Pressan - 08.07.1993, Blaðsíða 22

MARKAÐSTORG GUÐANNA
22 PRESSAN
Fimmtudagurinn 1. júlí 1993
MAÐUR VIKUNNAR
Sergei Shakhrai
Stœrsta von
Jeltsíns
Þegar Boris Jeltsín, Rúss-
landsforseti var nýlega
spurður að því á blaða-
mannafundi hvern hann
gæti helst hugsað sér sem
arftaka sinn þegar hann léti
af embætti, gaf hann í skyn
að minnst tólf manns kæmu
til greina. Forsetinn nefndi
engan á nafn, en þó voru
flestir viðstaddra á einu máli
um að hann væri fyrir löngu
búinn að gera upp hug sinn.
Að hans mati kæmi aðeins
einn maður til greina sem
næsti forseti: Sergei Shak-
hrai.
Kósakkinn Sergei Mikha-
ilovich Shakhrai fæddist
1956 á Krímskaga, tveimur
árum eftir að Khrushchev
„gaf‘ Úkraínubúum hið
fyrrum rússneska landsvæði,
sem tákn um „varanlegan
vinskap“ á meðal Sovétlýð-
veldanna tveggja. Shakhrai,
sem er lögfræðingur að
mennt, hefur staðið við hlið
Jeltsíns í blíðu og stríðu í erf-
iðri valdatíð hans. Metorða-
girni hans og ráðkænska
hafa skilað honum hratt upp
á við í rússneskum stjórn-
málum svo hann er nú orð-
inn einn helsti ráðgjafi for-
setans, aðeins 39 ára gamall.
Líkt og nokkrir aðrir lög-
fræðingar af sömu kynslóð,
var Shakhrai fljótur að átta
sig á því hve mikill hagur
væri í „réttarríkinu“ sem
lögfræðingurinn Mikhail
Gorbachev stefhdi alla tíð að.
Shakhrai var kosinn á fyrsta
lýðræðislega kjöma þingið í
Rússlandi 1990 og skömmu
síðar gerður að formanni
hinnar áhrifamiklu löggjaf-
arnefndar þingsins. Það var
þá sem hann náði athygli
Borísar Jeltsín.
Þegar Jeltsín var kjörinn
forseti Rússlands í júní 1991,
fylgdi Shakhrai honum í nýja
embættið. Lögfræðingurinn
ungi var fyrst gerður að að-
stoðarmanni forsetans og
þvínæst að fulltrúa forsætis-
ráðherra. Leið hans upp
metorðastigann í rússnesk-
um stjórnmálum hefur verið
greið. Enginn vafi leikur þó á
því, að af öllum þeim áskor-
unum sem Shakhrai hefur
staðið ffammi fýrir, er hlut-
verk hans í átökum forsetans
og rússneska þingsins þó
þýðingarmest fyrir hann.
Enda þótt Jeltsín sé tekinn
að þreytast í starfi og eigi auk
þess við heilsubrest að stríða,
virðist hann staðráðinn í að
sitja út fimm ára kjörtímabil
sitt sem lýkur 1996 og draga
sig þá í hlé. í síðasta mánuði
kom upp sá orðrómur að
forsetinn kynni jafnvel að
segja af sér fyrr en áætlað er,
en talsmaður forsetans hefur
nú vísað því alfarið á bug
sem „kjaftæði".
Ekki er talið ólíklegt að
Shakhrai stefni að því í fyll-
ingu tímans að setjast í for-
setastólinn. Víst er að hann
verður þó að halda rétt á
spilunum. Því enda þótt
hann hafi beinan aðgang að
Jeltsín, er ekld þar með sagt
að honum sé tryggt embætt-
ið. Tímarnir hafa breyst frá
þvi þegar Sovétríkin voru og
hétu og það á eftir að koma í
ljós, hvort Shakhrai tekst að
vinna lýðræðislegar kosning-
ar út á eigið ágæti. Þar dugir
stuðningur Jeltsíns einn ekíd
til.
TTIIC ílnaftínBton $oof
Rússar hjálparþurfi
Það sem skiptir mestu fyrir efnahag Rússa er að einkavæða
fýrirtækin. Bill Clinton gerir rétt í því að leggja áherslu á einka-
væðinguna í utanríldsstefhu sinni. En honum hefur gengið illa
að fá ríkar þjóðir heimsins til að styðja þessa umbreytingu í
Rússlandi. Japanski utanríldsráðherrann sagði hugmyndina um
4 milljarða dollara hjálparsjóð fáránlega en upp á síðkastið hefur
hann mildast í afstöðu sinni enda munu fáir hagnast eins mikið
á betri efnahag í Rússlandi og Japanir. Sumir telja að bíða eigi
með ffekari hjálp þar til rússneska hagkerfið fer að rétta úr kútn-
um. En þetta er rangt sjónarmið. Helsta efnahagsböl Rússa er
verðbólgan. Hún eykst stöðugt því stjórnvöld prenta peninga til
að standa undir hallarekstri ríkisfyrirtækja. Ráðamenn óttast
auldð atvinnuleysi ef þessi fýrirtæki fara á hausinn. Það er því
brýnt að auka atvinnutækifæri í einkageiranum og það verður
einungis gert með aðstoð Vesturlanda.
Alþjóðlegt gróðabrall séra Moon
MOON
milljónamæringur
og Messías
Fjármálaveldi séra Moon teygir anga sína út um
allan heim. Hans heilagleika er hins vegar mein-
illa við að hægt sé að tengja hina margvíslegu
starfsemi beint við Sameiningarkirkjuna en svo
kallast trúfélag þessa meinta Messíasar. Af þeim
sökum hefur hann ofið þéttriðið net fyrirtækja
sem starfa sjálfstætt að nafninu til en eru í raun
öll grein af sama meiði. Með þessum hætti hefur
hann fengið margt frægt og þó sérstaklega ríkt
fólk til samstarfs við sig.
Séra Moon kemur víða við.
Hann á og rekur veitingastaði,
fasteignasölur, ferðaskrifstof-
ur, blaðaútgáfu og hestabú-
garða. Áður fyrr var hann
mjög í sviðsljósinu en eftir að
hann var dæmdur fýrir skjala-
fals og skattsvik í Bandaríkj-
unum árið 1982 og þurfti að
sitja inni í 13 mánuði hefur
hann látið fara minna fýrir sér
en áður.
Nýjar aöferðir
Þessi fangelsisdómur og al-
menn umræða, sérstaklega í
Bandaríkjunum, hefur komið
óorði á Moon og söfnuð hans.
Af þeim sökum hefur hann
tekið upp nýjar aðferðir.
Reynt er eftir megni að láta
líta svo út fýrir að fýrirtækin
og stofnanirnar sem hann á
séu sjálfstæðar stofnanir og
tengist í engu Sameiningar-
kirkjunni. Stofnaðar hafa ver-
ið ýmis konar góðgerðar-
stofnanir sem laða til sín ffægt
og ríkt fólk. Þessir aðilar hafa
lagt gífurlegar fjárhæðir til
málefhisins auk þess að setjast
í stjórnarsæti sem boðin eru
og þar fram eftir götunum.
Oft á tíðum hefur þetta fólk
ekld hugmynd um hver það er
sem stendur í raun á bak við
starfsemina.
Stofnun um alþjóölegar
efnahagsaögerðir
Hingað til hefur reynst erf-
itt að tengja margt af þessum
fyrirtækjum og stofnunum
við Moon og Sameiningar-
kirkjuna. Stofnun um alþjóð-
legar efnahagsaðgerðir (Glob-
al Economic Action Institute;
GEAI) er gott dæmi um hve
flókinn vefurinn getur orðið.
GEAI var stofnuð að undirlagi
Moons og er ætlað að hvetja
til samvinnu þjóðanna um að
koma á stöðugri skipan efna-
hagsmála. Þar sem stofnun-
inni er ekki ætlað að skila
hagnaði fær hún margs konar
skattaívilnanir. Auk þess eru
öll framlög til hennar ffádrátt-
arbær til skatts.
f stjórn stofnunarinnar var
margt mætra manna og
kvenna, svo sem Allan Meltz-
er, prófessor í hagfræði við
Carnegie- Mellon háskólann.
Stjórnarmennirnir tengdust á
engan hátt Sameiningarkirkj-
unni, enda vildi Moon hafa
það þannig. Aftur á móti voru
þrír helstu starfsmenn stofn-
unarinnar, Garry Barker, Jer-
emiah Schnee og Laurence
Baer allir meðlimir í söfhuð-
inum. Þeir notuðu stofnunina
og stjórnarmennina til að
koma á viðskiptasamböndum
sem síðar nýttust þeim sjálf-
um og Sameiningarkirkjunni.
Einnig heldur stofnunin ráð-
stefnur um ýmis málefni út
um allan heim.
Á yfirborðinu var Samein-
ingarkirkjan einungis einn af
mörgum styrktaraðilum
stofnunarinnar en í raun var
aðaltilgangur GEAI að að
auka veg og vanda kirkjunnar.
Átak 21
Stofhað við til margvíslegr-
ar fjáröflunar svo sem Átaks
21 en í því tilviki átti að safna
21 milljón bandaríkjadala fýr-
ir stofnunina. Þeir félagar
Barker, Schnee og Baer völdu
sér „fómarlömb“ og nýttu sér
síðan hina vel metnu stjórnar-
menn til hins ýtrasta til að
komast inn undir hjá millj-
ónamæringum heimsins. Þeir
gerðu lista með nöfnum
þeirra sem væm líklegir til að
láta eitthvað af hendi rakna og
létu fylgja athugasemdir frá
eigin brjósti um hvernig hægt
væri að ná til þessa fólks. Oft á
tíðum var fóík laðað til sam-
starfs við stofnunina með þvi
að bjóða því stjórnarsetu og
fina títla til að skreyta sig með.
Af þessum lista þeirra félaga
sést að þeir vom ekki að ráð-
ast á garðinn þar sem hann
var lægstur. Sem dæmi um
nöfn og athugasemdir þeirra
félaga má taka:
Furstinn í Kuweit, „Fortune
segir hann $4 milljarða virði“,
Jihan Sadat (ekkja Anwar EÍ
Sadat), ,Á ekki mikið af pen-
ingum en hefur mikinn stat-
us. Myndi draga marga fleiri
inn ef hún fengi til dæmis að
vera í einhverri heiðurs-
nefnd“, Antonio Camunas,
„Náskyldur kóngafjölskyld-
unni, Juan Carlos kóngi,
Philipe prinsi og Christine
prinsessu“, Elias Kulukundis,
„grískur skipakóngur. Giftur
frænku Onassis, Paul Mellon,
„$500 milljónir til $1 milljarð-
ur. Hefur áhuga á hestum.
Reynum að vekja áhuga hans
á New Hope búgarðinum."
(Sameiningarkirkjan rekur
þann búgarð.)
Þannig heldur listinn
áfram.
Þeim GAEI mönnum var
mildll akkur í manni að nafni
Rocky Aoki en hann rekur
veitingahúsakeðju í Tokyo.
Hann var sérstaklega áhuga-
verður í augum þeirra GAEI
manna vegna þess hve hann
þekkti mikið af ffægu fólki. Af
fýrrnefhdum lista má taka eft-
irfarandi dæmi: Mary Tyler
Moore „Vinur Rocky Aoki.
Hugsanlegt heiðursæti í
stjórninni. Mjög virk í mál-
efnum sykursjúkra barna,
Yoko Ono „Rocky þekkir
hana. Heiðursætí í stjóminni.
„Hún er af Yasuda ættinni
(líftryggingafyrirtæki)“, Bill
Cosby, „Hugsanlegur til setu í
alþjóðlegu ráðgjafanefndinni.
Hægt að nálgast hann í gegn-
um Rocky eða Arthur Ashe
(tennisstjarnan), Donald
Trump, „Rocky hefur hitt
hann“.
Þeir félagar, Barker, Schnee
og Baer, hafa einnig verið
óhræddir við að nota aðstöðu
stofhunarinnar til eigin þarfa,
en slíkt stangast á við banda-
rísk skattalög. Reynt er að
nota öll sambönd sem mynd-
ast til að koma upp verslunar-
keðjum og verksmiðjum út
um víða veröld. Moon hefur
sjálfur mikinn áhuga á að
auka umsvif sín í Rússlandi og
Kína. Ekki alls fyrir löngu fór
hann í ferð til Norður-Kóreu
MOON
Hann getur brosað
breitt enda malar
Sameiningarkirkj-
an gull handa hon-
um.
og hitti kommúnistíska ein-
ræðisherran Kim II Sung að
máli. Afrakstur þess fundar
mun vera milljóna dollara
fjárfesting Moons í Norður-
Kóreu.
Sanntrúaðir biðja fyrir
stofnuninni
Forystumenn Sameiningar-
kirkjunnar neita að sjálfsögðu
þessum viðskiptatengslum við
fyrrnefnda stofnun. Aftur á
móti segja þeir að Sameining-
arkirkjan hafi stutt hana fjár-
hagslega eins og mörg önnur
félög sem stuðla að betra lífi
hér á jörð. Það er aftur á mótí
ekki hægt að neita því að GE-
AI er ofarlega í huga sanntrú-
aðra. Sameiningarkirkjan gef-
ur iðulega út kver þar sem
trúuðum er sagt hvernig og
fýrir hverju skuli biðja. Þar á
meðal er þessi bæn: Dýrð á
himnutn. Friður á jörðu. Herra
Smith (eða hver sá annar sem
þarf að ná til og hafa áhrif á)
gefðu strax $1 milljón til GEAl.
Að lokum komust stjórnar-
menn í GEAI á snoðir um
hliðarstarfsemi þeirra félag-
anna og stofnunin var leyst j
upp. En hafa verður í huga að i
starfsemi GEAI er einungis lít-
ill angi af starfsemi þeirra
Sameiningarkirkjumanna.
Messías eða Messí-
assa?
Moon hefur ekki farið dult
með kenningar sínar varðandi
trúmál. Hann segir efnahags-
lega velferð heimsins alls ráð-
ast af andlegri velferð þegn-
anna og Guð hafa sent sig til
að leiða þjóðir heimsins á
hinn rétta veg.
En Messías sjálfur lifir ekki j
að eilífu. Einn góðan veður-
dag mun Moon, sem nú er á
74. aldursári, komast nær hin-
um efri loftum. En söfnuður-
inn þarf ekki að örvænta því j
eiginkonan, Hak Ja Han Mo-
on, er þegar farin að búa sig
undir að taka við söfhuðinum
og öllu sem honum fýlgir.
Nú þegar er Sameiningar-
kirkjan farin að undirbúa
jarðveginn fýrir arftakann og í
bæklingum hennar má lesa
setningar sem þessa: „Moon
er Messías, en ertu tilbúinn að
taka á mótí Messíössu?"
Fimmtudagurinn 8. júlí 1993
Yves St Laurent I vanda
í áraraðir var Yves St Laurent ókrýndur
konungur í háborg tískunnar, París.
Tískusýningar hans vöktu alltaf mikla
hrifningu og fína fólkið kepptist við
aö kaupa vörur sem báru nafn hans.
í raun hafa vinsældir hans sem
hönnuðar ekki minnkað en aftur á
móti hefur honum ekki gengið jafnvel
að fóta sig í hinum harða heimi
flármálanna. Hann stendurí
miklum málaferlum við
aðra lúxusvöruframleið-
endur og nafn hans hefur
jafnvel tengst stjórnmála-
hneyksli.
Upphaf ófaranna má
rekja til þess er hann
skráði fýrirtækjasam-
steypu sína á hluta-
bréfamarkaðnum í Par-
ís fyrir fjórum árum, en
slíkt var mjög í tísku á
þeim tíma. Áriö 1991
ákvað hann að kaupa aftur stóran hlut í fyrirtækinu
afítalska fjölmiölakónginum Carlo De Benedetti.
Viö þessi kaup varð St Laurent skuldum vafinn og
háður því að verð hlutabréfanna héldist hátt. Verð
þeirra er hins vegar mjög háð velgengni ilmvatn-
anna og fylgihlutanna sem fyrirtækiö framleiðir en
það eru aöallega þessi fjöldaframleidda merkja-
vara sem gefur ágóða. Ekki alls fýrir löngu
kynnti fýrirtækið nýtt ilmvatn sem það kallaði
Champagne. Þeir hefðu þó betur gefiö því ann-
aö nafn því kampavínsframleiðendur brugðust
ókvæða við nafninu. Þeir hópuðust til Parísar og
mótmæltu þannig að slagsmál brutust út á frum-
sýningu ilmvatnsins í Paris. Þessi mál eru nú
fýrir frönskum dómstólum.
St Laurent hefur einnig verið orðað-
ur við pólitíska spillingu í kjölfar
þess að rfkisfýrirtæki keypti stór-
an hlut í fýrirtæki hans og bjarg-
aði því þannig út úr miklum
kröggum. íhaldsmenn T Frakk-
landi sega að með þessum
kaupum hafi franskir sósíal-
istar verið að nota almanna-
fé til að koma skoðanabróð-
ur sínum til hjálpar, en St
Laurent er yfirlýstur stuðn-
ingsmaður sóslalista.
Aðdáendur verka St Laurent
biðja til Guðs að þessum látum fari brátt að linna
þannig að tískukóngurinn geti snúið sér heill og
óskiptur að því sem hann gerir best en það er að
hanna tískufatnað í hæsta gæðaflokki. Yves St
Laurent er nefnilega frábær fatahönnuður en afleit-
ur fjármálamaöur.
Snyrtivörur fyrir börn
Snyrtivöruframleiðendur
heimsins hafa undanfarin ár reynt
að höfða til sífellt yngri kaupenda.
Þetta hefur nú gengið svo langt að
í Evrópu er farið að selja snyrtivör-
ur fýrir börn á aldrinum þriggja til
tíu ára. Snyrtivörur þessar eru
orðnar vinsælar afmælisgjafir og
margir foreldrar biðja þess heitast
að ekki berist nú of mikið af ódýr-
um ilmvötnunum, því þá vill
óþefurinn á heimilinu verða
hreint óbærilegur.
Framleiðendurnir auglýsa að
sjálfsögðu grimmt og segja snyrti-
vörurnar sérstaklega hannaðar
með hina viðkvæmu barnshúð í
huga. Og það skyldi enginn halda
að þetta sé bara tómt grín; nú þeg-
ar er farið að selja heilu snyrti-
vörulínurnar. Allt ffá varalitum til
ilmvatna og rakakrema. Baráttan
um vörumerkin er hörð og Disney
samsteypan græðir á tá og fingri á
einkaleyfum sínum. „Sport Goo-
fý“, „Disney Babies", „Mickey“ og
„Minnie“ eru allt vinsælar snyrti-
vörur hjá bömunum.
En það eru ekki allir ánægðir
með þessa þróun mála. Margir
sálffæðingar eru æfir yfir þessu og
segja að verið sé að flýta ótíma-
bærum þroska barnanna og
þröngva hefðbundnum kynhlut-
verkum uppá ungar stúlkur.
Aðrir benda á að öll þessi nýju
ilmvötn komi í veg fýrir að eðlilegt
samband myndist milli móður og
bams. Ástæðan sé sú að líkt og hjá
dýrunum geti mæður þekkt af-
kvæmi sín á lyktinni. Telja sér-
ffæðingar brýnt að slíta ekki þessi
tengsl móður og barns.
RAUNÁVÖXTUN
KJÖRBÓKAR
1.JANÚAR-30.JÚNÍ
VAR
2,6-4,6%
YFIR 80,000
KJÖRBÓKAR-
EIGENDUR NUIU
VERDTRYGGINGAR-
UPPBÓTANÚUM
MÁNAÐAMÓTIN
Innstæöa á Kjörbókum er nú samtals tæpir 30,0 milljarðar.
Hún er því sem fyrr langstærsta sparnaðarform í íslenska
bankakerfinu. Ástæöan er einföld: Kjörbókin er traust, óbundin og
áhættulaus og tryggir eigendum sínum háa og örugga ávöxtun.
Kjörbókareigendur geta þess vegna horft björtum augum fram á viö
fullvissir um aö spariféö mun vaxa vel enn sem fyrr.
Kjörbókin er einn margra góöra kosta sem bjóöast í
RS, Reglubundnum sparnaði Landsbankans
Vakin er athygli á að samkvæmt reglum Seölabanka íslands verður
tímabil verötryggingarviömiöunar aö vera fullir 12 mánuðir. Breyting
þessi tekur gildi um næstu áramót. Verötryggingartímabil Kjörbókar
veröur því frá 1. janúar til 31. desember ár hvert.
Landsbanki
íslands
Banki allra landsmanna