Pressan - 25.11.1993, Blaðsíða 14

E R L E N T
14 PRESSAN
Fimmtudagurinn 25. nóvember 1993
Var Jack Kennedy hetjan sem hann er sagður vera?
Hin hliðin á
Flestir fá enn glýju í augun þegar minnzt er á John F. Kennedy. Þannig lifir tálmyndin sem fjölskylda hans og vinir bjuggíTW. En
kannske var morðið í nóvember 1963 það sem bjargaði honum frá öðrum og miklu harðari dómi sögunnar.
Á FUNDIMEÐ KHRÚSTSJOFF. Orðinn háður amfetamíni og stöðugt á verkjalyfjum.
Þegar Jacks Kennedys var
minnzt í vikunni var tvennt
sem einkum stóð upp úr
skoðanakönnunum í Banda-
ríkjunum: fólki fannst að
heimurinn hefði orðið annar
og betri hefði Kennedy ekki
verið myrtur og því fannst
hann ofmetinn sem forseti.
Þversagnir sem þessar koma
iðulega fram í skoðanakönn-
unum, en þessi helgast
kannske af því að það er ekki
fyrr en upp á síðkastið að
Bandaríkjamenn hafa viljað
— eða þorað — skoða sögu
þessa dýrkaða forseta ofan í
kjölinn.
Nýjar upplýsingar gefa til-
efni til að ætla að kjarninn í
karakter Kennedys hafi verið
botnlaust siðleysi, tvöfeldni,
hentistefha og undirferli. Þetta
var klætt í búning kraftmikill-
ar æsku, heiðarleika, siðferðis-
styrks og heilsteyptrar hug-
myndafræði réttlætis og ffið-
ar. Það virkaði — með naum-
indum þó — og sú ímynd
hefur lifað góðu lífi frá því
Kennedy var myrtur.
Hentistefnan
Þrátt fyrir ímyndina var
Jack Kennedy íhaldssamur
miðjumaður að svo miklu
leyti sem hann hafði fastmót-
aðar skoðanir á stjórnmálum;
yfirleitt lét hann berast með
pólitískum vindum. Hann
stóðst prinsipp-próf aldrei
þegar á reyndi.
Hann tók virkan þátt í
McCarthy-ofsóknunum sem
þingmaður og varð reyndar á
undan samþingmanni sínum,
Richard Nixon, til að „negla"
fyrstu fórnarlömbin, tvo
minni háttar verkalýðsleið-
toga frá Milwaukee. Joe
McCarthy var auk þess íjöl-
skylduvinur Kennedyanna,
fór út með tveimur systra
Jacks og gisti iðulega í sumar-
húsi fjölskyldunnar í Hyannis
Port. Þegar fór að hitna undir
honum forðaðist Jack hins
vegar eins og heitan eldinn að
taka afstöðu í deilunum.
Hann fór (sem oftar) í aðgerð
á sjúkrahús noldcrum vikum
fýrir afgreiðslu þingtillögu um
vítur á McCarthy og notaði
tækifærið til að losna undan
atkvæðagreiðslunni, þótt
hann væri orðinn vel rólfær
þegar að henni kom. Aðstoð-
armaður hans, Ted Sorensen,
hafði þá skrifað fyrir hann
ræðu sem var í reynd stuðn-
ingsyfirlýsing við McCarthy
og var í samræmi við mál-
flutning hans fram að því.
Löngu seinna, þegar hann var
farinn að sækjast eftir tilnefh-
ingu sem forsetaframbjóð-
andi, sagðist Jack myndu hafa
greitt vítunum atkvæði, en
stuðningur hans við McCart-
hy varð til þess að stór hluti
Demókrataflolcksins neitaði
alltaf að styðja forsetaíramboð
hans, jafnvel á móti McCart-
hy-sinnanum Nixon.
Kennedy sýndi mannrétt-
indabaráttu blökkumanna
einnig lítinn áhuga nema í
pólitískum tilgangi. t próf-
kjörum og fyrir forsetakosn-
ingarnar má rekja í ræðum
hans hvernig hann talaði
tungum tveim eftir því hvort
áheyrendur voru Norðan-
menn eða Suðurríkjademó-
kratar. Stuðningur Suður-
ríkjamanna skipti Kennedy
öllu máli og hann lét undan-
tekningarlaust undan þrýst-
ingi þeirra, þrátt fyrir fagur-
orðar ræður inn á milli. Hann
harðneitaði fyrstu tvö ár sín í
embætti að styðja lagabætur
blökkumönnum til handa, en
lét loks undan sumarið 1963
þegar bandarískar borgir log-
uðu í mótmælagöngum og
óeirðum og Malcolm X var
farinn að fylla samkomusali.
Um haustið var hann myrtur
og það kom í hlut Lyndons
Johnsons að fylgja málinu eft-
ir í hörðum slag við þingið.
Það var nefnilega ekki
margt sem Kennedy kom í
verk. Hann stofnaði reyndar
„Friðarsveitirnar“, Peace
Corps, sjálfboðaliðasveitir
UNGUR SJÓLIÐSFORINGI. Þjóð-
hetja, þrátt fyrir kiúðrið sem
kostaði tvo undirmenn hans
lífið.
sem unnið hafa ómælt gagn í
þróunarlöndunum og gera
enn. Hann sýndi innanlands-
málum hins vegar lítinn
áhuga og lét sér nægja fyrsta
árið að berjast fyrir fimm mál-
um sem þinginu hafði ekki
tekizt að fá samþykkt gegn
andstöðu Eisenhower-stjórn-
arinnar. í utanríkismálum er
hans helzt minnzt fyrir mis-
heppnaða Svínaflóaárás,
Kúbudeiluna og fyrir að hafa
grafið Bandaríkjamenn ræki-
lega í kviksandinn í Víetnam.
Eitt helzta kosningamál hans,
meint forskot Sovétmanna í
eldflaugasmíð, var uppspuni,
eins og honum og ráðgjöfúm
hans var fúlOjóst.
Það sem Kennedy tókst var
að hrífa þjóðina með sér í
anda „nýrrar kynslóðar“ eftir
daufleg stjórnarár Eisenho-
wers. Það tókst með fagurgala
um nýtt siðferði, fórnarlund,
æsku, aga og heiðarleika —
sem allt gekk þvert á hans eig-
in karakter -og athöfnum
gagnvart sjálfum sér og öðr-
um.
Þáttur mafíunnar
Stanzlaust framhjáhald
Kennedys er nú orðið löngu
þekkt, en það hafði annan til-
gang en að svala áhuga hans á
öðrum konum en sinni eigin.
Tengsl sumra þessara kvenna
við mafíuna skiptu sköpum
fyrir Kennedy á mikilvægum
tímamótum á pólitískum ferli
hans.
Kennedy var lífsnauðsyn að
sigra í prófkjöri í Vestur-Virg-
iníu árið 1960 til að sanna að
(írskur) kaþólikki gæti unnið
meirihlutafylgi í fylki þar sem
nær eingöngu bjuggu mót-
mælendur (af enskum upp-
runa). Frank Sinatra kom
Kennedy í kynni við Judith
Campbell, sem aftur kom á
fundi hans með Sam Gianc-
ana, mafíuforingja frá Chic-
ago. Þeir náðu samkomulagi
um að mafían styrkti kosn-
ingabaráttu hans svo nam
hundruðum þúsunda dala og
hleranir FBI leiddu í ljós að
Sinatra sá um að dreifa því fé
til útsendara sem aftur not-
uðu það til að múta embættis-
mönnum í fylldnu. Gögn frá
FBI sýna einnig að gegn þessu
hét Joseph Kennedy, faðir
Jacks, mafíunni aðstoð sinni
vegna lögreglurannsóknar
sem þá stóð yfir og beindist að
Giancana.
Giancana kom einnig til
hjálpar í forsetakjörinu sjálfu.
Þá höfðu þeir Kennedy hitzt
nokkrum sinnum og Gianc-
ana hafði að eigin sögn og
annarra mikil áhrif á úrslit
kosninganna í nokkrum bæj-
arhlutum í Chicago sem
miklu skiptu um heildarút-
komuna. Sinatra var sjálfur
viss um að stuðningur mafí-
unnar skipti sköpum um
landsúrslitin, þar sem aðeins
rúmlega hundrað þúsund at-
kvæði (0,1 prósent atkvæða)
skildu Kennedy og Nixon að.
Þau Campbell og Kennedy
hittust reglulega í tvö ár, ekki
síður eftir að hann var orðinn
forseti. Eftir að Svínaflóaárás-
in misheppnaðist 1961 fékk
hún aukaverkefni, gerðist
sendill á milli forsetans, Gi-
ancana og annars mafíufor-
ingja, John Rosselli og ferðað-
ist í flugvél með ómerkt
umslög frá Hvíta húsinu til
mafíósanna. Þetta var um það
leyti sem tilraunir CIA og ma-
fíunnar til að ráða Fídel Ka-
stró af dögum hófust.
Einn maður vissi allt um
þessi samskipti, J. Edgar Hoo-
ver, forstjóri FBI. Hann
þvingaði Kennedy á endanum
til að slíta sambandinu við
Campbell og mafiuna, líklega
vegna hættunnar á að mafían
beitti Kennedy-bræður kúg-
unum, en þeir voru þá báðir,
Jack og Bobby, farnir að halda
við Marilyn Monroe. Vitað er
að þegar Bobby hóf sem
dómsmálaráðherra baráttu
gegn mafíunni íhuguðu mafi-
ósarnir alvarlega að hóta að
nota Monroe-málið gegn
þeim bræðrum og sumir telja
sig sjá merki þess að Bobby
hafi farið af meiri „varfærni“
gegn Giancana og félögum en
öðrum mafíuforingjum. Gi-
ancana var myrtur nokkru
síðar.
Fyrir utan „nýju“ viðhöldin
hafði Hoover annað tak á Jack
Kennedy, sem var ástarsam-
band hans við hina danskætt-
uðu Ingu Arvad í stríðinu.
Jack vann þá í stuttan tíma
fyrir leyniþjónustu sjóhersins,
en FBI grunaði Arvad um að
vera þýzkur njósnari. Sam-
bandið varði í marga mánuði
og varð til þess að Kennedy
var færður til í starfi, en „op-
inberir“ ævisagnaritarar láta
þess ógetið og sumir segja Jack
hafa unnið í Pentagon á þess-
um tíma, en húsið var þá
óbyggt. Þegar Jack varð seinna
þingmaður gerði hann ítrek-
aðar, en árangurslausar, til-
raunir til að fá Hoover til að
láta af hendi segulbandsupp-
tökur með samtölum þeirra
Arvads.
Stöðug lyfjaneyzla
Annað vel varðveitt leynd-
armál Kennedys voru sífelld
veikindi hans og lyfjanotkun.
Hann var líkamlega afar veik-
burða allt sitt líf og var lang-
tímum rúmliggjandi vegna
heilsubrests. Fram eftir ævi
var hann horaður og á hann
sóttu allir hugsanlegir sjúk-
dómar. Erfiðust viðureignar
voru krónísk bakveiki og
Addisonsveiki, sjúkdómur
sem stafar af of lítilli horm-
ónaframleiðslu í nýrnahettu-
berki. Tvisvar var hann svo
langt leiddur að prestur var
fenginn að sjúkrabeði hans
áður en hann kveddi þennan
heirn.
Afleiðing þessa var að
Kennedy var á lyfjum meira
og minna allan sinn fullorð-
insaldur, ýmist deyfilyfjum
eða hormónalyfinu kortísón,
eða hvoru tveggja. Hann var
sárþjáður og þurfti iðulega að
ganga á hækjum, þótt hann
reyndi að fela það fýrir utan-
aðkomandi eftir að hann til-
kynnti um forsetaframboð.
Hann neitaði að taka með sér
hækjurnar þegar hann fór að
hitta Khrústsjoff í Vínarborg
árið 1961. í staðinn tók hann
með sér lækni að nafni Max
Jacobson, sem var vanur að.
sjá honum fyrir sérstakri teg-
undaflyfjum.
JUDITH CflMPBELL. Eitt viðhald-
anna, en líka sendiboði á milli
forsetans og mafíuforingja.
Jacobson var þekktur undir
nafninu Dr. Feelgood og hafði
góðar tekjur af því að sjá auð-
ugum viðskiptavinum fyrir
amfetamíni. Jack kynntist
honum í kosningabaráttunni
1960 og uppgötvaði að amfet-
amínsprauturnar linuðu sárs-
aukann, juku honum kraft og
virtust skerpa hugann. Sam-
kvæmt upplýsingum hjúkr-
unarfólks og samstarfsmanna
varð hann (og Jackie reyndar
líka) háður eitrinu og lét
senda eftir Jacobson og amfet-
amínsprautunum í hverri
krísu sem gekk yfir, þar á
meðal á meðan á Kúbudeil-
unni stóð.
Jacobson missti seinna
lækningaleyfið fyrir starfsemi
sína, en amfetamínneyzla
Kennedys spurðist ekki fyrr en
mörgum árum seinna.
Heimatilbúin stríðs-
hetja
Fyrstu pólitísku sigrar Jacks
byggðust (auk auðæfa föður
hans að vanda) að stórum
hluta á ýkjusögum um hetju-
dáðir hans í sjóhernum. Með
aðstoð föður síns tókst hon-
um að gerast skipper á einum
svokallaðra PT-báta, sem voru
tíu manna krossviðardallar og
gegndu umdeildu hlutverki í
Kyrrahafinu. I fyrsta og eina
skiptið sem Kennedy lenti í
átökum tókst honum að láta
japanskan tundurspilli sigla á
bátinn svo að tveir menn létu
lífið. Þetta var áður óþekkt
fyrirbæri og kom aldrei fyrir
aftur, en ffásögnum ber ekki
saman um hvað gerðist. Þó er
ljóst að skyggni var gott,
Kennedy svaf á verðinum og
braut ýmsar grundvallarreglur
um stjórn bátsins.
I kjölfarið sýndi Kennedy
hins vegar af sér mikið hug-
rekki við að bjarga eftirlifend-
um af áhöfninni og sá þáttur
málsins varð til þess að bjarga
honum ffá brottrekstri úr sjó-
hernum. Fyrri hluti ævintýris-
ins, klúðrið sem olli slysinu,
varð fjölskyldu, vinum og
ævisagnahöfúndum hins veg-
ar efni í tröllasögur sem færðu
Kennedy landsffægð og aðdá-
un og lögðu grunninn að pól-
itískri ffamtíð hans.
Stríðssögurnar komu sér
líka vel næstu áratugi þegar
fyrirspurnir bárust um heilsu
Jacks. Svörin voru á einn veg:
nei, hann var ekki með Addi-
sonsveiki, bakið hafði skadd-
ast í stríðinu og sjúkrahúsleg-
ur voru nauðsynlegar vegna
Síendurtekinna malaríukasta
sem líka mátti rekja til stríðs-
ins. Þetta voru helber ósann-
indi, en þau voru í stíl við svo
margt annað sem gerðu Jack
Kennedy líldega að ofdáðasta
forseta Bandaríkjanna fyrr og
síðar.____________________
Kari Th. Birgisson
Á FRAMBOÐSFUNDI1952. Hækjurnar sáust æ sjaldnar opinberlega
eftir því sem nær dró forsetaframboði.