTTURINN
HJÁLPAR
Ekki er heldur í þessum töl-
um gert ráð fyrir skattafslætt-
inum, sem laðar marga minni
fjárfesta að hlutabréfamark-
aðnum. Ef hann er reiknaður
inn í ávöxtun á árinu hækka
allar tölur vitanlega til muna.
Tökum dæmi af manni sem
keypti hlutabréf í Síldar-
vinnslunni fyrir hundrað þús-
und krónur fyrir áramótin
1990—1991. Miðað við ávöxt-
un hlutabréfanna á árinu er
sú upphæð orðin að rúmlega
hundrað og níutíu þúsundum
ef bréfin væru seld aftur um
þessi áramót. Að þessu við-
bættu fékk viðkomandi
væntanlega skattafslátt sem
nam tæpum fjörutíu þúsund-
um. Þegar upp er staðið er
hundraðþúsundkallinn orð-
inn að um tvö hundruð og
þrjátíu þúsundum á einu ári.
Þetta er vitaskuld öfgakennt
dæmi, enda ekki líklegt að
ávöxtun á borð við þá sem
Síldarvinnslubréfin gáfu nú
sé algeng, en sýnir þó hversu
mikill hvati skattfrádráttur-
inn getur verið.
Nýjar reglur um skattafslátt
vegna hlutabréfakaupa
kveða á um að kaupandinn
verði að eiga bréfin í tvö ár
(eða yfir tvenn áramót) áður
en þau eru seld aftur. Að öðr-
um kosti tapast afslátturinn.
ERFIÐ SAMKEPPNI VID
VERÐBRÉFIN
Ef Iitið er á hlutabréfa-
markaðinn í heild á síðasta
ári standa hlutabréf ekki vel
að vígi gagnvart öðrum papp-
írum á fjármagnsmarkaðn-
um. Ef unnt væri að fjárfesta
í hlutabréfum á markaðnum
sem einum pakka, með með-
altalsávöxtun allra bréfa,
hefði sú fjárfesting skilað um
18 prósenta ávöxtun á síðasta
ári, miðað við 12 prósenta
meðalgengishækkun, lOpró-
senta útgáfu iöfnunarhluta-
bréfa og 10 prósenta arð-
greiðslu. Þetta er rúmlega 10
prósenta raunávöxtun á ár-
inu.
Þetta er álíka raunávöxtun
og eignarleigubréf gefa af sér,
en hafa ber í huga hversu
miklu áhættusamari fjárfest-
ing hlutabréfin eru. Álgeng
ávöxtunarkrafa erlendis er á
bilinu 12 til 25 prósent, eftir
stærð og eðli fyrirtækisins.
Hér á landi hefur verið boðið
upp á dreifðari áhættu með
sölu á hlutabréfum í hluta-
bréfasjóðum, sem aftur fjár-
festa í kröfu hlutabréfa. Á síð-
asta ári báru bréf í þessum
sjóðum nokkru minni raun-
ávöxtun en markaðurinn í
heild, eða á bilinu 1 til 5 pró-
sent.
ARÐSEMI FYRIRTÆKJA
ÁBÓTAVANT
Samanburður á ársávöxtun
hlutabréfa og skuldabréfa er
varhugaverður að því leytinu
að hlutabréf eru í eðli sínu
meiri langtímafjárfesting.
Þegar til lengdar lætur er það
arðsemi fyrirtækjanna sem
ávöxtun bréfanna byggist á,
ekki tímabundnar geðsveifl-
ur á markaðnum. Og af því
að íslensk fyrirtæki hafa fæst
skilað umtalsverðum hagn-
aði á undanförnum árum og
áratugum er framtíð hluta-
bré/amarkaðarins þeim mun
óvissari.
Samanburður á arðsemi ís-
lenskra og evrópskra fyrir-
tækja leiðir í ljós að þau ís-
lensku þurfa að bæta veru-
lega stöðu sína til að standast
samkeppni við erlend hluta-
bréf, sem íslenskir fjárfestar
hafa i vaxandi mæli aðgang
að. Árið 1989 var meðalarð-
semi fyrirtækja í Evrópu á bil-
inu 12,7 prósent í Finnlandi
til tæpra 26 prósenta í Bret-
landi. Á sama tíma var arð-
semi fimmtíu stærstu ís-
lensku fyrirtækjanna að
meðaltali um 4,2 prósent og
þar af almenningshlutafélaga
7,4 prósent. Árið 1990 var
skárra, en þá skiluðu almenn-
ingshlutafélögin að meðaltali
um 12 prósenta arði. Það
taldist gott, en náði þó ekki
neðri mörkunum á því sem
gerðist í Evrópu. Atvinnulífið
á því augljóslega mikið starf
fyrir höndum við hagræð-
ingu ef takast á að keppa við
fyrirtæki sem bjóða mun
betri fjárfestingarmöguleika
á hlutafjármörkuðum í Evr-
ópu.
Karl Th. Birgisson
UNDIR ÖXINNI
Geir H. Haarde
formaður þingflokks Sjálfstæðisflokksins
— Hvernig má það vera að frumvarp um frjálst
verð á olíuvöru stendur í þingflokki Sjálfstæðis-
flokksins, þess fíokks sem telur sig bestan mál-
svara frjálsrar verslunar / landinu?
„Þetta mál hefur verið til umfjöllunar í þingflokkn-
um frá því nokkru fyrir jól, en var ekki eitt þeirra
mála, sem lá á að afgreiða fyrir áramót. Þess vegna
var brugðið á það ráð að fresta því og efna til nánari
viðræðna milli stjórnarflokkanna um það. Það er Ijóst
að í báðum flokkum eru raddir, sem telja að breyting-
ar af þessu tagi geti komið illa við landsbyggðina
með þeim hætti að verð á olíuvöru yrði eitthvað
hærra fjarri aðalþéttbýlinu. Við viljum leysa málið á
þann hátt, að það verði aukin samkeppni milli olíufé-
laganna um verð eins og þjónustu. Og við teljum að
það eigi að vera unnt að gera það, til dæmis með
þeim hætti að olíufélögin reyni að tryggja viðskipta-
vinum sínum sambærileg kjör með því að jafna verð-
ið innan eigin dreifingarkerfa. En aðalatriðið er það,
að þetta mál er ekki útrætt. Ég tel að það séu til á
því sanngjarnar og eðlilegar lausnir, sem miðá í frjáls-
ræðisátt, og það er ástæðulaust að tjá sig frekar um
málið fyrr en flokkamir hafa náð niðurstöðu, enda
held ég að það þjóni ekki hagsmunum þeirra, sem
vilja rýmka til á þessu sviði, að vera að gaspra eitt-
hvað með það."
— Burtséð frá afdráttarlausum ályktunum lands-
fundar Sjálfstæðisfíokksins um ,#fnám lögbund-
inna verölagshafta" stríöa þá óskir um veröjöfnuð
innan dreifíngarkerfa olíufélaganna ekki líka gegn
ályktunum um að tryggja skuli ,/jfíuga samkeppni í
viðskiptalífinu og stuðla að heilbrigðum viðskipta-
háttum'7
„Það verður hvert félag að meta fyrir sig, en ég get
vel imyndað mér að niðurstaðan hjá þeim verði sú,
að það þjóni hagsmunum þeirra að gera þetta svona.
Inni í þessu dæmi yrði væntanlega magnafslátur fyrir
stóra kaupendur hvar sem er á landinu, eins og t.d.
útgerðirnar og fleiri aðila, sem mundu jafnvel fara í
útboð á þessu og svo framvegis. Félögin eru best
dómbær um þetta sjálf og ég held að það sé ekki
ólíklegt að þau komist að þessari niðurstöðu. Menn
verða líka að átta sig á því að við erum ekki að tala
um neinar stórar upphæðir á lítra, því flutningskostn-
aðurinn er svo lítill miðað við verðið á þessari vöru,
að það eru engan veginn stórkostlegir peningalegir
hagsmunir í húfi, hvorki fyrir félögin né neytendur, þó
svo verðið verði jafnað innbyrðis."
— En verður þessu máli forðað frá strandi í þing-
fíokknum ef landsbyggðarþingmennirnir sitja fast
við sinn keip?
„Þetta er nú ekki mest aðkallandi mál, sem við er-
um nú að fást við. Ég tel að við leysum þetta fljót-
lega, en í augnablikinu erum við að fást við miklu
brýnni mál í þinginu; lánsfjárlög, ráðstafanir í ríkisfjár-
málum og breytingar á lögum um Hagræðingarsjóð
sjávarútvegsins. Svo fara menn á vegum flokkanna í
málið og ég hef ekki trú á öðru en þetta leysist."
Fram kom í síöustu viku að ckki er samstaða í þingflokki Sjálfstæðisflokksins
um frumvarp Jóns Sigurðssonar, iðnaðar- og viðskiptaróðherra, um jöfnun á
flutningskostnaði olíuvöru. Innflutningur á oliuvöru er nú frjáls með öllu, en
enn eru hömlur á verðlagningu innanlands, þrátt fyrir að í Hvítbók ríkisstjómar-
innar segi „verðlagning á oliuvörum verður gefin frjáls". Innan þingflokksins
munu það einkum vera landsbyggðarþingmenn, sem setja sig gegn frjálsu ol-
íuvöruverði.