Pressan - 08.07.1993, Blaðsíða 17

Fimmtudagurinn 8. júlí 1993
PRBSSAN 17
</>
5
2.
Þá er veðurfrœðingurinti
orðinn þátttakandi í til-
raun sem erflóknari en
hann gœti gert sjálfur. “

Haraldur Ólafsson veðurfræðingur hefur staðið framarlega í kjarabaráttu náttúrufræðinga
Maður á ekki að sætta sig við ranglæti
Félag íslenskra náttúrufræðinga lokar
húsi Rannsóknarstofu Háskólans í veiru-
ffæði á fimmtudegi. Nokkrum dögum síðar
hefur Margrét Guðnadóttir yfirlæknir
stofnunarinnar lagt fram kæru í þremur lið-
um á hendur FÍN. Á þessum tímum at-
vinnuleysis og launaffystinga er athyglisvert
að náttúrufræðingar skuli leggja út í svo
harðar aðgerðir tengdar kjaramálum. En
FÍN menn eru hvergi bangnir, enda telja
þeir að verið sé að brjóta gamla samninga.
Sá sem hefúr svarað fyrir aðgerðirnar í fjöl-
miðlum heitir Haraldur Ólafsson varafor-
maður kjararáðs FÍN og veðurfræðingur á
Veðurstofú fslands. Haraldur hefur hingað
til verið betur þekktur sem brosmildur veð-
urfræðingur í Sjónvarpinu, en gallharður
baráttumaður í samningamálum. Hann
reynist hið mesta ljúfmenni í viðkynningu,
en hefur engu að síður ákveðnar skoðanir
hvort sem um er að ræða stefnu Veðurstof-
unnar, kjaramál eða bara veðrið.
Verður þessi aðferð ykkar FÍN manna, að
loka Rannsóknarstofunni til að ná ykkar
fram, ekki að teljast tiokkuð róttæk á þessum
tímum atvinnuóöryggis oglaunaskerðinga?
„Víst vorum við róttækir. En það var
samþykkt á félagsfúndi að beita þessari að-
ferð. Ég tel það aðeins endurspegla þá reiði
sem upp var komin hjá félagsmönnum.
Þetta hefði líklega ekki verið gert við venju-
legar kringumstæður, þó finnst mér að off-
ar ætti að grípa til svipaðra aðgerða í kjarab-
aráttunni.“
Varþessi aðgerð nauðsynleg?
„Það var búið að bijóta samning og ekk-
ert hafði gengið í hefðbundnum viðræðum.
Það höfðu verið haldnir yfir 50 fundir með
félagsmönnum og viðsemjendum, allt frá
ráðuneytismönnum niður í forstöðumann,
án þess að nokkuð kæmi út úr því.“
I hverju varþetta samningsbrot fólgið?
„Fyrir nokkrum árum var samið um
ákveðnar greiðslur til náttúruffæðinga, sem
stofnunin bókfærði sem yfirvinnu. Síðan
var fyrirskipaður sparnaður og þá grípur
forstöðumaðurinn til þess ráðs að hætta
þessum greiðslum. Þegar náttúrufræðingar
komu með hugmyndir um aðrar leiðir til
sparnaðar var ekki áhugi fyrir þeim. Síðan
fóru þrír náttúruffæðingar og tveir meina-
tæknar af stofnuninni, ýmist í launalaust
leyfi eða alfarnir, en í staðinn fyrir að nota
það svigrúm sem þá skapaðist var ráðið í
stöðurnar, þar á meðal einn ófaglærður."
Hvaða áhrif hafa aðgerðirnar haft á þetta
mál?
„Eftir þennan dag gerðu menn sér grein
fyrir alvöru málsins.“
En þurfti ekki kjark til að beitafyrir sig lok-
un?
„Þetta mál var auðvitað svolítið sérstakt.
Annars er ég á þeirri skoðun að launamun-
ur á íslandi sé orðinn það mikill að það
stefni í að þjóðfélagið verði harðara en það
er í dag. Þessi munur réttlætir það að beitt
sé meiri hörku í kjarabaráttunni.“
Óþarfa launamismunur
Oft er það þó þannig að þeir sem þurfa
mest á launahœkkunum að halda hafa veik-
ustu stöðuna til að beita sérfyrirþeim.
„Það er alveg rétt og ég veit ekki hvernig
leysa má það vandamál, hugsanlega með
lagasetningu. En fólk ætti ekki að vera feim-
ið við að sýna þá hörku sem til þarf. Það er
ekki réttlátt að þjóðfélagið skúli byggja á
þessum óþarfa launamismun og jafn ódýr-
um vinnukrafti og raun ber vitni. fslenskt
þjóðfélag stendur hvorki né felfur með því
hvort þeir sem hafa ekki nema 50 til 60 þús-
und krónur í mánaðarlaun fá hærri laun.“
Hvaða launfá náttúrufrœðingar?
„Launataxtar náttúrufræðinga ná frá
rúmlega 60 þúsundum upp í 100 þúsund,
en flestir fá líklega nálægt 90 þúsundum.
Síðan eru greiddar ýmsar sporslur frá stofn-
ununum.“
Þú hljómar eins og maður sem hefur sterka
réttlœtistilfinningu?
„Ég get ímyndað mér það.“ Hann brosir
næstum afsakandi. „Þessi launamismunur
er ekki í neinum tengslum við annan raun-
veruleika sem við búum við hér. Það eru
ekki nema tvö ár síðan ég kom heim frá
námi í Noregi og ef maður ber hin Norður-
löndin saman við ísland þá sést fljótt að þar
er stigsmunur en ekki eðlismunur á tekjum
fólks. Og þessi lönd komast vel af án þess að
þurfa að arðræna lítinn minnihluta.“
Er launamunurþarþá minni en á íslandi?
„f Noregi, þar sem ég þekki best til, er
hann minni. Óg lægstu launin þar eru hærri
en lægstu laun hér.
Þegar launin eru mjög lág er oft ráðið í
störf sem eingöngu eru til vegna þess að
vinnuaflið er ódýrt. Þetta er í rauninni
spurning um það hvernig þjóðfélag við vilj-
um byggja upp. Viljum við nýtísku þjóðfé-
lag í samkeppni við atvinnuvegina í tækni-
væddum ríkjum eða viljum við þjóðfélag
sem byggir á hráefnissölu í samkeppni við
fátækari lönd. Ef við viljum tilheyra fyrri
þjóðfélagsgerðinni, þá er ein leið til þess og
það er menntun. Það er alltof algengt við-
horf hér á landi, að það sé offramboð af
menntuðu fólki. Nóg framboð af mennt-
uðu fólki er í raun forsenda þess að við get-
um byggt upp nútíma þjóðfélag.“
Tilheyrirðu einhverjum pólitískum flokki?
„Nei. Stjórnmálaflokkarnir höfða mis-
jafnlega til mín og ég lít ekki á flokksholl-
ustu sem dyggð.“
En ertu hugsjónamaður?
„Ég tel mig hafa hugsjónir." Bros. „Mað-
ur á ekki að sætta sig við ranglæti, hvorki
gagnvart sjálfúm sér né náunganum.“
Hvaðan hefurðu þá skoðun?
„Ætli hún sé ekki bara meðfædd.“
Ekki hægt að sitja og nöldra
Haraldur sótti um stöðu veðurstofústjóra
þegar staðan var auglýst í vetur, en um svip-
að leyti höfðu veðurfræðingar sagt upp á
Veðurstofúnni til að knýja fram ákveðnar
breytingar á starfsemi hennar. Hvers vegna
sóttirðu um veðurstofústjórastöðuna?
„Þessi umsókn var ákveðin yfirlýsing, því
ég gerði mér auðvitað grein fyrir því að það
er ekki venja hjá ríkinu að ráða nýútskrifaða
ungliða í stjórnunarstöður. En þar sem ég
taldi mig hafa hugmyndir um hvernig
mætti bæta þjónustu Veðurstofunnar og
auka rannsóknir þá fannst mér hlægilegt að
sækja ekki um. Ekki síst þar sem ég hafði
látið þessar hugmyndir mínar í ljós og
fannst ekki hægt að sitja bara og nöldra þeg-
ar búið var að auglýsa stöðuna.“
Hvað uppsagnimar varðar segir Haraldur
að þær hafi snúist um að knýja fram breyt-
ingar á starfsemi Veðurstofunnar, sem
meðal annars myndu gefa veðurfræðingun-
um tíma til að stunda rannsóknir, en slíkt
hefur verið illmögulegt vegna mannfæðar.
„Með uppsögnunum fengum við það
meðal annars í gegn, að skipulögð var hóp-
vinna til að móta ffamtíðarstefnuna. Þetta
gerðist ekki í neinu illu, enda ríkir góður
andi á Veðurstofunni. Ég komst að því í
veirumálinu. Á Veðurstofunni er ekki til
staðar þessi persónulega heift sem er á
Rannsóknarstofunni. Þar hvæsa menn
ekki.“
Hvers vegna valdirðu veðurfrœði?
„Mér fannst hún mest spennandi af
raungreinunum. Það em stöðugar tilraunir
í gangi og maður fær nýjar upplýsingar frá
degi til dags. Það nægir að fara út á tún, þá
er veðurfræðingurinn orðinn þátttakandi í
flóknari tilraun en hann gæti sjálfur sett
upp.“
Er veðrið þá aldrei eins?
„Nei, í rauninni er það aldrei eins. Það er
mikil óreiða í veðrinu."
Ég heyrðifyrir skömmu veðurfræðing segja
frá því að minnifólks væri sjaldanjafn brigð-
idt og þegar kemur að veðrinu. Ertu sam-
mála því?
„Já, það er ég! Það getur verið bjart vik-
um saman, svo rignir í tvo daga og þá fer
fólk að tala um það hvort sumarið ætli
aldrei að koma.“
Nú eru veður umhleypingasöm á íslandi.
Heldurðu að það sé meira gaman að vera
veðurfrœðingur hér en til dœmis á rnegin-
landi Evrópu?
„1 Evrópu gefast tækifæri til að taka þátt í
rannsóknum sem eru í fararbroddi innan
veðurfræðinnar, en á Islandi er líklega
skemmtilegra að spá í veðrið.“
Hér gerist svo margt spaugilegt
Þig hefur ekki langað til að starfa ytra eftir
að þú laukst námi?
„Nei, mig var farið að langa til að koma
heim, enda búinn að vera úti í sex eða sjö
ár. Og eitt af því skemmtilega við að vera á
íslandi er hvað hér gerist margt spaugilegt.“
Hvað áttu við?
„Til dæmis þættir Baldurs Hermanns-
sonar. Burtséð frá harmsögunum sem voru
í þáttunum voru þeir spaugilegir. Grínið
náði hámarki í hefldarúttekt á stöðu sauð-
kindarinnar, en þá var sett ffarn sú kenning
að ærnar færu að éta steina þegar allur
gróður væri búinn.“ Hlátur. „En mesta
spaugið eru þó viðbrögðin við þáttunum.
Fólk lætur allt vaða og það getur verið ansi
skondið.
Svo er líka launakerfi ríkisstarfsmanna
mjög spaugilegt. Það er sífellt verið að semja
um einhverjar greiðslur sem opinberlega
eru ekki til.“
Hvaða önnur áhugamál hefurðu en veðrið
og kjarabaráttunna?
„Ég reyni að lesa, bæði skáldsögur og það
sem kemur út í aðgengilegu formi í öðrum
fræðum en veðurfræðinni. Síðan stunda ég
dálítið hestamennsku. Mér finnst gaman að
vera úti í veðrinu á hestbaki,“ segir ungi
veðurfræðingurinn og glottir íbygginn.
Margrét Elísabet Ólafsdóttir.