Pressan - 21.05.1992, Blaðsíða 24

24
FIMMTUDAGUR PRESSAN 21.MAÍ 1992
E R L E N T
„Eg ætlaöi aö
toorga peningana
aftur...“
frski biskupinn Eamonn Casey í
bréfi þar sem hann skýröi frá því að
hann heföi hirf jafnvirði um 7 millj-
óna íslenskra króna úr safnaöar-
bauknum til þess aö greiða frillu
sinni og barnsmóður.
Nú er þaö skítt
I París er gengin í gildi reglugerö,
sem skyldar hundeigendur til þess
að þrifa upp eftir skjólstæðinga sína
eða greiöa allt aö 15.000 króna sekt
ella. I París er talið að um 11 tonn-
um af hundaskít sé dreift á götur
daglega og árlega eru um 600
manns skráðir á spítala vegna
áverka, sem rekja má til hans. I Par-
fs eru um 200.000 hundar eöa einn
á hverja tíu tvífætta.
Ekkibara á
landi!
Það er ekki bara á íslandi, sem
þingmenn svindla í atkvæöa-
greiöslu. Á Ítalíu fór allt í háaloft síö-
asta sunnudag þegar þingskrifarar
uppgötvuðu aö einhverjir þing-
mannanna höföu svindlaö viö kjör á
nýjum forseta og greitt fleiri en eitt
atkvæöi. Ólíkt því, sem hér geröist,
fundust sökudólgarnir ekki, en at-
kvæöagreiöslan var endurtekin og
reglum breytt.
Hvaö veröur þá
um Bigga Árna?
Frá Bandaríkjunum berast nú þær
fregnir aö J. Ross Perot, hugsanleg-
ur forsetaframbjóðandi (sem þegar
hefur siglt fram úr Bush í einni
könnun), íhugi að bjóöa Jeane Kirk-
patrick, dálkahöfundi PRESSUNN-
AR, aö vera varaforsetaefni sitt.
Hverjum haninn
galar
Lundúnabúinn John Ritchings,
sem er tiltölulega nýfluttur I þorpiö
Stoke í Devon mátti lúta í lægra
haldi fyrir hananum Corky. Hann
hafði kvartaö undan því aö Corky
héldi fyrir sér vöku og fengið úr-
skurð þess efnis aö þagga bæri niö-
ur í hananum. Áfrýjunarréttur komst
hins vegar aö því aö hanagal væri
eitt þeirra hljóða, sem búast mætti
við í sveitinni, og Corky væri því i
fullum rétti.
Gliðnar Tékkó-
slóvakia í tvennt?
Tveimur og hálfu ári eftir að
Tékkóslóvakía losnaði úr viðj-
um kommúnismans stendur
landið enn á krossgötum. „Það
má vel gera ráð fyrir því að
Tékkóslóvakía klofni eftir kosn-
ingamar [5.-6. júní],“ segir Jiri
Pehe, sérfræðingur í málefnum
Tékkóslóvakíu hjá Radio Free
Europe í Múnchen.
Liðist ríkið í sundur gerist það
þó með mun hljóðlegri hætti en
verið hefur í Júgóslavíu. Skoð-
anakannanir benda reyndar til
þess að meirihluti bæði Tékka
og Slóvaka vilji halda ríkinu
saman, en þeir virðast jafhframt
hafa gefist upp fyrir aðskilnaðar-
hugmyndunum.
Tékkóslóvakía var stofnuð ár-
ið 1918 og stjómlistin þar hefur
jafnan falist í að halda jafhvægi
milli Bæheims og Mæris annars
vegar og Slóvakíu hins vegar.
Tékkneskir konungar réðu Bæ-
heimi og Mæri fram á 16. öld, en
Slóvakar höfðu aldrei kynnst
sjálfstæði. Muninum á þjóðun-
um tveimur hefur best verið lýst
þannig að Tékkar drekki bjór en
Slóvakar vín. Woodrow Wilson
Bandaríkjaforseti aðstoðaði
heimspekiprófessorinn Jan Mas-
aryk (sem var af tékknesku,
slóvösku og þýsku bergi brotinn)
við að smíða Tékkóslóvakíu úr
leifum austum'ska keisaraveldis-
ins, en tékkneski hlutinn hafði
verið innan Austumkis og hinn
slóvaski innan Ungverjalands.
Og fram til 1939, þegar Hitler
hemam Tékkóslóvakíu, gekk
þetta upp. Tékkóslóvakía var
frjálst og friðsamt lýðræðisríki.
Landið var þá í hópi sjö helstu
iðnríkja heims og þótti að mörgu
leyti til fýrirmyndar. Til dæmis
tóku íslensku hegningarlögin
vemlega mið af hinum tékk-
nesku, sem þóttu mjög frjálslynd
íþádaga.
A hinn bóginn voru Tékkar
ávallt við stjómvölinn og Sló-
vökum fannst þeir afskiptir. í
stríðinu tóku þeir afstöðu með
Hitler gegn því að hann veitti
Slóvakíu hálfgildings viður-
kenningu. Eftir stríð kváðu

icPrag
Bœheimur
Pólland -
•Kraká
•Brno
Slóvakía
vímk .Bratis|ava
Austurríki

★Búdapest
Ungverjaland
kommúnistar allar sjálfstæðis-
hugmyndir niður og þær em
núna fyrst að vakna að nýju.
í kosningunum í byrjum
næsta mánaðar verður kosið til
alríkisþings og svæðisþinga í
löndunum tveimur. Stjómarand-
staðan, sem kom kommúnistum
frá völdum og skáldinu Vaclav
Havel í forsetastól, var tiltölu-
lega samhent, en síðan hefur
hreyfingin margklofnað og nýir
flokkar bæst við, þannig að nú
em um 120 pólitískir flokkar og
flokksbrot í Tékkóslóvakíu. En
burtséð frá pólitísku öngþveiti
munu nýjar staðreyndir í efna-
hagslífi Tékkóslóvakíu ekki
skipta minna máli í kosningun-
um.
Slóvakar höfðu öll tögl og
hagldir í stjóm kommúnista síð-
ustu tvo áratugi og stjómin í Prag
dældi fjármagni til Slóvakíu tii
að kosta menntun, iðnvæðingu
og heilbrigðiskerfi. Þessar niður-
greiðslur hafa minnkað vemlega
undanfarin tvö ár. Jafnframt fólst
stór hluti iðnvæðingarinnar í
vopnaframleiðslu, sem nú er nær
engin. Fijálshyggjustefna stjóm-
valda hefur valdið 4% atvinnu-
leysi í Bæheimi og Mæri, sem
talið er vera tímabundið, en í
Slóvakíu nemur það 13% og er
ekki talið munu minnka í bráð.
Hið sérkennilegasta í málinu
öllu er hins vegar sú staðreynd
að samkvæmt skoðanakönnun-
um vilja aðeins um 20% Slóvaka
sjálfstæði, en á sama tíma njóta
þjóðemissinnaðir flokkar þar
mestra vinsælda og hið nýja þing
kann að telja sig knúið til að
standa við stóm kosningaloforð-
in, jafhvel þó svo þingmenn geri
sér grein fyrir því hvílíkt glap-
ræði það kynni að reynast.
Jan Kalvoda, aðalsamninga-
maður Tékka um smíði nýrrar
stjómarskrár, telur að allt beri
þetta að sama bmnni, að Slóvak-
ar vilji bæði halda og sleppa.
„Helst af öllu vildu þeir vera að
semja um nýtt ríki til eilífðar-
nóns án þess að þurfa nokkum
tímann að stofna það.“ Hann
bendir á að í samningaviðræðun-
um, sem þegar hafa tekið eitt og
hálft ár, hafi Slóvakar hvað eftir
annað sett fram ný og ný skil-
yrði, sem flest virtust til þess fall-
in að reyna á þolrifin á Tékkum
„... og aðallega til að að sýnast
heima fyrir, að þeir væm að gæta
slóvaskra hagsmuna með oddi
ogegg“.
Milli þjóðanna gætir engrar
óvildar, líkt og gerist til dæmis í
Júgóslavíu, og Slóvakía er ennþá
mjög háð Bæheimi og Mæri. Af-
ar fáir fá séð nokkra nauðsyn á
aðskilnaði landanna, en engu að
síður er meira en líklegt að ekki
verði komið í veg fyrir hann úr
þessu.
Enn deilt
um Che
í hafnarborginni Rosario í
Argentínu logar allt í illdeil-
um vegna Che Guevara, 25
ámm eftir dauða hans.
Ástæðan er sú að borgarráð
samþykkti fyrir skemmstu að
setja upp skjöld á húsið, þar
sem Che fæddist og ólst upp.
Skömmu eftir samþykktina
var handsprengju varpað á
götuna fyrir framan húsið.
Stuðningsmenn minning-
arskjaldarins, sem flestir em
sósíalistar, segja sem svo, að
hvað sem Che kunni að hafa
gert á sínum túna, verði ekki
hjá því litið að hann hafi
komist á spjöld sögunnar.
Andstæðingamir segja hins
vegar að með skildinum sé
verið að heiðra minningu
manns, sem vildi hrinda hug-
sjónum sínum í verk með of-
beldi, og það séu einmitt slík-
ir menn, sem Argentínubúar
hafi hafnað.
Hægt miðar í samn-
ingsátt í Suður-Afríku
Enn á ný hafa Suður-Affíkan-
ar sest niður til þess að finna við-
unandi og friðsamlega lausn á
vanda landsins. Takist mönnum
að höggva á hnútinn er ekki
óhugsandi að svertingjar fái að-
ild að stjóm landsins áður en
sumarið er allt og að snemma á
næsta ári verði haldnar kosning-
ar, þar sem allir hafi kjörrétt
óháð litarafti.
En haldi óvissan áffam út júní
er ffamtíð Suður-Afríku myrkr-
um hulin og sennilega mun of-
beldisaldan enn rísa, því þrátt
fyrir að aðskilnaðarstefnan hafi
verið atlögð hafa kjör negra —
bæði hvað lýðréttindi og efha-
hag varðar — lítt sem ekkert
bamað.
Afríska þjóðarráðið (ANC)
hefur hótað því að gripið verði til
verkfalla og sniðgöngu hjá
F.W. de Klerk og Nelson Mandela: lítið hressir.
verslunum hvítra, verði ekki bú-
ið að semja um bráðabirgða-
stjóm í júní, en þá hefst þinghlé í
Suður-
Júgóslavía brennur
JEAN KIRKPATRICK
„Milosevic leikur samkvæmt
öðmm reglum en aðrir Ieiðtogar
Evrópu,“ sagði evrópskur
stjómarerindreki á dögunum
um herforingjann í Serbíu. Að
sögn hans notaði þessi „snjall-
asti svikahrappur Balkan-
skaga... óvenjulega persónu-
töffa sína“ til þess að villa um
fyrir Cyms Vance, sendiboða
Sameinuðu þjóðanna (SÞ), Pet-
er Carrington lávarði, samn-
ingamanni Evrópubandalagsins
(EB), og Marrack Goulding,
yfirmanni ffiðarsveita SÞ.
Þessir menn töldu að Slobod-
an Milosevic væri alvara með
öllum friðarviðræðunum og
vopnahiéunum, sem hann átti
hlut að. „Hann getur látið út úr
sér svívirðilegustu lygar af fúll-
kominni og falslausri einlægni,"
sagði annar háttsettur evrópskur
erindreki um hann.
Það er með ólíkindum hversu
auðveldlega diplómatar og
stjómarerindrekar láta blekkjast
af mönnum á borð við Milosev-
ic (og Ajatollah Khomeiní og
„... diplómatískar umleitanir duga líttgegn sprengjuregni.
Það ríkir stjórnleysi íJúgóslavíu og hugleysi íBrussel og
Washington. Við skulum þvíekki ræða um nýja heims-
mynd alveg strax. “
argentínsku hershöfðingjunum
og Saddam Hussein). Það er erf-
itt fyrir siðfágaða leiðtoga sið-
menntaðra ríkja að trúa því að
maðurinn handan samninga-
borðsins sé í þann veginn að láta
gera sprengjuárásir á saklausa
borgara, þurrka út heilu fjöl-
skyldumar og bæina, og svíkja
gefin loforð. Það er erfitt að trúa
því að hinn brosandi leiðtogi,
sem hefur ekki undan við að
fullvissa fólk um friðarvilja
sinn, sé í raun pólitískur geð-
sjúklingur, sem ekkert skilur
nema vald.
Smám saman kemur hið
sanna samt í ljós. Nú loksins
telja vestrænir diplómatar sig
hafa skilið ofbeldisfullt fram-
ferði Milosevics. Til að mót-
mæla þessu hefur EB dregið til
baka hemaðarlega eftirlitsmenn
sína og Bandaríkin hafa kallað
heim sendiherra sinn. „Við
hættum alltof miklu til,“ hafði
Reníer-fréttastofan eftir fyrir-
liða EB-sendinefndarinnar.
„Það er ekki komið fram við
okkur eins og vera ber og sumir
hér lúta ekki neinni stjóm. Ég
get ekki lagt menn mína í
hættu... Sumir þeirra hafa fyrir
fjölskyldum að sjá.“
Á sama tíma og stórskotalið
og skriðdrekar gera harða hríð
að Sarajevo og leyniskyttur
skjóta á allt, sem hreyfist, til-
kynna Evrópubúar og Banda-
ríkjamenn að þeir muni hegna
Milosevic. Þeir muni einangra
hið nýja ríki hans, þeir muni
beita efhahagsrefsingum og þeir
muni neita ríkinu um aðild að
öllum alþjóðastofnunum.
Þeir munu bíða þess að efna-
hagsrefsiaðgerðimar beri tilætl-
aðan árangur úr ömggri fjar-
lægð. Á meðan munu hersveitir
Milosevics slátra múslímum, en
nú þegar hafa þúsundir þeirra
orðið tilraun Serba til þess að
hemema Bosníu-Herzegóvínu
að bráð.
Bandaríkin hafa ekki bmgðist
við bænum fómarlamba Serba
af meiri hetjulund eða hjálpfysi
en Evrópubandalagið. Banda-
ríska utanríkisráðuneytið kvað
Bandaríkin ráða ráðum sínum
með EB, en „við munum ekki
fara fram úr Evrópumönnunum.
Þeir verða að ákveða með hvaða
hætti þjóðir heims eiga að nálg-
ast vandann í Júgóslavíu", eins
og háttsettur ráðuneytismaður
orðaði það við mig í skjóli nafn-
leyndar.
Þessi djarflegu orð gætu allt
eins hafa verið muldruð þegar
Mússólíní iéðst inn í Abbyssin-
íu eða Adólf Hitler rölti inn í
Rínarlöndin.
,T>að græðir enginn á því að
fara inn á vígvöllinn milli
manna, sem em staðráðnir í að
drepa hver annan, og biðja þá að
hætta. Við urðum að sætta okk-
ur við að það væri h'tið hægt að
gera fyrr en mesti blóðþorstinn
væri slökktur,“ bætti þessi ráðu-
neytisbunki við.
Ásetningur fjölskyldu þjóð-
anna má sín lítils gagnvart of-
beldi. AJlt hjal um sameiginleg-
ar vamir og öryggi er einskis
virði, því diplómatískar umleit-
anir duga lítt gegn sprengju-
regni. Það ríkir stjómleysi í
Júgóslavíu og hugleysi í Bmssel
og Washington. Við skulum því
ekki ræða um nýja heimsmynd
alveg strax.___________________
Höfundur er fyrrverandi sendiherra
Bandaríkjanna hjá SÞ.
Afríku. Gert hafði verið ráð fyrir
því að þingið myndi samþykkja
lög um nýja stjóm landsins eftir
leiðtogafund Ráðstefnu um lýð-
ræði í Suður-Afríku (CO-
DESA), sem haldinn var um síð-
ustu helgi, og fyrir þinghlé.
Þvert ofan í vonir manna
leystist fundur CODESA upp á
laugardag vegna ágreinings fúll-
trúa ríkisstjómarinnar og ANC
og hefði sjálfsagt farið algerlega
í vaskinn ef F.W. de Klerk for-
sætisráðherra og Nelson Man-
dela, leiðtogi ANC, hefðu ekki
tekið til sinna ráða.
Mandela kveðst bjartsýnn á
að viðunandi lausn finnist fyrir
alla aðila. En hann varar jafn-
framt við því að ANC gæti grip-
ið til „annarra ráða“ ef ekki
semst. ,J>að skyldi enginn gera
þau mistök að halda, að alþýðan
muni ekkert gera til þess að bæta
hag sinn. Múgurinn hefur ekki
bara rétt heldur líka skyldu til
þess að taka upp baráttu til að
breyta kjörum sínum.“
Nú í vikunni hafa aðilar að
CODESA átt óformlegar við-
ræður, en deilumar munu fyrst
og fremst snúast um það hversu
aukinn meirihluta stjómarskrár-
breytingar þurfi í þinginu til þess
að taka gildi. Restum, sem ná-
lægt viðræðunum koma, ber
saman um að í raun beri ótrúlega
lítið á milli, en saka gagnaðilann
um óbilgimi.
Tíminn er hins vegar af skom-
um skammti og vinnur gegn
Suður-Affíkönum, hvítum sem
svörtum.