Pressan - 16.09.1993, Page 31

BERA BRILLERAR
Fimmtudagurinn 16. september 1993
31
PRESSAN
Listasafn íslands hefur sniðgengið heila kynslóð íslenskra myndlistar-
manna. Hvað er að gerast ó Listasafninu?
R höldum hlaha í gamla ístiúsinu
Fyrst þegar ég fékk þá hug-
mynd að skrifa grein um
Listasafn Islands (Ll) og þá
starfsemi sem þar hefur farið
fram síðan það flutti í nýtt
húsnæði við Fríkirkjuveg árið
1987 ráðgerði ég að leita til
listamanna til að fá þá til að
viðra skoðanir sínar um
frammistöðu safnsins. En mér
snerist brátt hugur. Fengi ég
nokkurn til að segja hug sinn
hispurslaust? Ætti ég að setja
nokkurn myndlistarmann í þá
aðstöðu að gagnrýna störf LÍ?
Það segir nokkuð um stöðu LÍ
í þjóðfélaginu að þótt það hafi
með sýningarstefnu sinni
sniðgengið heilar kynslóðir ís-
lenskra myndlistarmanna hef-
ur þessi stóri hópur hvorki
æmt né skræmt. Hverjir vilja
styggja aðila sem mun hugs-
anlega kaupa af þeim verk?
Hverjir halda ekki í vonina
um að kannski komi röðin að
þeim að sýna í sölum safnsins?
Sérsýningar LÍ
Það er tilefni til að skoða
starf Lí núna, því nýlega kom
út ársskýrsla Ll, sem er reynd-
ar „ársskýrsla“ fýrir þrjú und-
anfarin ár, auk þess sem nú-
verandi forstöðumaður, Bera
Nordal, hefur verið endur-
skipuð í embættið til fjögurra
ára, en hún hefur gegnt því
síðan 1987. Af starfi LÍ síðan
1988 má ýmislegt ráða um
hvernig tekið verður á málum
til 1997 — og hver veit,
kannski ennþá lengur?
Það er ekki hægt að skoða
allar hliðar á starfi LÍ hér, en
sérsýningarnar eru ágætur
mælikvarði á hlutverk þess,
eins og það er skilgreint með
lögum, s.s. að vera „meginsafh
íslenskrar myndlistar í land-
inu og miðstöð rannsókna,
heimildasöfnunar og kynn-
ingar á íslenskri myndlist“.
Þegar listi yfir sérsýningar síð-
an safnið var opnað 30. janúar
1988 er skoðaður kemur ým-
islegt athyglisvert í ljós.
Það hafa verið haldnar tíu
sérsýningar á verkum tiltek-
inna íslenskra myndlistar-
manna. Þeir eru Kristín Jóns-
dóttir, Júlíana Sveinsdóttir,
Jón Stefánsson, Svavar
Guðnason, Guðmundur
„Muggur“ Thorsteinsson,
Finnur Jónsson, Nína Sæ-
mundsson, Sigurður Guð-
mundsson, Jóhann Eyfells og
Hreinn Friðfinnsson. Sjö
fyrstnefndu listamennirnir
komu fyrst fram fyrir seinni
heimsstyrjöld, en þrír síðast-
nefhdu á sjöunda áratugnum.
Sýningar þeirra Kristínar, Júlí-
önu, Muggs, Nínu og Finns
voru í tilefni af aldarafmæli
listamannanna. Sýningin á
verkum Svavars var haldin
tveimur árum eftir andlát
hans.
LÍ og SÚM
Þremenningarnir Sigurður,
Hreinn og Jóhann eru sér á
parti í þessari upptalningu. I
fyrstu árbók LÍ skrifar Bera
hugleiðingu þar sem hún seg-
ir: „Listasafninu hefur um
áratuga skeið verið legið á
hálsi fyrir að hafa hunsað með
GUNNAR
ÁRNASON
öllu hina svokölluðu SÚM-
kynslóð“, og lofar að bæta þar
úr. Síðan hefur LÍ verið að
stoppa í „gatið“ sem myndað-
ist í listaverkaeign safnsins frá
þessu tímabili.
Sýningin á verkum Sigurð-
ar Guðmundssonar, sem var
urinin í samvinnu við norræn
listasöfn, og sýning Hreins
Friðfinnssonar, sem var fyrst
sett upp í Hollandi, ásamt fyr-
irhugaðri sýningu á verkum
Jóns Gunnars Árnasonar eru
liður í þessari endurreisn. Það
er hins vegar álitamál hvort
það megi telja þessar tvær
sýningar endurskoðun á þessu
tiltekna tímabili í íslenskri
listasögu yfirleitt. Bæði Sig-
urður og Hreinn hafa unnið
að list sinni á erlendum vett-
vangi síðan fyrir 1970 og sýn-
ingarnar endurspegluðu þá
staðreynd. (Jóhann Eyfells
hefur starfað í Bandaríkjun-
um ennþá lengur.) Þar að
auki henta sýningar á verkum
eins listamanns ekki til að
auka skilning á tímabili, hópi
listamanna eða liststefnu. All-
ur samanburður sem slíkar
sýningar bjóða upp á er milli
einstakra verka myndlistar-
mannsins sjálfs og hvernig
verk hans hafa þróast.
Það er áberandi einkenni á
íslensku myndlistarlífi að við
Það er ljóst af sýningar-
stefnu Ll að það hefur ekki
komið ffarn neinn frambæri-
legur listamaður síðastliðinn
aldarfjórðung sem á skilið að
hljóta sérsýningarmeðferð hjá
LI. Og það er umhugsunar-
efni hvort þeim Jóhanni, Sig-
urði og Hreini hefði nokkuð
hlotnast sá heiður ef þeir
hefðu ekki unnið mestalla
starfsævi sína erlendis og hlot-
ið hljómgrunn þar fyrst! LÍ lít-
ur ekki við öðrum en þeim
sem eru löngu viðurkennd
stórmenni, eiga aldarafmæli
eða hafa hlotið frama í út-
löndum. Hugmyndaauðgi og
áræði eru ekki meðal helstu
kosta Ll. Það má vel geta sér
til um hvaða sýningar verða á
döfinni næstu árin með því að
fylgjast með aldarafmælum
myndlistarmanna.
Um einstæðan
atburð
Listasöfn hafa ýmsa aðra
valkosti en sýningar á verkum
einstakra listamanna, t.d. að
taka fyrir tímabil, hóp lista-
manna og liststefnu, eða til-
tekið þema. Lí hefur staðið
fyrir nokkrum slíkum sýning-
um. Sama ár og safnið var
vígt, 1988, hljóp Ll undir
bagga með Nýlistasafninu,
sem hélt upp á tíu ára afmæl-
ið, með því að sýna verk eftir
íslenska listamenn í eigu Ný-
listasafhsins.
Skömmu síðar varð atburð-
ur sem gaf mönnum vonir
um að nýir tímar væru ffarn-
undan á LÍ. Fimm ungum
SÝNING FIMMMENNINGANNA 1988. Eina skiptið sem ungum ís-
lenskum myndlistarmönnum hefur verið boðið að sýna verk sín í
Listasafni íslands við Fríkirkjuveg.
einblínum á listamanninn
sem einangrað fýrirbæri. Ll er
engin undantekning að þessu
leyti. En sú sýn sem við fáum
á íslenska listasögu verður
ákaflega bjöguð fyrir vikið.
Áhersla er lögð á fáein útvalin
stórmenni, sem almenningur
skiptist á um að fýlkja sér um,
á meðan stór hluti myndlist-
armenningar lendir utan-
garðs. Að sjálfsögðu eru stórir
meistarar í íslenskri myndlist
og sýningar sem einbeita sér
að verkum þeirra eru nauð-
synlegar, en með þvi að byggja
sýningarstefnu sína nær ein-
göngu á slíkum sýningum gef-
ur LI' ákaflega ófúllkomna og
brotakennda mynd af lista-
sögunni.
listamönnum, Georg Guðna
Haukssyni, Huldu Hákon,
Ivari Valgarðssyni, Jóni Óskari
og Tuma Magnússyni, var
boðið að sýna innan veggja LÍ.
Þetta er eina skiptið sem ung-
um íslenskum myndlistar-
mönnuni hefur verið boðið
að sýna verk sín í Listasafninu
við Fríkirkjuveg, og það var
árið 1988. Vafalaust hefúr Ll
litið svo á að það væri búið að
afgreiða íslenska samtímalist
um ófyrirséða framtíð með
þessum tveimur sýningum,
a.m.k. hefur ekki bólað á sam-
bærilegri viðleitni síðan.
Þrjár athyglisverðar sýning-
ar hefur rekið á fjörur LÍ,
„Norræna konkretlist
1907-’60“, „Uppþot og
„Það segir nokkuð um stöðu Listasafnsins í þjóðfélaginu að þótt
það hafi með sýningarstefnu sinni sniðgengið heilar kynslóðir
íslenskra myndlistarmanna hefurþessi stóri hópur hvorki œmt
né skrœmt. Hverjir vilja styggja aðila sem mun hugsanlega
kaupa afþeim verk?“
árekstra, norræna list
1960-’72“, og nú síðast
„Borealis 6“. Allar þessar sýn-
ingar koma ffá Norrænu lista-
miðstöðinni í Finnlandi. Is-
lenskur listffæðingur, Halldór
Björn Runólfsson, var fenginn
af listamiðstöðinni til að
stjórna Borealis-sýningunni
og valdi hann tvo íslenska
listamenn á hana. Eina ástæð-
an fýrir því að sýningin lenti á
Ll var sú að röðin var komin
að því að hýsa hana. Lí hefur
hins vegar ekki séð ástæðu til
að falast eftir starfskröftum
Halldórs, nema einu sinni
þegar hann var fenginn til að
redda grein í bók um Hrein
Friðfinnsson þegar erlendur
listffæðingur datt út á síðustu
stundu.
íslensk inn-
kaupasaga
Lí getur sér til málsbóta
bent á að það kaupi verk effir
unga íslenska samtímalista-
menn. En það ber að hafa í
huga að innkaup á íslenskum
listaverkum jafngilda ekki
skráningu á íslenskri mynd-
listarsögu. Það má líta á inn-
kaup sem hluta af þvi mark-
miði safnsins að vera megin-
safn íslenskrar myndlistar í
landinu og gæti hugsanlega
talist til heimildasöfhunar, en
hvað varðar rannsókn og
kynningu á íslenskri myndlist
út á við eru innkaupin aukaat-
riði. Jafnvel þótt LÍ keypti
aðra hverja mynd á landinu
þá jafhgilti það ekki skráningu
á listasögunni.
Hins vegar getur vel verið
að almenningur dragi ýmsar
ályktanir af innkaupum safhs-
ins. Skyldu ekki einhverjir
draga þá ályktun að Ll væri
einungis að sinna lagabund-
inni skyldu sinni með því að
kaupa verk ungra myndlistar-
manna og að sýningarstefna
safnins staðfesti að það hefði
ekkert markvert gerst í mynd-
list á landinu um áratuga
skeið?
Ég er ekki að mæla á móti
því að safnið kaupi verk. Það
sem skiptir máli er að inn-
kaup safhsins endurspegli þá
túlkun á sögunni sem kemur
fram í rannsóknum, kynn-
ingu og sýningarhaldi, en ekki
öfugt, þ.e.a.s. að í ffamtíðinni
muni menn líta á söguna í
ljósi þess sem LÍ hefur keypt.
Listasafnið mælir
með sjálfu sér
Ýmislegt fleira væri vert að
ræða. Hvernig passar t.d.
„Hugmyndaauðgi
og árœði eru ekki
meðal helstu kosta
Listasafnsins. Það
má vel geta sér til
um hvaða sýningar
verða á döfinni
nœstu árin með því
aðfylgjast með ald-
arafmœlum mynd-
listarmanna. “
vefnaðar-, textíl- og kera-
miklist inn í plön safnsins? En
safnráð LÍ hefur hins vegar
verið hæstánægt með störf
safnsins. Enda hafði það
frumkvæði að því að mæla
með að forstöðumaðurinn,
Bera Nordal, yrði endurráð-
inn áður en til þess kæmi að
staðan yrði auglýst laus til
umsóknar.
Safnráðið, sem er nokkurs
konar framkvæmdastjórn
safhsins, er skipað einum full-
trúa frá menntamálaráðu-
neytinu, Garðari Gíslasyni
hæstaréttardómara, og fjórum
starfsmönnum safnsins, sem
eru, auk Beru Nordal, fulltrúi
fastráðinna starfsmanna,
Karla Kristjánsdóttir, og tveir
myndlistarmenn tilnefhdir af
Sambandi íslenskra myndlist-
armanna, þeir Hafsteinn
Austmann, sem hefur setið í
safnráði frá 1987, og Níels
Hafstein frá 1991. Báðir full-
trúar SÍM eru einnig í inn-
kaupanefnd safnsins ásamt
forstöðumanni.
Menntamálaráðuneytið
taldi að það gæti ekki gengið
framhjá vilja safnráðs því ann-
að jafngilti vantrausti og una
safnráð og ráðuneyti mála-
lyktum vel, eins og nærri má
geta. Slíkir starfshættir koma
kannski ekki á óvart hér á
landi, en það hlýtur að vekja
eftirtekt að það eru myndlist-
armenn sjálfir, þ.e.a.s. fulltrú-
ar SÍM í safnráði, sem eru
hvatamenn að því að sömu
starfsháttum sé viðhaldið á
safninu. Hvort sem menn eru
sammála um hæfni og árang-
ur þeirra sem stjórna safninu
eða ekki vaknar sú spurning
hvort ekki sé eðlilegt að það sé
öðru hverju hreyfing á lykil-
embættum í íslensku mynd-
listarlífi.
MYNDLIST
• Gunnlaugur Blöndal.
Sýning á málverkum lista-
mannsins opnuð á Kjar-
valsstöðum á laugardag f
tilefni þess að hundrað ár
eru liðin frá fæðingu hans.
Opið daglega kl. 10-18.
• Hannes Pétursson.
Sýning á Ijóðum hans opn-
uð á Kjarvalsstöðum á
laugardag. Opið daglega
kl. 10-18.
• Fimm norrænir meist-
arar nefnist sýning á verk-
um eftir fimm norræna
arkitekta sem opnuð verð-
ur á Kjarvalsstöðum á
laugardag. Opið alla daga
kl. 10-17.
• Brynhildur Þorgeirs-
dóttir opnar sýningu á
skúlptúrum á neðri hæð
Nýiistasafnsins á laugar-
dag. Opið daglega kl.
14-18.
• Tina Aufiero opnar
sýningu á innsetningum á
efri hæðum Nýlistasafns-
ins á laugardag. Opið dag-
lega kl. 14-18.
• Jónína Björg Gísla-
dóttir opnar sýningu á
vatnslitamyndum í Portinu
á laugardag. Opið alla
daga nema þriðjudag kl.
14-18.
• Bragi Ásgeirsson opn-
ar sýningu á grafíkverkum
í Listasafni íslands á laug-
ardag.
• Stefán Geir Karlsson
sýnirtróskúlptúra f Gallerfi
Sævars Karls.
• Ásgrímur Jónsson.
Sýning stendur yfir í Ás-
grímssafni á vatnslita-
myndum eftir listamann-
inn.
• Húbert Nói hefur hengt
upp verk sín í Götu- grill-
inu, Borgarkringlunni.
• Margrét Jónsdóttir
sýnir olíu- og aquarelle-
verk í Norræna húsinu.
Lýkur á sunnudag. Opið
daglegakl. 14-19.
• Laszek Gollnsk) &
Maciej Deja; sýning þess-
ara pólsku grafíklista-
manna í Galleríf Úmbru
hefur verið framlengd til
22. september.
• Jón Reykdal sýnir smá-
myndir í Stöðlakoti. Lýkur
á sunnudag. Opið daglega
kl. 14-18.
• Þórir Barðdal sýnir
höggmyndir úr marmara f
miðrými Listhússins f
Laugardal.
• Skarphéðinn Haralds-
son & Garðar Jökulsson
halda haustsýningu í aðal-
sýningarsal Listhússins f
Laugardal.
• Arngunnur Ýr sýnir ol-
íumálverk á Hulduhólum,
Mosfellsbæ. Opið daglega
kl. 14-18.
• Janet Passehl sýnir
verk sín í Ganginum.
• Ásmundur Sveinsson.
Vfirlitssýning í Ásmundar-
safni við Sigtún í tilefni ald-
arminningar hans. Verkin
spanna allan feril lista-
mannsins, þau elstu frá
1913 og það yngstafrá
1975. Opið alla daga frá
10-16.
• Jóhannes Kjarval.
Sumarsýning á verkum Jó-
hannesar Kjarvals á Kjar-
valsstöðum, þar sem meg-
ináhersla er lögð á teikn-
ingar og manneskjuna í list
hans.
Sýningar
• Börkur Arnarson &
Svanur Kristbergsson
opna sýningu á Ijósmynd-
um sínum í Galleríi Sólon
íslandusi á laugardag.
• Páll Reynisson opnar
Ijósmyndasýningu í Lista-
safni ASÍ á laugardag. Op-
ið alla daga nema miðviku-
daga kl. 14-22.