Pressan - 10.06.1993, Qupperneq 22

E R L E N T
22 PRESSAN
Fimmtudagurinn 10. júní 1993
MAÐUR VIKUNNAR
Masako Owada
Prinsessa með
t>ein í nefinu
Þegar Masako var við
nám í Harvard kynnti hún
nýjan leik fyrir vinum sín-
um. Leikurinn kailaðist keis-
ari og fólst í því að leikendur
drógu spjöld sem stóðu fyrir
hina ýmsu titla, allt frá kot-
bónda til keisara. Það merki-
lega er að Masako vann yfir-
leitt leikinn og varð keisari.
Japanskar kvenréttinda-
konur eru ekki á einu máli
um ágæti ákvörðunar henn-
ar um að giftast inn í elsta
einveldi heimsins. Hún er
dóttir vel þekkts lögfræðings
og diplómata. Faðir hennar
er núverandi aðstoðarutan-
rikisráðherra Japans. Hún
lauk hagfræðinámi frá Har-
vard-háskóla með láði en ár-
ið 1986 innritaðist hún í
lagadeild Tókýó-háskóla í
nám sem miðar að því að
búa fólk undir störf í þágu
utanríkisþjónustunnar. Slíkt
nám er mjög strangt og ein-
ungis 5% nemendanna eru
konur. Jafnvel enn þann dag
í dag missa prófessorar við
H’ókýó-háskóla út úr sér
setningar eins og „hún gerði
það sem meira að segja karl-
menn geta ekki“ og flýta sér
svo að leiðrétta sig. Masako
og krónprinsinn hittust fyrst
í október árið 1986. Hann
varð strax heillaður af Ma-
sako og fljótlega voru skipu-
lagðir fjórir fundir til þau
gætu kynnst betur. Á sama
tíma fóru siðameistarar
hirðarinnar að skoða ætt
hennar og uppruna aftur í
þrjá ættliði. Þeir rákust strax
á eitt vandamál með Owada-
* ■*ættina. Afi hennar var tengd-
ur fyrirtækinu Chisso, en það
fýrirtæki bar ábyrgð á losun
efnaúrgangs á sjötta áratugn-
um sem kostaði þúsundir
manna líf og heilsu. Afinn
var reyndar eldd tengdur fýr-
irtækinu þegar skaðinn varð
en seinna varð hann stjórn-
arformaður þess og tók þátt í
málaferlunum sem fylgdu í
kjölfarið. Starf hennar í
utanríkisráðuneytinu fólst
aðallega í að standa í samn-
ingaviðræðum við Banda-
ríkjamenn um verslun og
viðskipti. Hún var á góðri
leið með að brjóta ísinn fýrir
japanskar konur og komast
til æðstu metorða í japanska
embættiskerfinu og við-
sldptalífinu. Það sem við tek-
ur núna er gjörólíkt. I stað
þess að karpa við erlendar
sendinefndir um verslun og
viðskipti mun líf hennar
snúast um góðgerðarstarf-
semi ýmiss konar og ljóða-
gerð, en það er starfi sem
þykir hæfa keisaraynjum í
Japan. Annars er lítið vitað
um daglegt líf keisarafjöl-
skyldunnar. Hirðin saman-
stendur af 1.132 manna
starfsliði sem sér um allt sem
fjölskyldunni viðkemur.
Ölíkt kóngafjölskyldum Evr-
ópu er keisarafjölskyldan
ekki rík af persónulegum
auði en vandlega er séð fýrir
öllum þörfúm hennar. Sum-
ir Japanir skilja ekkert í Ma-
sako að vilja yfirgefa sitt fýrra
líf og fara inn í keisarafjöl-
skylduna, sem líkist frekar
safni en venjulegu heimilis-
lífi. Tengdamóðir hennar,
keisaraynjan, krafðist ýmissa
breytinga þegar hún settist í
hásætið. Hún vildi til að
mynda ala upp sín eigin
börn, en slíkt þótti ekld
hæfa. Hún fékk það þó í
gegn með harðfýlgi en átök-
in kostuðu sitt og á tímabili
var hún á barmi taugaáfalls.
Engum virðist blandast hug-
ur um að Masako Owada
hefur alla þá kosti sem jap-
anska keisaraynju mega
prýða. Hún er öguð, hefúr
mikla námshæfileika og er
þagmælsk. Hún hefúr þegar
sýnt að hún hefur bein í nef-
inu en ef hún ætlar að breyta
keisaradæminu til nútíma-
horfs mun hún þurfa að að
taka á öllu sem hún á.
^lljt SöDsöfnsfon Uoof
Dœmum Gergen
afverkum hans
Bill Clinton og David Gergen hafa orðið fýrir árásum, bæði
frá hægri og vinstri, í kjölfar þeirrar ákvörðunar Clintons að
ráða þann síðarnefnda í starf ráðgjafa við Hvíta húsið. Gergen
var mildlsmetinn ráðgjafi í Hvíta húsinu á valdatíma Reagans og
verður nú aftur háttsettur ráðgjafi við sömu stofnun en undir
nýjum forseta. Demókratar líta á Clinton sem svilcara við mál-
staðinn fýrir að ráða Gergen í stöðuna og repúblikanar eru æfir
út í Gergen fýrir að hafa sagt já.
Að okkar mati skiptir ekki máli hvað hann hefur sagt og gert
hingað til, heldur hvað hann segir og gerir í ffamtíðinni. Þetta er
stjórnartíð Clintons og það sem mestu máli skiptir er hvort
Gergen tekst að koma stefiiumálum Clintons í höfn.
Fórnarlamb fordóma
Samkynhneigður sjóliði í bandaríska hernum fannst látinn í Japan á síð-
asta ári og var hann hroðalega illa útleikinn. Herinn gaf þá skýringu að
um slys hefði verið að ræða og reyndi að þegja þá staðreynd í hel, að
skipverjinn væri fórnarlamb fordómafullra liðsmanna í bandaríska hernum.
Allen Schindler á Hawaii
Óttaðist um líf sitt um borð i Belleau Wood, enda snerust sífellt fíeiri skipverjar gegn honum vegna samkynhneigðar hans.
Það var í október síðast-
liðnum sem hinn rúmlega tví-
tugi loftskeytamaður Allen R.
Schindler fannst látinn á al-
menningssalerni í Sasebo í
Japan, þar sem bandaríski sjó-
herinn hefur bækistöðvar sín-
ar. Allen hafði augljóslega ver-
ið misþyrmt hrottalega og
barinn til ólífis, en samt sem
áður hikuðu bandarísk heryf-
irvöld ekki við að fullyrða að
um slys hefði verið að ræða.
Tveir mánuðir liðu þangað
til fjölskylda hins látna fékk að
vita að hann hefði ekld dottið,
heldur orðið fyrir barðinu á
sldpsfélögum sem haft hefðu
horn í síðu hans. Rannsókn
málsins fór fram á vegum
hersins og allt gert til að
hindra að fjölmiðlar kæmust á
snoðir um hvað gerðist, enda
málið allt hið óþægilegasta.
Móðir Allens gat þó ekki sætt
sig við að reynt væri að þegja
málið í hel og hefúr nú skorið
upp herör gegn bandarískum
heryfirvöldum.
Andlitiö óþekkjanlegt
af völdum áverka
Það var ólýsanlegt áfall fýrir
móður Allens, Dorothy Haj-
dys, að fregna að sonur henn-
ar væri látinn. Hún varð þó
fyrir enn stærra áfalli, þegar
hún tók á móti líkkistunni í
Bandaríkjunum. í henni lá
maður í bláum einkennisbún-
ingi en andlit hans var óþekkj-
anlegt af völdum áverka og
því hafði Dorothy enga vissu
fýrir því að hinn látni væri
sonur hennar. Það var ekki
fýrr en hún hafði brett upp
ermar hans, að húðflúrið kom
í ljós og ekld var lengur um að
villast að það var Allen sem lá
í kistunni.
Öll málsatvik voru mjög
óljós og þegar móðir Allens
reyndi að grafast fyrir um
málið var henni sagt að Allen
hefði dottið á höfúðið í slags-
málum. Sannleikurinn kom
þó síðar í ljós. Allen hafði
brugðið sér í land þar sem
herskipið Belleau Wood lá við
bryggju í Sasebo í Japan og var
á leið aftur út í skip rétt um
miðnættið, þegar ráðist var á
hann. Árásarmennirnir, sem
voru að minnsta kosti tveir og
hugsanlega fimm, neyddu Al-
len með sér í gegnum Al-
buquerque-garðinn sem er
örskammt frá bandarísku sjó-
herbækistöðvunum og drógu
hann inn á almenningssalemi
þar sem þeir börðu hann til
ólífis.
Óþoldcarnir lömdu höfði
Allens af öllu afli utan í eina
þvagskálina og misþyrmdu
honum á hroðalegasta hátt.
Aðkoman var enda hrikaleg
þegar Allen fannst síðar um
nóttina en hann var þá látinn.
Krufning leiddi í ljós, að Allen
hafði dáið af völdum „milcilla
áverka um allan líkamann,
bæði á höfði og búk“. Höfúð-
kúpan hafði verið méluð,
mörg rifbrein brotin og blætt
hafði inn á heila og lungu.
Herinn hylmir yfir meö
árásármönnunum
Lengi vel var allt á huldu
um það hvernig dauða Allens
bar í raun og veru að, enda
gætti herinn þess vandlega að
fara í kringum sannleikann og
hylmdi yfir með árásarmönn-
unum. Var það ekki fyrr en
tveimur mánuðum eftir at-
burðinn sem móðir hans
komst loks að sannleikanum.
Allen hafi orðið fýrir barðinu
á nokkrum skipverjum á Bell-
eau Wood, sem lögðu blint
hatur á homma.
Sagan var þó fljót að kvisast
út meðal hermannanna í
Sasebo og beindust böndin
strax að tveimur þeirra, Terry
M. Helvey og Charles E. Vins.
Aðeins þeir tveir voru hand-
teknir af herlögreglunni, enda
þótt vitni hefði séð fimm
menn neyða Allen á brott
með sér. Vins játaði sig strax
sekan. Hann sagði að auki til
félaga síns Helveys og slapp
fýrir vikið með fjögurra mán-
aða fangavist. Heryfirvöldum
var mikið í mun að engin op-
inber umfjöllun yrði um at-
burðinn og ekld kæmi til rétt-
arhalda í máli hins sldpverj-
ans, Helveys, sem hnepptur
var í gæsluvarðahald.
I marga mánuði neitaði
Helvey allri aðild að dauða Al-
lens og því kom það flatt upp
á marga þegar hann tók upp á
því öllum að óvörum að lýsa
sig sekan í byrjun maí síðast-
liðins. 1 kjölfarið var ákæran
milduð og dómnum breytt úr
„morði að yfirlögðu ráði“ í
„ásetning um að valda alvar-
legu líkamstjóni". Ljóst þótti
að herinn hafði komist að
„samkomulagi" við Helvey,
svo unnt væri að ljúka málinu
áður en til réttarhalda kæmi,
en þau áttu að hefjast 1. júní
síðastliðinn. Með þessu móti
töldu heryfirvöld, að unnt
væri að breiða yfir málið og
hindra að um það yrði fjallað
opinberlega. Þeim skjátlaðist
þó hrapallega eins og síðar átti
eftir að koma í ljós.
Óttaöist um líf sitt um
borö
Allen Schindler starfaði áð-
ur sem loftskeytamaður á her-
sldpinu Midway en var færður
yfir á Belleau Wood í ársbyrj-
un 1992. Hann hafði aldrei
orðið fýrir aðkasti innan hers-
ins vegna samkynhneigðar
sinnar, fýrr en hann byrjaði að
vinna á Belleau Wood. Um
borð bjó hann við stöðugt að-
kast skipverja, hæðst var að
honum og honum hótað líf-
láti. Aðrir þeir sldpverjar, sem
ekki voru blindir af hatri og
fordómum í garð Allens, voru
á einu máli um að þar væri á
ferð prýðisnáungi og duglegur
til verka að auki. Allen lét lítið
á sér bera um borð, enda þótt
hann drægi ekki dul á kyn-
hvöt sína, væri hann spurður.
Mánuði fýrir dauða sinn skrif-
aði Allen í dagbók sína: „Ef þú
getur ekki verið þú sjálfur,
hver ertu þá?“ Eftir morðið
kom í ljós, að Allen hafði ótt-
ast um líf sitt á Belleau Wood.
Trúði hann einum skipsfélaga
sinna fyrir því að hann væri
hræddur og gæti ekki beðið
eftir að losna af skipinu.
Nokkru fýrir morðið skrifaði
Allen í dagbók sína: ,/E fleiri
eru farnir að snúast gegn mér
um borð. Guð má vita upp á
hverju þeir geta tekið.“
Allen reyndi þó að slá öllu
saman upp í grín og sagði ein-
hverju sinni við einn skipsfé-
Iaga sinn, að hann þyrfti að
minnsta kosti ekki að hafa
áhyggjur af því að lenda hjá
skrattanum ef hann dæi,
vegna þess að Belleau Wood
væri sjálft helvíti. Allen hafði
oft kvartað undan áreitni
vinnufélaganna við yfirmenn
sína og beðið um lausn frá
störfum, en þeir létu áhyggjur
hans sem vind um eyru þjóta.
Engu að síður lét sjóherinn
hafa eftir sér þau ummæli í
byrjun þessa árs, að ekki hefði
verið kunnugt um nokkurs
konar áreitni eða hótanir í
garð Allens um borð í skipinu.
Yfirlýsing þessi, ein örfárra
sem herinn lét frá sér fara í
tengslum við morðmálið,
vakti undrun margra, ekki síst
fýrir þær sakir að skipið Bell-
eau Wood var þekktur „vand-
ræðagemlingur“ innan
bandaríska flotans. Heima-
mönnum í Sasebo í Japan var
meinilla við skipverja, sem
voru ókurteisir og létu óffið-
lega í landi, einkum þegar vín
var haft um hönd. Ýmis atvik
áttu sér stað og aðeins tveimur
vikum fýrir morðið nauðguðu
nokkrir skipveijar þrettán ára
gamalli bandarískri stúlku og
aðrir stofnuðu til ryskinga á
götu úti. Skömmu fýrir morð-
ið hafði borgarstjórinn í Sase-
bo skrifað yfirmanni her-
stöðvarinnar og beðið hann
að „gefa hæfni skipverja og
aganum um borð í Belleau
Wood meiri gaum“.
Móöirin berst fyrir
réttlæti
Það var því reiðarslag fýrir
fjölskyldu Állens og vini, þeg-
ar Helvey skyndilega játaði sig
sekan um morðið á Allen í
maí og ekkert varð af réttar-
höldunum í máli hans. Bæði
höfðu menn vonað að Helvey
yrði dæmdur til dauða fýrir
afbrot sitt og eins var ljóst, að
án opinberra réttarhalda
kæmi sagan aldrei fýrir sjónir
almennings. Heryfirvöldum
skjátlaðist þó hrapallega, er
þau héldu að þar með væri
málið úr söguni.
Móðir Allens, Dorothy,
ákvað að við þetta yrði ekld
unað. Hún fékk ýmis borgara-
samtök í lið mér sér og hefúr
nú krafist þess að málið verði
tekið upp að nýju og að þessu
sinni rannsakað ofan í kjöl-
inn. Þannig fáist úr því skorið
hvað raunverulega gerðist;
hversu margir árásarmenn-
irnir voru og réttað verði í
máli þeirra. Dorothy hefur nú
komið viða ffarn opinberlega í
baráttu sinni fýrir réttlæti.
Hún leggur þó á það ríka
áherslu, að fýrir sér vaki ekki
að berjast fýrir bættum rétt-
indum samkynhneigðra í
bandarísku samfélagi. Eini
ásetningur hennar sé, að
reyna að koma í veg fyrir að
aðrar mæður missi syni sína.
Byggt á The Viilage Voice.
Morðstaðurinn
Höfði Allens hafði verið lamið utan í þvagskálina svo höfuðkúpan mél-
aðist.